Ekinazya (Echinacea purpurea)

[Mine Pakkaner]

Echinacea purpurea (L.)Moench

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİMİZİN ŞİFA KAYNAĞI: EKİNAZYA


Echinacea purpurea (L.) Moench


Familyası : Asteraceae

İngilizce adı : Coneflower

Almanca adı : Sonnenhut

Fransızca adı : Echinacée

Drog* adı : Echinaceae herba cum Echinaceae radix (Ekinazya topraküstü kısmı ve kökleri)

Diğer isimleri : Brauneria purpurea (L.) Britt., Echinacea intermedia Lindl., Echinacea purpurea (L.) Moench var. arkansama Steyerm., Echinacea speciosa Paxt., Rudbechia purpurea L., Rudbechia hispida Hoffm., Rudbechia serotina Sweet

Giriş

Bağışıklık sistemi, vücudumuzun savunma mekanizmasıdır. Bağışıklık sistemimiz zayıfladığında vücudumuz, hastalıkların istilasına maruz kalır. Bağışıklık sistemini kuvvetlendirmek amacıyla, Astragali microcephali radix (geven kökü), Echinacea herba cum radix (Ekinazya topraküstü kısmı ve kökleri), Lichen islandicus (İzlanda likeni), Unceriae cortex radicis (kedipençesi kök kabuğu) gibi bitkisel droglar kullanılmaktadır.

Botanik özellikleri

60-180 cm.’e kadar boylanabilen, İstanbul şartlarında mayıs ayının ikinci yarısından itibaren çiçeklenmeye başlayan, çok yıllık, otsu bir bitkidir. Yaprak ve gövdesi hafif tüylüdür. Gövde silindir şeklinde olup, çok miktarda (ortalama 25-30) yan dallardan oluşur. Bir sap, çiçek tablasıyla son bulur. Bir dalda yaklaşık 5 çiçek tablası bulunur. Bir çiçek tablasında 24 çiçek petali vardır ve petallerin uç kısmı ‘v’ şeklindedir. Olgunlaşmış bir çiçek tablasından 250-300 adet tohum elde edilir. Tohumlar yaklaşık 5 mm. uzunluğunda ve 1,5 mm. genişliğindedir; köşeli olup huniye benzemektedir.
Echinacea pallida tohumlarının üst kısmında kahverengi halka oluşu, Echinacea purpurea tohumları ile kolay ayırt edilmesini sağlar.

Fitokimyasal maddeleri

Echinacea purpurea kökleri, kiroik asit (1.2- 3.1 %), tartarik asit, kafeik asit ve klorojenik asit olmak üzere kafeik asit türevleri, alkilamidleri (0.01-0.04 %), poliasetilen türevleri, glikoproteinleri, karyofilen, humulen, epoksit gibi esansiyel yağları (0.2 %) içerir.

Echinacea purpurea topraküstü kısmında uçucu yağlar (0.08- 0.32 %), flovanoidler, alkamidler, polienler ve kafeik asit türevleri bulunur.

Bitki bileşiminde çok az miktarda toksik olmayan pyrrolizidin alkoloidleri (tusilagin (0.006 %) ve izotusilagin) bulunmaktadır. Bu alkoloidler doymamış halka yapısına sahip olmadığından toksik etki yapmazlar.

Echinacea angustifolia ve Echinacea pallida kökleri de uçucu yağlar (0.2- 2 %) ve ekinakosid
(0.4- 1.7 %) içermektedir.


Yayılışı

‘Koni çiçeği’, ‘kirpiotu’ isimleriyle de bilinen Ekinazya türleri, Kuzey Amerika’nın endemik bitkileridir.

Echinacea cinsi dünyada 9 türle temsil edilmektedir: Echinacea angustifolia, Echinacea angustifolia var. strigosa, Echinacea atrorubens, Echinacea laevigata, Echinacea pallida, Echinacea paradoxa, Echinacea paradoxa var. neglecta, Echinacea purpurea, Echinacea sanquinea, Echinacea tenneseensi. Ekinazyanın tedavide kullanılan üç türünün Amerika ve Avrupa’da geniş alanlarda kültürü (tarlavari üretim) yapılmaktadır; dünyanın birçok bölgesinde kültür deneme çalışmaları da devam etmektedir. Yurdumuzda ilk kültür çalışmaları, 2003 yılında, Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi’nde başlamıştır. Yürütülen çalışmalar sonucunda, bitkinin İstanbul şartlarında kolayca yetiştirilebileceği görülmüştür.

Kültürü

İklim isteği

İklim isteği açısından seçici olmamakla birlikte, kurak bölgelerde yetiştirilmesi güçtür.

Toprak isteği

Toprak isteği yönünden seçici olmamakla birlikte, organik maddelerce zengin, kumlu tınlı topraklarda iyi gelişir. Yetiştirildiği ortamda fazla rutubet istemez. Echinacea angustifolia ve Echinacea pallida türlerinden kök drogu elde etmek için yetiştirildikleri toprağın gevşek yapılı olmasında fayda vardır.

Su isteği

Sulama, bitkinin yetiştirildiği bölgenin iklim ve toprak şartlarına göre belirlenir. Kurak olmayan bölgelerde haftada bir sulama yeterlidir; kurak ortamda yetiştiriliyorsa bitkinin su ihtiyacı toprağın durumundan anlaşılır.

Üretimi

Bitki tohumla üretilir. Echinacea pallida ve Echinacea purpurea tohumlarının çimlendirilmesinde sorun yaşanmaz. Ancak Echinacea angustifolia’da çimlenme engeliyle karşılaşılır. Çimlenme engelini aşmak amacıyla;

• Tohumlar 24 saat ılık suda bekletilir.
• Tohumlar 12 hafta soğuk katlama yöntemiyle stratifikasyon işlemine tabi tutulur.
• Tohumlar gibberallik asitle (GA3) muamele edilir.

Tohumlar erken sonbahar (ağustos ayı sonundan itibaren) ve erken ilkbaharda (mart aynın ikinci yarınsından itibaren) viyollere ekilir. Uygun çimlenme şartlarında 3. günden itibaren çimlenme başlar ve iki haftalık süre zarfında çıkış tamamlanmış olur. Çimlenen fideler 10 cm. boya ulaştığında araziye şaşırtılabilir. Fideler arazide 50-60 cm. sıra arası ve sıra üzeri mesafede dikilir.

Hasat

Çiçeklenme zamanında, topraküstü kısmı topraktan 5 cm. yukarıdan biçilerek hasat edilir. Böylelikle yılda iki defa hasat edilebilir. II. hasadın verimi ilkine oranla düşüktür. Hasat edilen bitki gölgede kurutulur, ışıktan koruyan kontraplak kasalarda veya keten çuvallarda, hava giriş çıkışı olan bir yerde muhafaza edilir.

Kökler, bitki üst aksamı kuruduğunda hasat edilir. Hasat edilen kökler yıkanıp dilimlenir ve kurumaya bırakılır. Kuruyan kökler, ışıktan koruyan kontraplak kasalarda veya keten çuvallarda muhafaza edilir.

Literatürde Echinacea purpurea türünden elde edilen herba drogunun kurutulması sonucu etken madde veriminin düştüğü belirtilmektedir. Bunun yerine, hasat edilir edilmez taze halde sıkılarak özütü elde edilir.

Verim

Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi’nde bir bitkiden alınan yaş herba drogu miktarı 1.156 gr., kuru herba drogu miktarı ise 278 gr. olarak ölçülmüştür.

Tıbbi kullanılışı

Tedavide Echinacea cinsine ait 3 tür (Echinacea angutifolia, Echinacea pallida, Echinacea purpurea) kullanılmaktadır.

Ekinazyayı tedavide ilk defa Alman asıllı ‘Dr. H.C.F. Meyer’ kullanmıştır. Meyer, Ekinazyadan hazırladığı tentürü romatizma, migren, ağrılar, yaralar, zehirli yılan sokması, hemoroit gibi birçok hastalığın tedavisinde kullanmıştır.

Bitkiyle ilgili ilk bilimsel çalışmalarsa King ve Lloyd tarafından yapılmıştır. 1940 yılından günümüze Ekinazya hakkında 500’den fazla bilimsel çalışma yayınlanmıştır. Ekinazya preparatları alan hastaların, plasebo grubuna oranla iyileşme sürelerinin çok daha kısa olduğu gözlenmiştir.

Kızılderililerin bitkisi olarak tanınan Ekinazya ile ilgili araştırmalar, bitkinin bağışıklık sistemini kuvvetlendirici etkisi üzerinde yoğunlaşmıştır. Bağışıklık sitemi üzerinde etkili olan maddelerin, bitkinin bileşiminde bulunan polisakkaritler olduğu tespit edilmiştir.

Ekinazyanın antiviral, antibakteriyal, antifungal ve antienflamatuar etkileri ortaya konmuştur.

Nezle ve grip gibi virütik üst solunum yolu rahatsızlıklarında, belirtiler görülmeye başladığı anda Ekinazya preparatlarının alınması bitkinin etkisini daha da güçlendirecektir.

Ekinazya soğuk algınlığı, öksürük, grip, hemoroit, kanser ve sık tekrarlayan idrar yolu rahatsızlıklarında dahilen; yara ve yanık tedavisinde haricen kullanılmaktadır.

Kombinasyonları

Echianacea pallida (dar yapraklı ekinazya) türünün kökleri, Baptisia tinctoria (yalancı indigo) ve Arctium lappa (dulavratotu) bitkileriyle; Echinacea purpurea (mor çiçekli ekinazya) türünden hazırlanan drog ise Rosa canina (kuşburnu) meyveleriyle uygun oranlarda karıştırılabilir.

Dozaj

Echinacea angustifolia ve Echinacaea pallida köklerinden dekoksiyon (kaynatarak elde edilmiş öz) hazırlamak için 1 gr. kök drogu kullanılır. 1/1 oranında %45’lik alkolle hazırlanan ekstre (özütü)
0.25- 1 ml.; 1/ 5 oranında %45’lik alkolle hazırlanan tentür (bir çeşit özüt) 1.2 ml. dozda kullanılır.

Echinacea purpurea topraküstü kısmındanhazırlanan infuzyon (demleyerek elde edilen çay) 1/2- 2 gr.; ekstre 900 mg.; damla 120- 500 mg.; kapsül 100-500 mg. günlük dozda kullanılır.


Uyarılar

- 8 haftalık kullanımı aşmamak gerekir. Uzun süreli yüksek dozda kullanım sonucu, bileşimindeki alkoloitlerin karaciğerde toksik etki yapabileceği belirtilmektedir.

- Organ nakli ameliyatlarından sonra bağışıklık sisteminin baskılanması gerektiği için Ekinazya preparatlarının kullanılmaması gerekir; bu kişilerde bağışıklık sisteminin uyarılması, organ naklini olumsuz yönde etkilemektedir.

- Doğuştan bağışıklık sistemi hastalığı olanların Ekinazya preparatlarını kullanmaması gerekir.

- Yeterli çalışma yapılmadığı için hamilelerin Ekinazya preparatlarını kullanmamaları gerekir.

- Ekinazya da papatyagiller ailesinden olduğundan papatya alerjisi olanlar Ekinazya preparatlarını kullanmamalıdır.

* Drog kelimesi, bitkilerin ilaç olarak kullanılan kısımlarını ifade eder.

Kaynak:
Nazım Tanrıkulu
Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Teknikeri
Alaşehir Meslek Yüksekokulu Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bölümü

[boraseymen]

arkadaslar ekınazya bıtkısını yetiştirsek nereye pazarlayabılırız?

[Todor]

Sevgili Boraseymen, yeni gelen arkadaşlar başlığında kendinizi tanıtırsanız seviniriz.

Hoş geldiniz.

[boraseymen]

arkadaslar ekınazya bıtkısını yetiştirsek nereye pazarlayabılırız?

[aer]

çay olarak güzel bir tadı var..kendim de yetiştirmek istiyorum..marmara bölgesine uyumlu bir bitki olarak algıladım ama tohumunun nereden bulunabileceği hakkında bilgisi olan var mı ?

[boraseymen]

bende tohumunu arıorum aer dostum ama bulamıorum son yıllarda gercekten cok populer bır bıtkıı! bısıler bulabılırsen bızımle paylaşmanı ısterım sıtede ayrıca
hakan35990@gmail.com

[aer]

arkadaşlar...
ekinazya çok yararlı olduğu gibi yan etkileri de olacaktır elbette..
Sevgili Mine Hanımda zaten çok güzel vurgulamış...
ayrıca ;
Echinacea formülasyonlarının etkisinin ortaya çıkması için en az 2-3 hafta sürekli kullanılması gerekir. Ancak 2 aydan daha uzun kullanılmaması öneriliyor. öneri, eylül-kasım ve şubat-nisan dönemlerinde iki kür şeklinde uygulanması. Bir de sıvı formülasyonlarının (şurup vd.) daha etkili olduğu belirtiliyor. Ama şurup şişesinin tüm gün yanımızda gezdirmek mümkün değilse, evde bulunulduğu süre içerisinde sıvı şeklini, dışarıda bulunulduğu süreçte ise tablet şeklini kullanmak uygun olabilir.
Ekinazya formülasyonlarının hamile ve emzirenlerde kullanılmaması belirtilmekle beraber, 500 hamile kadın üzerinde yapılan bir izleme çalışmasında yenidoğan bebeklerde herhangi bir olumsuz cevap görülmediği bildirilmekte. Ancak bu konuda daha fazla bilimsel bilgiye ihtiyaç var.
Genel olarak ekinazya yan etki bakımından güvenilir bir bitki. Bildiğimiz papatya ile aynı aileden olması nedeniyle bazı kaynaklarda, papatya alerjisi olanlarda dikkatli olunması gereği kayıtlıdır

[Mine Pakkaner]

Bora Bey farketmişsinizdir, forumda Türkçe'nin kullanımı, yazımı konusunda çok katı kurallarımız var. Dikkat etmenizi rica etsem de size ayrıcalık tanımışız durumuna düşmesem? Özeniniz için teşekkürler.

[boraseymen]

arkadaşlar bu ekinazya bitkisinin tohumlarını nerden ne sekılde bulabılırım? unıversıtede deneme kurmayı planlıoruz ekınazya bıtkısınin tohumunu bulamıyoruz. tokat çıfcısıne belkı alternatif bır urun kazandırırız! bana yardım edebılrımısınızz?

[MSaygin]

merhaba,

Kızımın bağışıklık sisteminde bir sorun olduğu için doktorumuz tarafından ekinezya kullanması önerildi bir süre önce.Yurtdışından ithal olarak getiren bir firmadan almak istediğimizde çocuklar için şurup olarak satıldığını ancak bu şurupların Türkiye'ye getirilmediğini söylediler.Onun yerine yetişkinler için önerilen tabletlerden alıp, içindeki tozun yarısının kullanılmasını tavsiye ettiler.Doktorumuzun önerisi de bu yönde olduğundan, firmanın danışma hattını da arayıp, onların da onayını aldıktan sonra kullanmaya başladık.İki hafta içerisinde kızımın ağzının çevresinde koyu kahverengi lekeler oluştu.Derhal firmayı ve doktorumu aradım, her ikisi de bunun mümkün olduğunu ve ekinezya tabletlerini kullanmayı kesmemiz gerektiğini söylediler.Kullanmayı kesince lekeler kayboldu daha sonra.
Yan etkiler konusunda bunu da not düşelim istedim.

Selamlar.

[ada]

Sayın MSaygin, ben de kızım için yaklaşık 5-6 yıl önce kullanmıştım. O zaman esberidox-n adı ile satılan ve Almanya'dan gelen tentür formunda (alkol ekstresi) damlası vardı. Ancak daha sonra Aynı ilaç Türkiye'de aynı isimle (emin değilim eczacılara sormak gerekir) resmi olarak satılmaya başlandı. Bence eczacınıza bir danışın. Belirli aralar vermek zorunluluğu dışında çok fazla yan etkisi yok. Sonuçta Amerikan yerlileri tarafından yüzlerce yıldır kullanılmış. Afife Mat ve Echinaceae yazdığınızda (direkt linki vermeyi beceremedim) oldukça kapsamlı bir çalışma bulacaksınız.

[MSaygin]

Teşekkürler, şu an zaten ekinezya da içeren bir şurup kullanıyor, bağışıklık sisteminde de geçici bir problem yaşamıştık, pek ihtiyaç kalmadı.Zaten yetişkinler için pek problem yok sanırım, bizdeki sıkıntı çocuk için olmayan bir ürünü dozaj ayarlayarak çocukta kullanmaktan kaynaklanıyordu.
Selamlar,

[bitki cadısı]

Ekinezya tohumu arayan arkadaşlar ,
Ergene herb isimli bir firma var tıbbi ve aromatik bitki tohumları satıyor,oradan bulabilirsiniz.

[bitki cadısı]

Mine hanım,
Müsadenizle kaynağınızda ki Nazım Tanrıkulu hakkında bilgi düzeltmesi yapmak istiyorum.Nazım Celal Bayar Alaşehir myo'dan değil,Selçuk Üniversitesinden Mezun ama Myo 'nu şimdi anımsayamadım.

[Mine Pakkaner]

Bitki cadısı, bu makale Nazım Bey'in kendi yazdığı bir makale. Kendisi dergimiz için de yazı hazırlamıştı.

Selçuk Üniversitesi Çumra Meslek Yüksekokulu, "Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bölümü'nden mezun olduğunu biliyorum.

Bu arada sizin de daha fazla katkılarınızı bekliyoruz Bitki cadısı, desteğiniz bizi güçlendirir.

[cenev]

arkadaşlar daha öncede ilan vermiştim bu ekinezya bitkisi bende mevcut

[cenev]

arkadaşlar bu bitki bende mevcut.ilgilenen arkadaşlara yardımcı olurum

[inci gül]

Orijinal Mesaj Sahibi boraseymen

arkadaşlar bu ekinazya bitkisinin tohumlarını nerden ne sekılde bulabılırım? unıversıtede deneme kurmayı planlıoruz ekınazya bıtkısınin tohumunu bulamıyoruz. tokat çıfcısıne belkı alternatif bır urun kazandırırız! bana yardım edebılrımısınızz?

Merhaba boraseymen;
İsteğinizi doğru başlıklar altında dile getirebilirseniz daha kısa zamanda vede istediğiniz bilgiye ulaşmış olursunuz. Tekrar aynı isteklerde bulunmamış ve karışıklığa neden olmadan bilgi paylaşımlarımızı gerçekleştirebiliriz. İsteğinizi yazabileceğiniz başlık Alışveriş bölümünde arıyorum konu başlıklarında dile getirebilirsiniz. http://www.agaclar.net/forum/forumdisplay.php?f=122

[inci gül]

Orijinal Mesaj Sahibi cenev

arkadaşlar daha öncede ilan vermiştim bu ekinezya bitkisi bende mevcut

Merhaba cenev;

İlanınızı belki yanlış başlıkta vermiş olduğunuz için cevap alamayabilirsiniz. Gerçi yanlışlıklar yanlışlıkları doğurduğu için sizde bu yanlışa cevap için yazmış olmalısınız. Alışveriş bölümünde arıyorum konu başlıklarında bitkiyi arayan arkadaşlarımız var. Orayada ilan bırakmışsınız. İlgili arkadaşların kısa bir uğraşından sonra size ulaşacaklarını sanıyorum. **** direk olarak onlarla siz
irtibata geçebilirseniz her iki tarafında istekleri çözüme ulaşmış olacaktır.

[abk]

Bauhausta Echinacea purpurea yumru olarak satılıyor. İsteyen arkadaşlar oradan temin edebilir.

[berduray]

Biz bu bitkiyi saksıda yetiştirip ev ortamında nasıl kullanabiliriz?

Benim de çok zayıf bir bağışıklık sistemim var, ne bileyim yaprağını mı kaynatalım, tohumunu mu yiyelim?

Bilgisi olan var mı?

[denizakvaryumu]

Bu bitkinin tedavi etmediği hastalık yok!


İşte hastalarda iyileşmeyi hızlandıran şifa kaynağı!


Yüzyıllar önce Kızılderililer tarafından enfeksiyon, böcek ve yılan sokmaları ile boğaz ve diş ağrılarının tedavisinde kullanılan, günümüzde ise bağışıklık sistemini güçlendirici, soğuk algınlığı ve gribe karşı koruyucu olarak önerilen ''Ekinezya'' bitkisinin, Türkiye'de yetiştirilmesi için Bursa'nın da aralarında bulunduğu 7 ilde çalışma başlatıldı.


Uludağ Üniversitesi (UÜ) Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü araştırma görevlisi Dr. Oya Kaçar, dünyada son zamanlarda tıbbi ve aromatik bitkilerin endüstriyel kullanımının hızla arttığını belirtti.


Kaçar, bu bitkilerin sadece bitkisel ilaç sanayinde değil, aynı zamanda diğer endüstriyel sektörlerde de kullanım alanı bulduklarını belirterek, Türkiye'de bitkisel ilaç pazarının büyük bölümünün ithal ürünlerden meydana geldiğini, bu ürünler arasında da ekinazya preparatlarının önemli bir yeri bulunduğunu ifade etti.


Ekinazyanın genel anlamda bağışıklık sistemini güçlendirici, soğuk algınlığı ve gribe karşı koruyucu, iyileşmeyi hızlandırıcı olarak kullanıldığını anlatan Kaçar, şunları kaydetti:


''Bu amaçla tablet, kapsül, soft jel, gliserin ve alkol extraktı (özütü), tinktür, merhem, toz ve sprey halinde pazarlanmaktadır. Ekinazya bitki türleri Amerika yerlileri tarafından yüzyıllardan beri diş ağrısı, boğaz ağrısı, soğuk algınlığı, kuduz, yılan sokması, yara ve yanıklara karşı kullanılmıştır. Ekinazyanın en fazla üretiminin yapıldığı yer Kuzey Amerika olup Kuzeybatı Pasifik, Orta ve Batı Kanada yeni üretim yerleri olarak önem taşımaktadır.''


Kaçar, bitkinin tıbbi bitki olarak değerlendirilen kısmının kökleri olduğuna dikkati çekerek, köklerdeki bazı bileşenlerin aynı zamanda az da olsa yaprak, gövde ve çiçekte de bulunduğunun yapılan kalite çalışmalarıyla belirlendiğini ve bitkinin toprak üstü aksamının bitkisel çay olarak kullanıldığını vurguladı.


Ekinazyadan elde edilen ürünlerin sadece kapsül, tablet, extrakt ve çay olarak değil, aynı zamanda gıda bütünleyici veya fonksiyonel gıda olarak da tüketildiğini belirten Kaçar, bu özellikleriyle birlikte ekinazya türlerinin gösterişli ve büyük çiçekleri olması nedeniyle süs bitkisi olarak da kullanıldığına işaret etti.


-7 İLDE ÇALIŞMA YAPILIYOR-


Kaçar, Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi öğretim üyelerinden Doç. Dr. Yüksel Kan rehberliğinde yürütülen bir Devlet Pilanlama Teşkilatı (DPT) Projesi kapsamında, ekinazyanın hem yetiştiriciliği hem de endüstriyel kullanımı ile ilgili çalışma başlatıldığını ve bu çalışmanın bir ayağının UÜ Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü'nde yapıldığını kaydederek, şöyle devam etti:

''Bu projeyle bitkinin yetiştirme teknikleri, tarımında izlenecek yollar, yapılması gerekli kültürel uygulamalar ve zamanları belirlenecektir. Bursa'yla birlikte 7 ilde daha yürütülen projede, bu bitkinin farklı ekolojilere sahip illerde yetiştiriciliği yapılmakta, böylelikle ekinazyanın Türkiye'de kültürünün yaygınlaştırılması ve ilaç sanayinde değerlendirilmesi sağlanarak ekonomimize kazandırılması amaçlanmaktadır. Bu projeyle ülkemizin tarımına yeni bir alternatif ürün daha girmiş olacak ve daha da önemlisi bir sanayi ham maddesi bitkisinin kültürü yapılmaya başlanacaktır.''(AA)

http://www.bugun.com.tr/haber_detay.asp?haberID=41031

[berduray]

Şu kızılderililerden yaşayan ve atalarının bu ekinezyayı ev şartlarında nasıl hazırlayıp, ne şekilde kullandıklarını anlatacak biri var mı aramızda?


Ben kendi yetiştirdiğim bitkimden doğal yöntemle faydalanmak istiyorum, nete bakıkyorum bir bilgiye ulaşamıyorum, sadece reklama yönelik bilgiler var.

[EmreERDEM]

Echinacea purpurea (L.) Moench


Familyası : Asteraceae

İngilizce adı : Coneflower

Almanca adı : Sonnenhut

Fransızca adı : Echinacée

Drog* adı : Echinaceae herba cum Echinaceae radix (Ekinazya topraküstü kısmı ve kökleri)

Diğer isimleri : Brauneria purpurea (L.) Britt., Echinacea intermedia Lindl., Echinacea purpurea (L.) Moench var. arkansama Steyerm., Echinacea speciosa Paxt., Rudbechia purpurea L., Rudbechia hispida Hoffm., Rudbechia serotina Sweet

Giriş

Bağışıklık sistemi, vücudumuzun savunma mekanizmasıdır. Bağışıklık sistemimiz zayıfladığında vücudumuz, hastalıkların istilasına maruz kalır. Bağışıklık sistemini kuvvetlendirmek amacıyla, Astragali microcephali radix (geven kökü), Echinacea herba cum radix (Ekinazya topraküstü kısmı ve kökleri), Lichen islandicus (İzlanda likeni), Unceriae cortex radicis (kedipençesi kök kabuğu) gibi bitkisel droglar kullanılmaktadır.

Botanik özellikleri

60-180 cm.’e kadar boylanabilen, İstanbul şartlarında mayıs ayının ikinci yarısından itibaren çiçeklenmeye başlayan, çok yıllık, otsu bir bitkidir. Yaprak ve gövdesi hafif tüylüdür. Gövde silindir şeklinde olup, çok miktarda (ortalama 25-30) yan dallardan oluşur. Bir sap, çiçek tablasıyla son bulur. Bir dalda yaklaşık 5 çiçek tablası bulunur. Bir çiçek tablasında 24 çiçek petali vardır ve petallerin uç kısmı ‘v’ şeklindedir. Olgunlaşmış bir çiçek tablasından 250-300 adet tohum elde edilir. Tohumlar yaklaşık 5 mm. uzunluğunda ve 1,5 mm. genişliğindedir; köşeli olup huniye benzemektedir.
Echinacea pallida tohumlarının üst kısmında kahverengi halka oluşu, Echinacea purpurea tohumları ile kolay ayırt edilmesini sağlar.

Fitokimyasal maddeleri

Echinacea purpurea kökleri, kiroik asit (1.2- 3.1 %), tartarik asit, kafeik asit ve klorojenik asit olmak üzere kafeik asit türevleri, alkilamidleri (0.01-0.04 %), poliasetilen türevleri, glikoproteinleri, karyofilen, humulen, epoksit gibi esansiyel yağları (0.2 %) içerir.

Echinacea purpurea topraküstü kısmında uçucu yağlar (0.08- 0.32 %), flovanoidler, alkamidler, polienler ve kafeik asit türevleri bulunur.

Bitki bileşiminde çok az miktarda toksik olmayan pyrrolizidin alkoloidleri (tusilagin (0.006 %) ve izotusilagin) bulunmaktadır. Bu alkoloidler doymamış halka yapısına sahip olmadığından toksik etki yapmazlar.

Echinacea angustifolia ve Echinacea pallida kökleri de uçucu yağlar (0.2- 2 %) ve ekinakosid
(0.4- 1.7 %) içermektedir.


Yayılışı

‘Koni çiçeği’, ‘kirpiotu’ isimleriyle de bilinen Ekinazya türleri, Kuzey Amerika’nın endemik bitkileridir.

Echinacea cinsi dünyada 9 türle temsil edilmektedir: Echinacea angustifolia, Echinacea angustifolia var. strigosa, Echinacea atrorubens, Echinacea laevigata, Echinacea pallida, Echinacea paradoxa, Echinacea paradoxa var. neglecta, Echinacea purpurea, Echinacea sanquinea, Echinacea tenneseensi. Ekinazyanın tedavide kullanılan üç türünün Amerika ve Avrupa’da geniş alanlarda kültürü (tarlavari üretim) yapılmaktadır; dünyanın birçok bölgesinde kültür deneme çalışmaları da devam etmektedir. Yurdumuzda ilk kültür çalışmaları, 2003 yılında, Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi’nde başlamıştır. Yürütülen çalışmalar sonucunda, bitkinin İstanbul şartlarında kolayca yetiştirilebileceği görülmüştür.

Kültürü

İklim isteği

İklim isteği açısından seçici olmamakla birlikte, kurak bölgelerde yetiştirilmesi güçtür.

Toprak isteği

Toprak isteği yönünden seçici olmamakla birlikte, organik maddelerce zengin, kumlu tınlı topraklarda iyi gelişir. Yetiştirildiği ortamda fazla rutubet istemez. Echinacea angustifolia ve Echinacea pallida türlerinden kök drogu elde etmek için yetiştirildikleri toprağın gevşek yapılı olmasında fayda vardır.

Su isteği

Sulama, bitkinin yetiştirildiği bölgenin iklim ve toprak şartlarına göre belirlenir. Kurak olmayan bölgelerde haftada bir sulama yeterlidir; kurak ortamda yetiştiriliyorsa bitkinin su ihtiyacı toprağın durumundan anlaşılır.

Üretimi

Bitki tohumla üretilir. Echinacea pallida ve Echinacea purpurea tohumlarının çimlendirilmesinde sorun yaşanmaz. Ancak Echinacea angustifolia’da çimlenme engeliyle karşılaşılır. Çimlenme engelini aşmak amacıyla;

Tohumlar 24 saat ılık suda bekletilir.
Tohumlar 12 hafta soğuk katlama yöntemiyle stratifikasyon işlemine tabi tutulur.
Tohumlar gibberallik asitle (GA3) muamele edilir.Tohumlar erken sonbahar (ağustos ayı sonundan itibaren) ve erken ilkbaharda (mart aynın ikinci yarınsından itibaren) viyollere ekilir. Uygun çimlenme şartlarında 3. günden itibaren çimlenme başlar ve iki haftalık süre zarfında çıkış tamamlanmış olur. Çimlenen fideler 10 cm. boya ulaştığında araziye şaşırtılabilir. Fideler arazide 50-60 cm. sıra arası ve sıra üzeri mesafede dikilir.

Hasat

Çiçeklenme zamanında, topraküstü kısmı topraktan 5 cm. yukarıdan biçilerek hasat edilir. Böylelikle yılda iki defa hasat edilebilir. II. hasadın verimi ilkine oranla düşüktür. Hasat edilen bitki gölgede kurutulur, ışıktan koruyan kontraplak kasalarda veya keten çuvallarda, hava giriş çıkışı olan bir yerde muhafaza edilir.

Kökler, bitki üst aksamı kuruduğunda hasat edilir. Hasat edilen kökler yıkanıp dilimlenir ve kurumaya bırakılır. Kuruyan kökler, ışıktan koruyan kontraplak kasalarda veya keten çuvallarda muhafaza edilir.

Literatürde Echinacea purpurea türünden elde edilen herba drogunun kurutulması sonucu etken madde veriminin düştüğü belirtilmektedir. Bunun yerine, hasat edilir edilmez taze halde sıkılarak özütü elde edilir.

Verim

Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi’nde bir bitkiden alınan yaş herba drogu miktarı 1.156 gr., kuru herba drogu miktarı ise 278 gr. olarak ölçülmüştür.

Tıbbi kullanılışı

Tedavide Echinacea cinsine ait 3 tür (Echinacea angutifolia, Echinacea pallida, Echinacea purpurea) kullanılmaktadır.

Ekinazyayı tedavide ilk defa Alman asıllı ‘Dr. H.C.F. Meyer’ kullanmıştır. Meyer, Ekinazyadan hazırladığı tentürü romatizma, migren, ağrılar, yaralar, zehirli yılan sokması, hemoroit gibi birçok hastalığın tedavisinde kullanmıştır.

Bitkiyle ilgili ilk bilimsel çalışmalarsa King ve Lloyd tarafından yapılmıştır. 1940 yılından günümüze Ekinazya hakkında 500’den fazla bilimsel çalışma yayınlanmıştır. Ekinazya preparatları alan hastaların, plasebo grubuna oranla iyileşme sürelerinin çok daha kısa olduğu gözlenmiştir.

Kızılderililerin bitkisi olarak tanınan Ekinazya ile ilgili araştırmalar, bitkinin bağışıklık sistemini kuvvetlendirici etkisi üzerinde yoğunlaşmıştır. Bağışıklık sitemi üzerinde etkili olan maddelerin, bitkinin bileşiminde bulunan polisakkaritler olduğu tespit edilmiştir.

Ekinazyanın antiviral, antibakteriyal, antifungal ve antienflamatuar etkileri ortaya konmuştur.

Nezle ve grip gibi virütik üst solunum yolu rahatsızlıklarında, belirtiler görülmeye başladığı anda Ekinazya preparatlarının alınması bitkinin etkisini daha da güçlendirecektir.

Ekinazya soğuk algınlığı, öksürük, grip, hemoroit, kanser ve sık tekrarlayan idrar yolu rahatsızlıklarında dahilen; yara ve yanık tedavisinde haricen kullanılmaktadır.

Kombinasyonları

Echianacea pallida (dar yapraklı ekinazya) türünün kökleri, Baptisia tinctoria (yalancı indigo) ve Arctium lappa (dulavratotu) bitkileriyle; Echinacea purpurea (mor çiçekli ekinazya) türünden hazırlanan drog ise Rosa canina (kuşburnu) meyveleriyle uygun oranlarda karıştırılabilir.

Dozaj

Echinacea angustifolia ve Echinacaea pallida köklerinden dekoksiyon (kaynatarak elde edilmiş öz) hazırlamak için 1 gr. kök drogu kullanılır. 1/1 oranında %45’lik alkolle hazırlanan ekstre (özütü)
0.25- 1 ml.; 1/ 5 oranında %45’lik alkolle hazırlanan tentür (bir çeşit özüt) 1.2 ml. dozda kullanılır.

Echinacea purpurea topraküstü kısmındanhazırlanan infuzyon (demleyerek elde edilen çay) 1/2- 2 gr.; ekstre 900 mg.; damla 120- 500 mg.; kapsül 100-500 mg. günlük dozda kullanılır.


Uyarılar

- 8 haftalık kullanımı aşmamak gerekir. Uzun süreli yüksek dozda kullanım sonucu, bileşimindeki alkoloitlerin karaciğerde toksik etki yapabileceği belirtilmektedir.

- Organ nakli ameliyatlarından sonra bağışıklık sisteminin baskılanması gerektiği için Ekinazya preparatlarının kullanılmaması gerekir; bu kişilerde bağışıklık sisteminin uyarılması, organ naklini olumsuz yönde etkilemektedir.

- Doğuştan bağışıklık sistemi hastalığı olanların Ekinazya preparatlarını kullanmaması gerekir.

- Yeterli çalışma yapılmadığı için hamilelerin Ekinazya preparatlarını kullanmamaları gerekir.

- Ekinazya da papatyagiller ailesinden olduğundan papatya alerjisi olanlar Ekinazya preparatlarını kullanmamalıdır.

* Drog kelimesi, bitkilerin ilaç olarak kullanılan kısımlarını ifade eder

[Ersin Sener]

Sayın Emre bey!
Yazınızı cok beyendim ,ben 2 senedir saksıda Ekinazya yetistiriyorum .Diger bitkilere gore fazla su istiyor . 1 ci sene yere diktim kurudu. Gunesi pek sevmiyor galiba ? Ben simdi kuruyan ( cogalan ) fideleri ne zaman ve nasıl bir ortama dikebilirim ? Beni aydınlatırsanız cok memnun olurum .Birde Yapraklarını ne zaman en iyi toplarsam faydalı olur ?Tohumlarını baskalarına vermek istiyorum, ne zaman cimlesinler ?
Simdiden ilginize tesekkur ederim .Beni aydınlatırsanız ,baskalarınada aktarabilirim .
Hosca kalın. Ersin Sener Bursa

[k0900]

Müge hanım kekik tohumlarıyla beraber gönderdiği HEDİYE tohumun ne olduğunu ararken buraya geldim.

Hala tohum arayan varsa artık kaynağı biliyorsunuz.

[Hazars]

Ekonomik Önemi
Kökeni
Sistematiği
Türkiyede eğer yetiştiriliyor ise nerede ve verimi hakkında bilgisi olan arkadaşlar yardımcı olabilirlermi?
bu konu bana ödev olarak verildi ve bir kaç bitkide buna dahil ..

[k0900]

3.haftasında ;

[kaktüs]

Ekinezya tohumlarını müge hanımdan temin edebilirsiniz diyorsunuz yani sn k900

Çimlenme ne kadar sürede gerçekleşti. 3 haftada mı? Nasıl bir uygulama yaptınız, çimlenmesi için eksta birşey yaptınız mı?

[Ahmetbey07]

Ekinezya-koni çiçegi-echinacea spp.

Alem-Plantae

Bölüm-Magnolophyta

Sınıf-Rosopsida

Takım-Asterales

Familya-Asteraceae

Cins-Echinnacaea purpurea

Ekinizya Mart-Mayıs aylarında dikimi yapılır.Dikim aralıgı mesafesi 30 cm,dikim derinliği 7 cm'dir.Bitki 75-80 cm'yekadar boylanır.

Temmuz-Eylül aylarında ç,çek açarlar.Beyaz ve pempe renklerde çiçek açan çeşitleri vardır.

İklim isteği açısından seçiçi değildir,organik maddelerce zengin,kumlu,tınlı topraklarda gelişir.Yetiştiriçiği ortamda fazla rutubet

istemez.Sulama bitkinin yetiştirildiği bölgenin iklim ve toprak şarlarına göre belirlenir.Kurak olmayan bölgelerde haftada bir sulama

yeterlidir;kurak ordamda yetiştiriliyorsa bitkinin su ihtiyaçı toprağın durumundan anlaşılır.

Ekinizyalar gösterişli çiçeklere ve uzun boya sahip olduğundan dolayı park ve bahçelerde ve peyzaj alanlarının düzenlenmesinde kullanılırlar.

Ayrıca tıbbi bir bitkidir.Kökleri ve toprak üstü aksamı bağışıklık sistemini güçlendirmede kullanılır.