Ağaç kullanılan müzik aletleri

[Mine Pakkaner]

Orijinal Mesaj Sahibi Mine Pakkaner

Bu başlığa, bir sanatın icrasına vesile olan ağaçlarla ilgili bir mesaj yazmak istiyorum.

Geçen akşam birkaç dost ziyaretimize gelmişlerdi. Masamın üzerindeki agaclar.net yapışkan etiketlerini görünce içlerinden birisi durdu kaldı. Kendisi udi.

Baktı, baktı ve dediki,

"Mine Abla , burada bir ut var görüyor musun?",

"hani ? " dedim elime alıp etikete baktım, göremedim.

"İşte burada ya, ağaç ve kaplumbağa, ut ağaçtan yapılır, mızrabın en iyisi de kaplumbağa kabuğunun göğüs kısmından. Bu logo ne kadar muhteşem.Bu etiketlerin küçük olanından alıp enstrüman kutuma yapıştırabilir miyim?" diye de sordu.

Çok hoşuma gitti bu durum. Yakın zamanda sazende dostlarımdan, hangi ağaçtan hangi saz yapılır konusunda bir bilgilendirme yazısı almaya da söz aldım.

Evet, yukarıda söz ettiğim bilgi geldi. Udi Efe Kaşıkçıoğlu bana son derece düzgün el yazısıyla aşağıdaki metni hazırlamış. Çok uzun zamandır el yazısı ile çizgisiz kağıda yazılı birşey okumadığımı fark ettim. Hep bilgisayar çıktısı okumaya alışmışız, pek hoşuma gitti. Buyrun aşağıda uzman ağızlardan hangi saz hangi ağaçtan yapılır bilgisi var.

--------------------

Klasik Türk Müziği Sazları Yapımında Kulanılan Ağaçlar;

Klasik Türk Müziği sazları yapımında, ülkemiz saz yapımcıları, daha çok ülkemizde yetişen ağaçlardan imalat yapmışlar ve yapmaktadırlar. Bu ağaçlar ceviz, karaağaç, çınar,meyve ağaçları, akçaağaç,ıhlamur vb. ağaçlardır.

20.yy başlarında yaşamış olan Türk Müziği’ne mal olmuş Manol ve Onnik, özellikle ud yapımında ceviz tercih etmişlerdir. Cevize bir varyasyon katarak, Afrika kökenli maun ile birlikte kullanıp, ceviz- maun formatında udlar yapmışlardır. Bu da renk ve tını olarak kendilerine has bir imalat şekli oluşturmalarınaı sağlamıştır. Halk arasında ud satın alırken ceviz- maun olması düşüncesi bu dönemlere dayanmaktadır.

Meyve ağaçlarından genellikle üflemeli sazlar yapılır. Özellikle zurna yapımında budaksız, temiz erik ağacı tercih edilir (Batı sazlarından klarnetin yapımında ise Afrika kökenli abanoz kullanılır)

Mızraplı sazlar için en kutsal ağaç ise ardıçtır. Koyu renklerden açık renklere doğru farklı renklilikler gösterir. Klasik Türk Müziği sazları yapımında kullanılan bir diğer ibreli de porsuktur. Porsuk ağacını diğer ağaçlardan ayıran bir bir başka özelliği de mentollü keskin bir kokusunun oluşudur.

Tanbur sazı yapımında vazgeçilmeyen ağaçların başında ardıç gelir. Tanbur yapımcıları ardıç ile kombinasyon oluşturacak ardıç-gül, ardıç- karaağaç, ardıç-armut, ardıç-çınar, ardıç- cevizden oluşan birbirlerine en uyumlu bu eşleşmeleri tercih etmektedirler. Yapımcılar ud ve lavta için de aynı ağaçları kullanmaktadırlar.

Kanun yapımında ise özellikle çınarın yanında maun,akçaağaç ve ıhlamur ağaçları kullanılmaktadır.

Yaylı sazların yapımında hareli akçaağaçlar tercih edilmektedir.

Vurmalı sazların kasnaklarında ceviz ve gürgen ağaçları kullanılmaktadır.

Klasik kemençe yapımında ses tablası sedir ve servi ağaçlarından oluşur. Ses kutusu yapımında ise dut, ceviz, karaağaç ve ardıç ağaçları kullanılmaktadır.

Anlaşıldığı üzere orta sertlikteki ağaçlardan, ceviz, maun, çınar, ardıç,Türk Müziği sazları yapımında kullanılan, işleniş açısısından en uygun ağaçlardır.

Yukarıda yazan bilgiler Ege Üniversitesi Devlet Türk Müziği Konservatuarı Saz Yapımı Bölümü’nden mezun , ud, tanbur ve lavta yapımcısı Barış Yekta Karatekeli Ağabey’imden alınmıştır.

Efe Kaşıkçıoğlu