Sebze Fidesi Yetiştiriciliği

[Mine Pakkaner]

EGE ÜNİVERSİTESİ TARIMSAL UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ- Çiftçi Broşürü No: 27

SEBZE FİDESİ YETİŞTİRİCİLİĞİ

Prof.Dr. Dursun EŞİYOK

Araş.Gör. M.Kadri BOZOKALFA

Türkiye toplam sebze üretimi bakımından dünyada saygın bir konumdadır. Dünyada sebze üretiminde Türkiye; Çin, ABD ve Hindistan ile birlikte ilk dört sıradadır. Ekonomik değeri yüksek olan domates, biber, patlıcan, kavun, karpuz, üretim miktarları bakımından ülkemiz ekonomisinde önemli bir yere sahiptir.
Ülkemizde yetiştirilen sebzeler serin iklim ve sıcak iklim sebzeleri şeklinde sınıflandırılmaktadır. Serin iklim sebzeleri arasında başta lahana, karnabahar, brokkoli, pırasa, kereviz ve salata-marul, sıcak iklim sebzeleri arasında ise domates, biber, patlıcan, hıyar ve karpuz ilk akla gelenlerdir. Saymış olduğumuz bu sebzeler genelde ülkemizde fide dikimi ile bazı yörelerde ise tohum ekimi ile yetiştirilmektedir.

Neden fide ile üretim tercih edilmektedir?
Geniş alanlarda yapılan yetiştiricilikte sağladığı yararlar nedeniyle fide ile üretim tercih edilmektedir. Bu yararlar aşağıda sıralanmaktadır.

• Fide ile yetiştiricilikte tohum sarfiyatının azalması.
• Toprak koşullarının tohumla ekime uygun olmaması
• Uygun tohum ekim mibzerlerinin yokluğu
• Yazlık sebzeler için erken ilkbahar döneminde düşük sıcaklık risklerinden korunma,
• Erkencilik sağlaması
• Düşük ve düzensiz çimlenmeyi ve çıkışı önlenmesi

Yazlık ve kışlık sebze fidelerinin yetiştirilmeleri farklıdır.

Yazlık Sebze Fidesi Yetiştiriciliği

Ülkemizde genellikle yazlık sebzelerden domates, biber ve patlıcan fide ile yetiştirilmektedir. Bu sebzelerin fidelerini yetiştirmek amacıyla fide yetiştirme yerleri Ekim-Kasım aylarında işlenerek, askıya alınır. Ocak ayının sonunda veya Şubat ayı içinde bu yerler freze yardımıyla işlenir, 10-13 cm yüksekliğinde ve 120 cm genişliğinde yastık denilen fide yetiştirme yerleri hazırlanır. Sonra tırmık ile tohumların ekileceği yerler tesviye edilir.
Sebze türlerine göre yastıklarda 8-15 cm sıra arası mesafede ve 1-2 cm derinliğinde çiziler açılır. Bu çizilere tohumlar sıravari olarak ekilirler. Bakım işleri ve fidelerin daha iyi gelişebilmeleri için sıravari tohum ekimi yetiştiricilere tavsiye edilmektedir.
Fide yetiştiriciliğinde toprak tesviyesi ve kullanılan harç materyali büyük önem taşımaktadır. Bu iki uygulama tohum çimlenmesi üzerine etkilidir. Fide üretimi için yastıklarda torf veya yanmış-elenmiş çiftlik gübresi kullanılır. Torf çiftlik gübresine oranla pahalıdır. Bu nedenle genellikle üreticiler daha ucuz olan yanmış elenmiş çiftlik gübresini tercih etmektedirler.


Fidelerin gelişme döneminde suni gübre ile yastıklara besin maddesi takviyesi de yapılır. 25 metre boyunda ve 120 cm genişliğindeki fide yetiştirme yastıklarından yaklaşık 15-20 bin fide elde edilir.



Sağlıklı fide temini amacıyla yastıklara 2 kg fosforlu gübre veya 2-3 kg 20-20-0 kompoze gübre verilir. Tohum ekiminden sonra kapak materyali hazırlanır. Kapak için; üçte-bir oranında iyice yanmış ve elenmiş çiftlik gübresi ile üçte-iki oranında kum ve toprak karıştırılır. İstenirse kapak için 2:1 oranında yanmış ve elenmiş çiftlik gübresi, 2:1 oranında mil karışımı da kullanılabilir. Çiftlik gübresinin fazla olması nemin korunması bakımından da yararlıdır. Bu nedenle çiftlik gübresi sulama sıklığını da azaltır. Yetiştiricilikte çok sık yapılan sulama mantari hastalıklara yol açabilir. Ayrıca, çiftlik gübresi kullanımı tohumların düzenli çimlenmesini de sağlar. Belirtilen ölçülerdeki bir yastık için 80-100 gram tohum yeterlidir. Tohumlar açılan çizilere ekilirler. Üzerleri harç materyali ile kapatılır. Baskı tahtası ile sıkıştırılarak, tohumun toprakla teması sağlanır.


Sıra arası mesafelerin belirlenmesinde bazı konulara dikkat edilmelidir. Örneğin; büyük fide ile dikim yapılacaksa sıra arası mesafe arttırılır. Kuruya dikim yapılacaksa fidenin pişkinleşmesi istenir ve fide yastıklarda uzun süre bekletilir. Böyle durumlarda sıra arası mesafenin arttırılması gerekir. Her sırada ortalama 100-120 bitki olması arzulanır. Sayı tür ve ekim sıklığına göre belirlenir. Kapak materyali örtüldükten sonra tavalar iyice sulanır. Üzeri 0.30 mm kalığında şeffaf polietilen ile örtülür. Örtü malzemesinin U.V katkılı olması örtünün ömrünü artırır ve maliyeti azaltır.


Çimlenme tamamlanıncaya kadar yastıklar açılmaz. Tohumlar çimlenip, toprak yüzeyine çıkınca sık ekim yapılmışsa seyreltme yapılır. Seyreltme işleminden sonra yastıklardaki yabancı otlar temizlenir. Sıra araları işlenerek bitki kök bölgesi havalandırılır. Fideler sökülünceye kadar düzenli sulama yapılır. Yastıklardaki fidelerin sağlıklı ve iyi gelişebilmesi için açık ve güneşli havalarda etekler açılarak, havalandırılır. Şubat ayının ortasında ekilen tohumlar nisan ayı ortalarında dikim büyüklüğüne ulaşırlar. Dikim büyüklüğüne gelen fideler sökülmeden bir gün önce bol su ile sulanmalıdır. Bu sulama, söküm sırasında kökte meydana gelebilecek hasarları azaltır. Normal şartlarda tohum ekiminden 45-50 gün sonra fideler dikim büyüklüğüne ulaşırlar.

Kışlık Sebze Fidesi Yetiştiriciliği

Kışlık sebzeler arasında yer alan karnabahar, lahana, brokkoli ülkemizde fide ile yetiştirilmektedir. Fide yetiştirilecek toprak ilkbaharda sürülerek bırakılır. Mayıs-Haziran aylarında toprak freze ile işlenir, tırmıkla düzeltilir ve tavalar hazırlanır.
Sulama suyunun tavalarda kalması için tava kenarları yastıklara göre yüksektir. Toprak nemini sağlamak amacıyla tohum ekiminden önce tavalar sulanır. Tohumlar 1-2 cm derinliğinde açılan çizilere sıravari ekilirler. Sıravari ekim hem bitki gelişmesinde hem de bakım işlemlerinde kolaylık sağlar. Sıra arası 10-15 cm olacak şekilde tohumlar ekilirler. Üzerleri yazlık sebze fidesi yetiştiriciliğindeki gibi hazırlanan harç ile örtülür. Fide yastıklarında kullanılacak harçta hastalık ve yabancı ot tohumlarının bulunmaması gerekir. Kapak atıldıktan sonra tavalar iyice sulanır. Nem kaybını önlemek amacıyla toprak yüzeyi gazete kağıdı, nemli bez veya çuvallarla örtülür.


Tohum ekimi yaz aylarında yapıldığı için sıcaklık çok yüksektir. Bu nedenle tohumların çimlenmesi için sık sulama yapılır. Tohumların çimlenme durumu her gün kontrol edilir. Çimlenme başlar başlamaz toprak yüzeyindeki örtü materyali kaldırılır. Sıcak saatlerdeki güneş ışınlarından korunması için fidelerin üzeri gölgeleme materyali ile örtülür. Fideler dört beş yapraklı oluncaya kadar düzenli olarak öğleden sonraları sulanır.


Ege bölgesi koşullarında tohum ekimi Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında yapılır. Tohum ekiminden 30-35 gün sonra fideler dikim büyüklüğüne ulaşırlar. Yetiştiricilikte erkencilik sağlamak isteniyorsa tohumlar daha erken dönemde ekilebilir.

Topraklı (Tüplü) Fide Yetiştiriciliği

Topraklı fide yetiştiriciliğinde hem yazlık hem de kışlık sebzelerin tohumları kasalara, plastik torbalara, saksılara veya fide yetiştirme viyollerine ekilmektedirler. Bu kaplar farklı boy ve ebatlarda olabilir.
Tohum ekim ortamı olarak torf, perlit ve vermikülit karışımları veya toprak, çiftlik gübresi ve mil karışımları kullanılabilir.


Tohum ekiminde kullanılacak kaplar yetiştirme yerine veya amacına göre değişmektedir. Genellikle tohumlar farklı büyüklükteki fide yetiştirme viyollerine ekilmektedir. Bu viyollerin bakımı ve tarlaya taşınması kolaydır. Viyollerde çimlenen tohumlar kışlık sebzeler için sera altına, yazlık sebzeler için gölge bir yere alınırlar. Fideler uzun süre viyollerde kalacaklarsa daha büyük viyoller tercih edilmelidir.

Tohum ekiminde kullanılacak harç materyali İdeal harç materyali ve miktarı 50-60 litre torf, 20-25 litre vermiküllit, 5-7.5 litre perlit şeklindedir. Bunun dışında; 50-60 litre torf ve 20-25 litre perlit karışımı veya sadece torf kullanılarak da tohum ekim harcı hazırlanabilir.
Topraklı (tüplü) fide ile yapılan yetiştiricilik son yıllarda artmıştır. Ülkemizde son yıllarda hazır fide üretimi yapan tesisler kurulmuştur. Bu gelişmenin nedeni tüplü fidelerin üreticiye sağladığı yararlardır. Tüplü fidenin yararları aşağıda belirtilmektedir.

• fidelerin tarlada tutma oranı yüksektir
• tohum sarfiyatı en aza inmektedir.
• erkencilik sağlanmaktadır
• bitki gelişmesi düzenlidir ve hasat zamanı aynıdır
• fidelerin dikimi makine ile yapılabilmektedir.

İyi Bir Fidenin Özellikleri Nelerdir?

Sağlıklı ve yüksek verim elde edebilmek için fidelerde aşağıdaki özellikler olmalıdır.

• fide diri olmalı
• kuru maddece zengin olmalı
• fazla genç veya fazla yaşlı olmamalı
• fideler çok fazla boylanmamalı
• kalın ve kuvvetli olmalı
• bazı türlerde kendine özgü mumsu tabaka ve renkler oluşmalı
• kök sistemi sağlam ve tam olmalı, mümkünse üzerinde bir miktar toprak bulunmalı
• fidelerin tümü aynı büyüklükte ve gelişme döneminde olmalı

[doğa_29]

Geçen sene yaz ayında köyde diktiklerim epey bir çoklaşmıştı.Marullar boy boy oldular.Lahanalarımda öyle O yaz maydonoz,lahana,dereotu,uzun soğan, bir de çilek ekmiştim.10 tane çıktı daha.Domates ekmiştim ama çıkmadı.Bu yaz inşallah alabiliriz.

[Ulaş]

pazardan herhangi bir sebeple elimize geçen bir sebzenin tohumlarını dikersek yeşerir mi? yoksa o sebzenin dalında kuruması mı gereklidir?

[organica]

Pazardan aldığınız sebzelerin tohumları çimlenebilir fakat burada önemli olan o sebze tohumunun F1 olup olmadığıdır. Eğer F1 (hibrit) ise aynı şekilde sebze elde etme şansınız azdır.

[begonya26]

dun bende domates, biber ,salatalık, dereotu ,semizotu ve ıspanak ektim bakalım ne kadarda çimlenecekler.10 gun önce diktigim tereler fıskırdılar.domates biber ve salatalık serada digerleri dısarda toprakta.

[organica]

Orijinal Mesaj Sahibi begonya26

dun bende domates, biber ,salatalık, dereotu ,semizotu ve ıspanak ektim bakalım ne kadarda çimlenecekler.10 gun önce diktigim tereler fıskırdılar.domates biber ve salatalık serada digerleri dısarda toprakta.

Dikim yapacağınız yer hazır ise önce salatalık, sonra domates, en son biber fideleri dikime hazır olacaktır.

[faruk5525]

istanbuldayım salatalık tohumları ne zman ekmeliyim bahçeye

[organica]

Orijinal Mesaj Sahibi faruk5525

istanbuldayım salatalık tohumları ne zman ekmeliyim bahçeye

Nisanın 20 sinden sonra dikerseniz daha uygun olur.Soğukları atlatmış olursunuz en azından.

[begonya26]

Orijinal Mesaj Sahibi organica

Dikim yapacağınız yer hazır ise önce salatalık, sonra domates, en son biber fideleri dikime hazır olacaktır.

Çok teşekkür ederim bilgi için.

[nariçi]

Piyasa da satılan viyollerde ki fideler küçücük viyollerine göre kocaman fideler görüyorum. Bu cevizin sığmayacağı viyollerde ne koyuyorlar da fideler kocaman oluyor?

[furkan yıldız]

Orijinal Mesaj Sahibi nariçi

Piyasa da satılan viyollerde ki fideler küçücük viyollerine göre kocaman fideler görüyorum. Bu cevizin sığmayacağı viyollerde ne koyuyorlar da fideler kocaman oluyor?

Benim de merak ettiğim bir konu !

[Halil Önen]

Orijinal Mesaj Sahibi nariçi

Piyasa da satılan viyollerde ki fideler küçücük viyollerine göre kocaman fideler görüyorum. Bu cevizin sığmayacağı viyollerde ne koyuyorlar da fideler kocaman oluyor?

Sadece torf _isterlerse biraz perlit vb. kullanıyorlar, kimyasal gübreleri eritip sulama suyu ile veriyorlar.

[gultar]

Kendi fidelerimi ürettim. Ayaş domatesi, pembe domates , köy biberi. En sağlıklısı bu, ne ile beslediğim, büyüttüğüm belli organik gübre temiz doğal besinli su.

[selis]

Sn. Gultar domat yazmışsınız ya bayıldım..

[aydın]

Artık dikime hazır olan tohumdan yetiştirdiğim tatlı boyabat biberlerim

Yaklaşık 45 adet fide. Yazın bi kenara koyduğum uzun dondurma kapları epey işime yaradı..

Ekim tarihi 22 şubat...

[karamanliali]

Evde fide nasil ve nerde hangi sartlarda yetistirilir, nelere dikkat edilmelidir?
Hangi toprak kullanilir, biraz bilgi verirmisiniz?
Ben ozel cimlendirme topraginda yetistirmeye calistim, pencere onunde, kalorifer uzerinde. Ama nedense cok ince oldular ve uzayip gittiler.
Buyuk bir saksiya kaldirincada bazilari kurudu yapraklari sarardi.
Nerde hata yaptim?
Bazi kisiler 3. ve 4. yapraklari cikinca ilk yapraklarini kopar dediler dogrumu bu?
Bide tohumlari ekmek icin yeni ayi bekle (hilal) diyorlar bu dogrumu?
Ay eskiyince dikilirse fazla verimli olmazmis.
Fide yetistirme hakkinda her turlu bilgiye ihtiyacim var.
Simdiden bilgilerinize tesekkur ederim.

Selamlar.

[bilgiteknik]

Sayın karamanlıali, bitkiyi doğal yaşam koşullarında yani gereksinimini iyi bilerek beslemelisiniz. öncelikle yaptığınız hata : cam arkasında bitki yetiştir meyiniz. hem mavi ötesi (UV) hem kırmızı ötesi (IR) ışınlar geçmez. görünen ışığın %80 ni geçebilir. örtü altında yetiştirecek seniz en iyisi bir mevsimlik çok ince naylon kullanın.
Ay ışığına duyarlı doğal bitkiler de var. ama ay ışığının bitkiler üzerinde pek etkisi yok.
Fide yetiştirimi, budama konusu her bitki türü için, yetiştirme koşulları ve istenilen ürün için gerekli olup, çok ayrıntılı bilgili, deneyimli ve bazen de donanımlı olmak gerekiyor.

En iyi toprak için; az miktar humuslu toprak içeren derekumu ve üzerine yeterince gübre eklenmiş olmalıdır. gübrenin güneş görmemesi için üzeri örtülmelidir.
Ekim işlemini doğal yaşam koşullarına uygun zamanda yapmalısınız.

[fidecim.]

Orijinal Mesaj Sahibi nariçi

Piyasa da satılan viyollerde ki fideler küçücük viyollerine göre kocaman fideler görüyorum. Bu cevizin sığmayacağı viyollerde ne koyuyorlar da fideler kocaman oluyor?

Merhaba,

Ben Antalyadan profosyonel bir sebze fidesi üretim firması İklim Fide'nin yöneticisi ziraat mühendisiyim. Merak etmeyin bişey koymuyoruz, çiçekçilerde veya yapımarketlerde satılan torfları değil Fillandiyadan ithal torf kullanıyoruz. Bir de o gördüğünüz fideleri yetiştirebilmek için makinasından serasına en az 1 milyon TL lik yatırım yapıyoruz ki alet işler el övünür derler eğer o fideleri amatör şartlarda öyle yetiştirmek mümkün olsaydı biz de o yatırımları yapmazdık tabii ki. Özel Torf,özel gübreleme programı ve o programı uygulayacak alet ve ekipmalar. Ve en önemlisi 16 yıllık bilgi birikimi diyelim

[agronom_06]

16 yıl önce bu insanlar ne yiyorlarmış çok merak ettim doğrusu ...

[kavil]

detaylı ve güzel yazı için teşekkürler.

[iloniatutuklun]

fidecim;olmasaydın insanlık ne yapardı..iyi ki varsın .

[hanımeli]

Merhaba ben bu sene bahçede fide oluşturmaya çalışacağım,100x140 cm ada var yüksekliği 30 cm,içine bahçe toprağı,perlit,Hindistan cevizi torfu ve tavuk,inek gübresi karışımı koyup puf puf bir yastık yapacağım ve verdiğiniz bilgiler eşliğinde tohumlarımı dikeceğim,üzerlerini sera naylonuyla küçük bir çatı gibi kapatmayı düşünüyorum,bu yeterli olurmu yoksa dümdüz mü kapatmalıyım acaba

[osmanavci]

Orijinal Mesaj Sahibi hanımeli

Merhaba ben bu sene bahçede fide oluşturmaya çalışacağım,100x140 cm ada var yüksekliği 30 cm,içine bahçe toprağı,perlit,Hindistan cevizi torfu ve tavuk,inek gübresi karışımı koyup puf puf bir yastık yapacağım ve verdiğiniz bilgiler eşliğinde tohumlarımı dikeceğim,üzerlerini sera naylonuyla küçük bir çatı gibi kapatmayı düşünüyorum,bu yeterli olurmu yoksa dümdüz mü kapatmalıyım acaba

bende aynı sorunun cevabını bekliyorum

[Lazuti]

Nacizane fikrim çatı gibi yapmanız daha faydalı olur, sera etkisi artan iç hacimle beraber artar ve ortam soğukta bile daha nemli kalır.Gün ışığı yansıtacak olan yüzeyde düze göre daha geniş olur bu da fidelere yararlı olur.

Çatı gibi yapınız.

[İsmail Kuzucu]

Orijinal Mesaj Sahibi hanımeli

Merhaba ben bu sene bahçede fide oluşturmaya çalışacağım,100x140 cm ada var yüksekliği 30 cm,içine bahçe toprağı,perlit,Hindistan cevizi torfu ve tavuk,inek gübresi karışımı koyup puf puf bir yastık yapacağım ve verdiğiniz bilgiler eşliğinde tohumlarımı dikeceğim,üzerlerini sera naylonuyla küçük bir çatı gibi kapatmayı düşünüyorum,bu yeterli olurmu yoksa dümdüz mü kapatmalıyım acaba

Orijinal Mesaj Sahibi osmanavci

bende aynı sorunun cevabını bekliyorum

Merhabalar,

Bahçe toprağı ve cocopeat karışımı yeterli olacaktır. Tavuk gübresini torf ile karıştırıp tohumların üstünü örtmede kullanabilirsiniz. İnek gübresini kullanırsanız ot içinden fideleri ayırmanız zor olacaktır.

Çatı yapmak yerine pprc plastik borular ile tünel sera gibi üstlerini örtebilirsiniz. Bu şekilde yaparsanız 2 türlü kazançlı olursunuz.

1. Tünel sera gibi olacağı için öğlen sonrası seranın içi ısınır, gecede bu sıcaklık yavaş yavaş düşer. Tohumlar daha çabuk toprak yüzüne çıkar.

2. Sera örtüsünden oluşan damla sayısı en az seviyeye iner ve mantar hastalığını görülmez.

Tohumlar çıkana kadar serayı hiç açmanıza gerek yoktur, fideler toprak yüzünde gözükmeye başladığı zaman günde 4-5 saat havalandırma yapıp tekrar örtmeniz gereklidir.

Bereketli ürünler..

[Resulgur]

Yaklaşık 15 gun oldu ekim yapilali tohum seti aldım filizlenmesi gayet başarılı oldu fakat yavaş büyüyor lar ve kök tutmuyor gibi geldi bana ..

[dal]

Çok fazla sulamadan dolayı uzayıp gitmiş filizler.Görünen filizler iki türde oluyor güneşsizlikten boyları uzuyor **** çok fazla sulamadan.Suyu azaltıp drenajı kontrol etmeniz gerekli tüm tohumlar çimlendiyse üzücü çünkü bence pek iflah olmaz gibi görünüyorlar.

[nkutsay]

Yetersiz isik. Resimdeki fideler yasamaz. Vakit var yeniden ekim yapin. Cimlenir cimlenmez bol isiga maruz birakin ama direkt ogle gunesine degil.

[asmalıtepe]

Domates fidelerim 4-5 cm oldular.

Merak ettiğim bir konu var ki, çimlendikleri ve şu an içinde oldukları toprak;

Compa Sana denilen çimlendirme-fideleme toprağı olarak nitelendirilen özel bir toprak.

Gerçekten de çok çabuk çimlendiler ve fideleştiler.

Asıl yerlerine dikilene kadar aynı yerde kalmalarında sakınca olabilir mi?

Fide araları 3-4 cm dir.

Asıl soru bu toprak; kök gelişiminde yeterli olablir mi?

Yardım ve bilgilerinize ihtiyacım var. Rica ediyorum.

[Resulgur]

Selam .. Gitti gidiyor dan Jardinslife diye bir sebze tohumu seti aldım. Bu markanın tohumları nasıl acaba tecrübesi olan var mı ?