Ocimum basilicum (Fesleğen - Sweet basil)

[Mine Pakkaner]

FESLEĞEN

TAKIM:Tubiflorales

FAMİLYA:Lamiaceae

CİNS:Ocimum

TÜR: Ocimum Basillicum L.

KÖKENİ VE YAYILIŞI:

Nane, kekik ve yabani kekiğin akrabasıdır. Kökeni güney Asya özellikle Hindistan'dır. Uzak ülkelerden onu ilk defa getiren İskender'dir. Fesleğen Sezar'ların Roma'sında XII. Yüzyılda güney Fransa'da ekilip biçilen bir bitkiydi.

BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ:

Fesleğen tek yıllık bir bitkidir. İnce, dallanmış kökleri vardır. Dallanmış veya dallanmamış dik veya yarı dik, 50-60 cm yükseklikte saplara sahiptir. Yapraklar çeşitlere göre değişmekle birlikte genellikle yumurtamsı uzun, taban kısmı küt, az dişli ve saplıdır. Tabandan itibaren dallanma veya dallanmayansap veya yapraklar çıplak ve zayıf tüylüdür. Yaprak rengi açık yeşilden koyu yeşile kadar değişir. Az veya çok fazla olan yaprak yüzü bazende dalgalıdır. Büyük veya küçük yapraklar vardır. Çiçek sapın ucunda bulunur. Çiçekler genelde altısı bir arada bulunan başak görünümündedir. Alt kısmında başaktaki çiçekler seyrek, üst kısmında sıktır. Taç yapraklar beyaz renklidir. Meyvesi yumurta şeklinde uzunumsu eliptik şekle kadar değişir. Karın kısmı keskin köşelidir. Uzunluğu 1,5-2,0 mm, kalınlığı ise genellikle 1. 0 mm kadardır. Hilum daha açık renkli ve belirgindir. Meyvenin yüzeyi kırışık ve damarlıdır. Rengi koyu kahverengidir.

ETKEN MADDESİ:

Çiçekler dalı veya yapraklarının distilasyonu ile uçucu yağ elde edilir. Uçucu yağın oranı %0. 1-0. 45 arasındadır. Uçucu yağın en önemli kısmını methyl cavicol (estragol), lilanol ve acimine teşkil eder. Herbada doneli maddeler vardır. Ticari ölçüde yağ birimi bilinmemektedir. Deneme, ekimleri dönümünden 2-4 kg yağ alınabileceğini göstermiştir. Buhar destilasyonu ile ayrılan yağından 37 bileşik (madde) tespit edilmiştir. Fidedeki önemli yağ maddesi methyleugenol 'dür.

Dorg olarak sap, yaprak ve çiçekleri kullanılır.

FAYDALANMA YÖNLERİ:

Fesleğen çok uzun zamandan beri ilaç olarak kullanılan güzel kokulu bir bitkidir. Halk arasında birçok hastalığa karşı kullanılmasına karşın modern ilaçlarda önemli bir yeri yoktur. Öksürükte, mide rahatsızlıklarında, idrar yolları hastalıklarında, streste ve çeşitli çayların bileşiminde kullanılır. İlaç sanayinde, yiyecek endüstrisinde konserve yiyeceklerde ve içkilerde kullanılır ve bakterilere karşı koruyucu bir özelliği vardır.

Fesleğen kokusu sivrisinek ve tahta kurusu gibi haşaratı kaçırır. Zafiyeti ve hazımsızlığı giderir, arı sokmalarında faydalanılır.

YETİŞTİRİLMESİ:

Fesleğen yabancı ot bulunmayan temiz bir tarla ister. Ekim nöbetinde çiftlik gübresi ile iyi gübrelenmiş çapa bitkisinden sonra gelmesi önerilmektedir. Tarlavari üretimde tohum direkt tarlaya mibzerle ekilebilir. Bu durumda dekara kullanılacak tohumluk miktarı 0,6-1,0 kg civarındadır. Sıra arası ise 30-40 cm' dir. Ekim soğuk bölgelerde don tehlikesi geçtikten sonra yapılmalıdır. Ege bölgesinde eğer ön sulama olanağı varsa eylül ayında ekmek en uygunudur. Eğer ekim sonbaharda yapılamayacak durumda ise ilkbaharda erken ekime gidilmesi gerekmektedir. Soğuk bölgelerde sonbaharda ekme olanağı bulunmadığından zorunlu olarak ilkbaharda ekim yapılmaktadır. Ancak aslında bu bölgelerde ilkbaharda da tarlaya geç girilebildiği ve son don tehlikesi geç ilkbahar' da ortadan kalktığından bu tarihlerden sonra yapılan ekimlerle oldukça geç kalınmaktadır. İşte bu geç durumu gidermek için direkt tarlaya ekim yanında fide şeklinde üretimde söz konusudur. Bu durumda kıştan yastıklara ekim yapılmakta ilkbahar da fideler tarlaya 30 x 25 cm aralıklarla şaşırtılmaktadır. Yastıklara 60-80 gr tohum bir dekar yer için yeterli fideyi sağlayabilmektir.

Fesleğen bol besinli toprakları tercih eden bir bitkidir. Bu nedenle zengin topraklarda yetiştirilmesi yanında üretiminde kimyasal gübrelerinde kullanılması gerekmektedir. Bunun için ekiminde dekara 4-6 kg n, 3-5 kg p2o5 ve 10-12 kg/da k2o verilmesi önerilmektedir. Ancak bu miktarlar fakir topraklarda en az 1/3 oranında arttırılmalıdır.

Fesleğenin vegetasyon devresi esnasında en önemli sorunu yabancı otlarla mücadeledir. Özellikle kurak bölgelerde yabancı ot yanında sulamada iyi bir gelişim için üzerinde durulması gereken kültürel önlemlerdendir.

HASAT:

Biçme genel olarak çiçeklenme başlangıcında yapılır. Uygun yıllarda birden fazla biçim söz konusudur. Ege koşullarında verim, geciktikçe azalmakla beraber üç biçim yapılabilmiştir. Biçimi takiben bitkileri sıkı demet yapmadan taşımalı ve 30-35 c de kurutmalıdır.

VERİM:

Almanya şartlarında ortalama drog herba verimi 80-150 kg/ da arasında değiştiği belirtilmektedir. Eğer ikinci biçim yapılabilir ise bunun 200 kg/da'ı bulabileceği bildirilmektedir. Ege koşullarında ise yapılan ön araştırmalarında drog herba miktarının 350 kg/da 'ı bulduğu saptanmıştır.

HASTALIK VE ZARARLILARI:

Fesleğende en fazla görünen hastalık mantarların yaptıkları yaprak lekeleridir. Genç devrede yaprak bitkilerinin de zararı oldukça büyük olmaktadır.

KULLANILAN BİTKİ KISMI:

Herba Basilici

ETKEN MADDELERİ:

Fesleğenin çiçekli dal ve yapraklarının destilasyonu ile uçucu yağ elde edilmektedir. Uçucu yağ oranı %0.1- %0.45 arasında değişir. Uçucu yağın en önemli kısmını methylcavucol (astragol) ve linalol teşkil eder. Ayrıca fesleğen herbasında taneli maddelerde vardır. Fesleğen midevi, balgam söktürücü ve idrar yolları antiseptiği olarak kullanılır.

[memet]

fesleğeni salatalarda deneyin az miktarda..
özelliklede makarna soslarında ..
yemeklere çok farklı bir lezzet katıyor.
hatta kurutup,nane gibi saklanabiliyor

[malina]

Sivrisinek kaçırıcı olarak da işe yarıyor

[backyard]

sanırım bende hiç sivrisinek olmayacak
bu sadece saksının yarısı

[eskimo]

backyard,
bence bu fideleri seyreltmen gerekiyor,diğerleride büyümez sonra.
bende aynı hatayı roka tahumlarında yaptım 1 m2 yere bir cay bardağı fincanı rokayı serptim, çıktılar ama minik fideler halinde bir iki kez yiyebildik kalanları
yandı ve büyümeden tohuma gitti.

[backyard]

evet haklısın
bu yüzden bir sürü fesleğenim olacağını düşünüyorum
isteyene veririm

[memet]

Reyhanı çok severim. bu aralar buldukça kurutup kışa saklarım. köklü buldum pazarda,saksıya ektim hoş kokusu feslehene benziyor.

saksıda sularken her serferinde kokusunu yayıyor bir anda.
önce yanıldığımı düşündüm ama,saksıya suyu koyarken güçlü şekilde koku salıyor.Sulamayı algıladığını düşünüyorum.
ne dersiniz bu konuda.benmi yanılıyorum.Reyhanmı gerçekten tepki veriyor

[Baki Berk Kayalar]

Fesleğeni orta düzeyde severim. Kokusunun fazlası biraz boğucu karekterli olur. Yemekte kullanıldığında fazla kaçırılmaması gerekir.

[Todor]

Bende çok seviyorum fesliğeni. Hem iri yapraklı hemde küçük yapraklıdan ektim. Önümüzdeki sezon bahçenin kuzey tarafına bordür yapmayı planlıyorum. Rüzgar estikçe kokusu bana gelsin. 2 saksı bile sivrisinekleri kaçırmaya yetiyo.
Birde karasinekleri kaçıran bi bitki bulabilsem.

Bir not: Zeytinyağında sarımsak,defne, kekik, fesleğen, reyhan bekletirseniz çok güzel bir salata yağı elde ediyorsunuz.

[Mahmut Leventoğlu]

Fesleğen bizim yörede(Sütçüler) en çok Dut pekmezi ile kullanılır. Yemeklerde tatlı olarak dut pekmezi sunulunca içine bir dal iri yapraklı fesleğen atılır. Fesleğenin rayihası pekmeze inanılmaz bir lezzet verir.
Bulgur pilavına çok az Reyhan atınca oda çok lezzetli olur.
Bu arada Sütçülerin Çandır köyün de yani Yazılı Kanyon da çok fazla MERSİN Bitkisi var.Burada köylülere toplatıp Antalyada ki otellere **** Barlara veriliyor. Onlara ben öğretmiştim Cintonik **** Cin fiz in içine bir adet azıcık ezip atınca çok lezzetli ve keyifli oluyor.Ayrıca İsparta da üzüm hoşafının içine de atıyorlar.

[aer]

ayrıca fesleğeni kurutup zeytinyağlı dolmalarda ve çorbalarda da kullanılabilir..lezzet katıyor.yeşili gibi kurusunuda salataya karıştırıyorum..

[caploonba]

Verdiğiniz bilgiler için çok teşekkürler.Yine benim sorum olacak.Bu fesleğenlerden nasıl tohum alabiliriz?

[Oğuzhan]

Çiçeklendiği zaman koparmayın.Tohuma dönüşürler.

[merdiye]

Paparazzi programlarının anonsu gibi oldu galiba bu başlık
Ben de fesleğeni çok seviyorum. Bizim oralarda sadece kokusu için saksı da yetiştirilir.
Şöyle balkonda ya da bahçedeki masanın üzerinden akşam yemeği sofrası toplanıp masanın üzerine örtüsünü örtüp hemen fesleğen saksısını oturtursun masanın ortasına. Biraz su verirsin, elinle de hafifçe dokunursun, okşar gibi. Sonra fesleğenin kokusu tatlı bir yaz akşamı serinliğine karışıp yayılır ortalığa.
Hele bir de karşında güneş denize yarıya kadar batmışsa...

Hayallere daldım galiba ben
Lakin fesleğenin yendiğini geçen yıl öğrenmiş ve çok şaşırmıştım
Peki fesleğenle reyhan aynı bitki mi değil mi? Hani reyhanın yendiğini duymuştum ama kendisini hiç görmedim zannımca. Kafam karıştı

[beyaz melek]

Yukarıdaki bilgileri okuyunca benimde kafam karıştı diye bilirim. İkisi aynı bitkimidir yoksa ayrımı bilemiyorum ama bakın şöyle birşey buldum. DOĞRUMUDUR BİLEMEM AMA OKUMAKTA YARAR VAR

http://www.bitkisel-tedavi.com/bitki/bitki(f).htm

[sukranayalp]

Sn Merdiye,
Fesleğeni iki ayrı bitki için kullanıyoruz.
1- Yemeklerde tad veren fesleğen (Ocimum basilicum. bunun kırmızı yapraklısı da var : Ocimum basilicum ''Purple Ruffless''
Yemeklerde tad veren fesleğene reyhan da diyoruz.
Bir de yine reyhan olarak adlandırdığımız diğer bir baharat otumuz (herb) var ki onun latince adı da Perilla frutescens. Eskiden Perilla için synonim isim olarak Ocimum frutescens kullanılmış. Zamanla bunların aynı cins olmadığı kesinleşince isimler ayrılmış.
2- Yazın saksıda yetiştirdiğimiz , özellikle balkonlarda sinek kovar olarak kullandığımız fesleğen(bunun latince adını bilmiyorum)

[merdiye]

Sn Sukranayalp çok teşekkür ederim.
Yoksa annemin saksıdaki fesleğenlerinden salata yapmaya kalkışacaktım bu yaz

[ismail fazıl]

Sukranayalp'e teşekkürler, en sonunda bu işten anlayan biri sokakta her yaz başında satılan
"top fesleğen"--> ile

resmî fesleğen -->
(sweet basil / Ocimum basilicum)in iki farklı bitki olduğunu deklare etti...

Yaklaşık 7 yıldır sağdan soldan aldığım her türlü tohumla top fesleğen yetiştirmeye çalıştım: doğrudan toprağa dikme, şaşırtma, sadece torf, bahçe toprağı, karışım...
Ancak her seferinde başarısız oldum; ya küçücük kaldı fidelerim, ya da sırık gibi uzadı, ancak verimli bir şekilde yaprak vermedi. Top fesleğenin ayrı bir tür olduğunu duymaya ihtiyacım vardı...

Şaka bir tarafa bu top fesleğen meselesini tam olarak bilen bri yardımcı olmayacak mı bu başlığa? Şu ana kadar bildiğimiz (ya da benim anladığım):

- Reyhan ile Fesleğen dediğimiz şey, aslında Basil'in iki farklı renkli türü, mor yapraklısına reyhan, yeşil yapraklısına fesleğen deme eğilimindeyiz. Bu bitkinin yapraklarını salatada kullananlar var.

- Bir de salatada kullanılamayan, sadece kokusu için alınan ve bazen sivrisinek kovucu gücüne inanılan bir bitki daha var ki buna halk "top fesleğen" diyor ve bu bitki her baharda seyyar satıcıların tezgahına bir yerden "düşüyor!"

İşte bu top fesleğen dediğimiz şey nedir? Tohumu nereden bulunur? (Top fesleğen satın alırken bu konuda danıştığım çiçekçiler ağız birliği etmişçesine "bunların tohumlarını biz de bulamayız, Ege'de serada yetişiyor bunlar." diyor. Diyemiyorum ki "E birader, Leibniz'in monadları mıdır bu top fesleğen tohumları, yapan nereden buluyor?!!")

Bu sene ümidimi kesmiştim artık fesleğenden, biraz da geç oldu ama tünelin ucunda ışık ver denilirse tekrar koşmaya başlarım, sekiz yediden %14 daha büyük hepi topu...

Ek: "Yunan Fesleğeni" tanımı abd-i acîzin labirent macerasına yardımcı olmayacaktır. Teşekkürlerimle...

[ozlemkoybasi]

Merhabalar.Benim kokusunu beğendığim ve bahçemde yetiştirdiğim fesleğen bitkisini sizinle paylaşmak istedim.Ekim için geç değil.Bahçenizde, balkonunuzda veya odanızda hoş bır koku hissetmek ve bitkiden faydalanmak istiyorsanız bu bitki tam size göre...

Feslegen: (Basilienkraut / Basilic / Sweetbasil / Reyhanotu / Ocimum basilicum )

Haziran-eylül aylari arasinda, pembemsi veya sarimsi-beyaz renkli çiçekler açan, 20-40 cm yüksekliginde, çok senelik, kuvvetli kokulu, otsu bir bitkidir. Reyhan otu olarak da bilinir. Vatani Iran ve Hindistan’dir. Gövdeleri dik, tüysüz veya hafifçe tüylü, çok dalli ve yapraklidir.Yapraklar karsilikli ve uzunca sapli olup, hos kokuludur. Çiçekler üst yapraklarin koltugunda ekseriya 6 çiçekli durumlar hâlinde toplanmistir.Çanak ve taç yapraklari tüp seklinde ve 2 dudaklidir.Meyveleri oval sekilli, küçük ve parlak siyah renklidir.

Türkiye’de yetistigi yerler: Yerli degildir. Süs bitkisi olarak yetistirilir.

Kullanildigi yerler:
Bitkinin kullanilan kisimlari, tâze çiçekli dallari ve tohumlaridir. Uçucu yag tasimaktadir. Bu yag içinde estragol,linalol, cineol ve pinen vardir. Feslegen midevî, yatistirici ve barsaklarda gaz tesekkülüne mâni olucu özelliklerinden dolayi % 1-2 lik çay hâlinde kullanilir. Uçucu yagda da ayni hassalar vardir.

Idrar yollari hastaliklarina karsi tesirlidir. Tohumlarindan öksürük kesici olarak istifade edilir. Baharat olarak salata ve çorbalarda kullanilir. Ete, baliga ve sosise konur. Süte ve hardala karistirilir.Anadolu’da aroma vermesi için pekmez yapilirken içine konulur. Uçucu yagi parfümeride de kullanilir. Ayrica öksürügü kesici, hazimsizligi ve bas dönmeleri giderici özelligi de bilinir. ari sokmalarina karsi da faydalidir.

[malina]

Kaynak belirtmeyi unutmuşsunuz. Lütfen buna özen gösterin...

http://www.bitkisel-tedavi.com/bitki/bitki(f).htm

[dulantes]

Fesleğenin kök gelişimi nasıl oluyor?
Saksı büyüklüğü nasıl olmalı?

[sukranayalp]

- Şifalı bitki olarak yetiştirdiğimiz fesleğenin kök gelişimi için minimum 20 cm. derinlikte toprak alan kap gerekir.
- Sinek kovar fesleğen de derin saksı sever. Bunu da en azından 15 cm. derinlikte toprak almalı diye kabul edebilirsiniz.

[imo]

Sevgili ozlemkoybası ,
Verdiğiniz bilgiler için teşekkürler,tamda yeni bir fesleğen alıp gelmişken eve...Bende çok severim hem tadını hemde kokusunu fakat her sene kuruturum aldığım fesleğenleri,umarım bu sene kaderim değişirde daha iyi bakabilirim.
Yanlız sanırım fesleğenle rayhan arasında fark var değilmi?Sanki bir daha küçük yapraklıda diğeri büyük yapraklı,bilmiyorum.

[selenn]

Sevgili Özlem Hn.,

bilgilendirmeniz için çok teşekkür ederim. ben de fesleğeni çok severim. hem kokusunu hem de tadını... Bu arada ben de ek bir bilgi vermek istedim. Fesleğen sivrisinek savar özellik taşıyor.Cam önlerine konulduğunda yaz akşamları sivrisinekten uzak geçiyor diye duymuştum. paylaşmak istedim.

[lizard]

Fesleğenle ilgili bir bilgi de benden olsun;
En çok makarnaya yakışıyor tadı, kokusu. Bir de kolayca erişilir yerdeyse eğer mesela masa üstünde saksıda, yemekten sonra veya gün içinde şöyle bir severseniz ellerinizle süper bir koku bırakır. Hele yaz akşamları çok iyi gelir kokusu

[zenfree]

Çiçekçiden fesleğen aldım. Kendisine de sordum "bakımı için neler yapmalıyım?" diye.
"Sulayacaksın Abla" dedi.
Artık asla aldığım yere bakımla ilgili soru sormak yok.

[Sevelim]

Fesleğen güneş mi sever gölgeyi mi? Az mı sulamak gerek yoksa bol su mu verilmeli?

Fesleğenim kurudu. Yenisini alacağım ama bari bakımını öğreneyim de öyle alayım diye düşünüyorum.

[lizard]

Benim bildiğim kadarıyla (anneannemden) gölgede bulunması gerekir fesleğenin. Su ihtiyacı da genelde her akşam azar azar verilmesi gerekiyor sanırım.
Hatalıysam lütfen düzeltin

[zenfree]

Orijinal Mesaj Sahibi Sevelim

Fesleğen güneş mi sever gölgeyi mi? Az mı sulamak gerek yoksa bol su mu verilmeli?

Fesleğenim kurudu. Yenisini alacağım ama bari bakımını öğreneyim de öyle alayım diye düşünüyorum.

Benim fesleğenim de kurudu malesef.

Sabahtan öğlene kadar güneşte kalıyordu. Gün aşırı akşamları suluyordum.

Dış mekanda rüzgar almayan bir yerde idi.

[Sevelim]

Benim fesleğenim de balkonda idi. Balkonum güneye bakıyor ve cam kenarı birkaç saat kavurucu güneş oluyor. Buralarda hava oldukça sıcak olmaya başladı. Ben uyandığımda sularım çiçekleri. Kaçta uyandığımı hiç sormayın çünkü o günkü ruh halime göre saati değişiyor.

Şimdi ben dışarda tutmakla mı hata ettim, her gün sulamakla mı. Ben bu denklemi çözemedim.