Köy yaşamı ve araç gereçleri

[yasarulutas]

sohu yu sonunda resimlemişler

[Metin Y.]

Dibek Tokmağı

[Derya Özen]

Dedem eline geçirdiği her türlü ağaç parçasını değerlendirmekle ünlüdür. Kendi köyümüzde dahil, civardaki tüm köyler tarım gereçlerini yaptırmak için ona gelirler.
Şimdi sizlere onun yaptığı, araç gereçleri göstermek istiyorum.

Resimde gördüğünüz kişi benim dedem oluyor; ve aşağıda gördüğünüz araç gereçleri o yaptı. İsmi Muharrem Kuvvet 75 yaşında.

BU resimde gördüklerinize "Ayalama" deniyor. Kışın yağan karları, dam ya da kaş dediğimiz yerden küremek için kullanılıyor.

Fırın kürekleri, köyde yapılan pide, fırın çöreği ve somun ekmeğini fırına bırakmak için kullanılıyor.

Tırmık

Yaba

[Derya Özen]

Bu bir oyma tekne. Bütün, büyükce bir ağacı oyarak bu hale getiriyorlar. Bunu dedem yapmadı, onu tekneci diye tabir edilen "Çitak"lar yaptı

Bu tekneyi ise, dedem yaptı. Teknede hamur karılır. (Yoğurulur)

Bu tırpan sapını da dedem yaptı.

Bu bir "uğra" Fırına bırakılacak hamur parçası, elle toplandıktan sonra kepekli una bunun içinde karıştırılır ve fırına öyle bırakılır.

Bunlar ise "hartkapan" Hart kapan, meyve toplamak için kullanılır. Meyvenin sapı, hartkapanın parmakları arasına şıkıştırılır ve hartkapan sağa sola çevrilir. Kopan meyve ise hart kapanın içine düşer. Bir hartkapan, rahatlıkla 4 tane meyveyi birden alabilir. Köylerde bahçe hasatı için çok kullanışlı bir araçtır.

[Derya Özen]

Merdiven

Tek merdiven: Yüksekte ki meyveleri toplamak için kullanılır. Burada görünen çok kısa bir bölümü en kısası 5 m yüksekliğinde oluyor.

Gege: Patosa sap denilen, Buğday, Arpa, Fiğ ve diğer bitkileri yaklaştırmak için kullanılır.

Sediye: Fırında yapılan ekmekleri taşımak ya da üzerine tarhana dökmek için kullanılır.

Ekmekten bahsetmişken, birde onu gösterelim.
Somun dediğimiz ve yöremizde yaygınca yapılan ekmek.
Yalnız bunu dedem yapmadı

[Derya Özen]

Sedir: Tahtadan yapılmış oturmalık.

Üçayak merdiven

Bükleğeç: Börek, çörek, Gözleme ve bazlama yapmakta kullanılıyor.

Yayık: Artık kullanılmıyor, çatı arasında da olsa saklanılıyor.

Fişşek: Yayık çalkalamakta kullanılan gereçler. Onlarda kullanılmıyor artık, üstelik yayık da fişşekler de hayli eskimiş.

Yine bunların tamamı da, dedem tarafından yapıldı.

[Derya Özen]

Sürünge, ekmek yapmak için fırında yakılan odunların, ateşlerini çıkarmakta kullanılır.





Bu resimlerde ise dedemin stoklarını görüyorsunuz. Komşu köylerden gelen kişileri boş çevirmemek için, uygun ağaçlardan uygun zamanlarda yapılmış, kazma, kürek, bel, tırpan, balta, keser ve daha pek çok eşya sapları.

Soracak olursanız, deden, geçimini bu işi yaparak mı sağlıyor diye? Cevabım hayır olur. Dedem bunları zevk için yapıyor ve hiç kimsedende para almıyor.

Birde bakır tencere stoğu var.

Bir köy fırını.

[Metin Y.]

Derya Hanım bu güzel gereçleri şekillendiren elleri öpmek gerekiyor ve dedenizin o maharetli ellerini saygıyla öpüyorum.

[Derya Özen]

Teşekkürler Metin Bey.

[Metin Y.]

Bakır kazanlar bir çok işte kullanılır: Yeri gelir karavana kazanı olarak ateşin üzerine konur, hasat sonunda hedik kaynatılır, bağ bozumunu takiben pekmez kaynatılır, yeri gelince de cenazeyi yıkamak için su ısıtılır...
Fotoğraftaki kazanlarda hedik kaynatılıyor.

[Metin Y.]

Çift süren köylü çiziminin kullanıldığı Cumhuriyetin ilk yıllarına ait bu kibrit kutusunun üzerinde "Türkiye Kibritleri Sinop Fabrikası" yazıyor. Tarımın ön planda olduğu yıllarda köy ve köylüye ait motifler gündelik hayatta daha sık çıkıyordu karşımıza, şimdilerde yok denecek kadar az.

[Metin Y.]

Tırpanla yapılan biçme işlemine "tırpan çalmak" denir. Bu tırpan çalmak uzaktan izlendiğinde tıpkı bir folklör ekibinin oyununa benzer. Bu fotoğrafta tırpanın tutuluşu ve biçme istikameti adeta bir figür gibi duruyor.

[Metin Y.]

Malum yakın tarihlere kadar bazı köylerimizde elektirik yoktu, hatta cümleyi "bir çok köyümüzde elektirik yeni sayılır" olarakta kurabiliriz.
Köylerde aydınlanma idare ve gaz lambalarıyla sağlanırdı. Daha sonra bu ikiliye Fener ve Lüküs de katıldı.
Geceleri pilli el fenerleri kullanılırdı.
Gaz Lambasının cam şişesine "şinanay" denir.
Çizim: İdare Lambası [Tenekeden yapılır]

[Derya Özen]

[Metin Y.]

Derya Hanım lüküs fotoğrafı için teşekkürler.Lüks gaz lambasına kısaca "lüküs" denirdi. Lüks lambasının gömleğinin de göründüğü bir fotoğrafta ben ekliyorum.
Lüks gaz lambası her evde bulunmazdı , başka bir deyişle sosyetik aydınlatıcı idi..

[Hakan KINACI]

Demekki Dedemler sosyetiklermiş ) çocukluğumda çok iyi hatırlarım (gerçi gençliğime kadar geçen dönem desem daha doğru olur) Az pompaladım lüküsün pompasını Ellerinize emeklerinize sağlık beni geçmişi yad etmek için bilmeyenleri de bilgilendiğiniz için )

[Metin Y.]

Köy Fırını

[Metin Y.]

Bir dönem köylerde kullanılan, bugünse nadiren dede yadigarı olarak karşımıza çıkan Ağaç Terazi.

[Derya Özen]

Bu fotoğrafta görünen taş, bir "binek taşı". Binek taşı ne diyecek olursanız, eskiden insanlar at, eşek gibi hayvanların üzerine binmek için bu taşları kullanırlarmış. Bu taşların işlemeli ve oymalı şekilleri olduğuna dikkat çekmek isterim. Binek taşları özellikle köylerde hala çok yaygın bir şekilde mevcutlar, nerede ise her evin önünde bu tür bir taş vardır.

Bu fotoğrafta gördüğünüz bir süt karıştıracağı, başka bir ismi varsa ben bilmiyorum.



Köylerde doğada yetişen pek çok şey değişik amaçlar için kullanılır. Yukarıda iki farklı "süpürge" görüyorsunuz. İlk fotoğraftaki, bostan süpürgesi, diğeri ise kadın saçı süpürge.
Eklenti 20414

Bu fotoğrafta ise, binek taşı, yuvak ve yalak üçlüsü görünüyor. Yalak kuşların ve hayvanların su içmesi için oyularak yapılmış bir taş.

[Metin Y.]

Biri Afrikalı , diğeri Avrupalı ama ikisinin de ortak yönü bizim yayıkla iş başındalar...

[Hakan KINACI]

Dibek Taşı

Bir başka dibek ve tokmağı


Ah ahh az dibek dövmedik küçükken kimi yarma yapardı, kimisi ise bulgur.

[Metin Y.]

Tandır, ısınmak için kullanılan bir çeşit mangal. Yere çukur kazılarak ya da tümsek olarak yapılan özel bir fırına da tandır denir.

Eskiden kış soğuk geçen yerlerde alçak dört köşe bir masanın altına bir mangal konur ve bunun üzeri, tamamen örtecek, ateşten zarar görmeyecek şekilde pamuklu bir örtüyle kapatılırdı. Isınmak istiyenler bu örtüyü dizleri üzerine çekerler, ayaklarını mangalın etrafına koyarlardı. Sobaların olmadığı, mangalla ısıtmanın sağlanamadığı yerlerde bu usul çok kullanılırdı.

Bazı yerlerde altı ayaklı, altı köşeli veya yuvarlak ağaç masa altına kendine mahsus bir mangala ateş konmak suretiyle de tandır yapılırdı. Bunun üzerine çapraz yorganlar daha üstüne halılar örtülürdü. Ayaklar masaya doğru uzatılarak ısınılırdı. Bu ısınma esnasında güzel fıkralar ve masallar anlatılırdı. Böyle tandır başında anlatılan masal ve hikayelere tandırname denirdi.

Yere kazılarak yapılan tandırların derinliği daha ziyade 130-150 cm olur. Çaplarıysa 50-65 cm arasında değişir. Sıkı çamur, saman ve keçi tüyü ile hazırlanan karışımla yapılan tandırlar, güneşte kurutulur. Daha sonra yere kazılan çukura yerleştirilir. Tandırda mangal kömürü, odun gibi yakacaklar kullanılır.

[Metin Y.]

Masalarımızın çoğu hatalı yapılmıştır. Çünkü 4 ayaklıdırlar. Oysa bu düzlemi en sağlam şekilde ayakta tutabilmek için 4 ayağa değil, 3 ayağa gereksinim vardır. İşte sacayağı onun için çok güçlüdür. Üzerine konan devasa kazanları rahatlıkla, bir kuş tüyü hafifliğindelermiş gibi taşıyabilir. Yaşamın da ve insanlığın da üzerine oturduğu bir sacayağı var: İlgi, bilgi, sevgi.
[Aysim Altay'ın Yüreğin Sacayağı adlı Kitabından]
Üzerine tencere, kazan vb. konan sacayağına üçayak da denir. Çok basit gibi görünen bu demir parçası, felsefi boyutta bakılınca da adeta bir denge sembolüdür.

[Metin Y.]

Bir zamanlar gaz ocakları vardı...Gaz ocaklarının tahtına, tüpgaz oturdu. Durumu iyice olan köylüler gaz ocağı kullandılar ama çoğunluk yine ocakbaşında yaktığı ateşle kaynattı aşını, suyunu...

[zenfree]

Tahta teraziyi ilk defa gördüm. )

Tekneden hamur çıkartmak ve tekneyi kazımak için kullanılan bir açar var. Mudurnu'da "kazıycak" denir. Var mı fotografı?

[Metin Y.]

Orijinal Mesaj Sahibi zenfree

Tahta teraziyi ilk defa gördüm. )

Tekneden hamur çıkartmak ve tekneyi kazımak için kullanılan bir açar var. Mudurnu'da "kazıycak" denir. Var mı fotografı?

Fotoğrafını bulamazsak "çizeriz" Saygıdeğer zenfree...

[zenfree]

Ben de memlekete gidince fotograflayıp ekleyebilirim. Teşekkürler...

[Derya Özen]

Hamuru kazımak için kullanılan araca bizde "insiran" (Sıyırandan gelişmiş sanırım) denir. Sanıyorum pazar günü köye gideceğim o zaman fotoğrafını çekerim.

[habibe]

Bizim yörede ise "eysiran" deniyor.

[Metin Y.]

"Teknolojiye bir kurban daha: Yayık
Yaylacıların vazgeçemediği ağaç yayıklar da tarihe karışıyor.
Elektriğin yaylalara kadar gitmesi, elektrikle çalışan yayıkların yaygınlaşmasını da beraberinde getirdi. Başta Doğu Karadenizli yaylacıların kullandığı ağaç yayıklar, son yıllarda maketleri yapılarak turistik mekanların vazgeçilmez süsü haline geldi."