Çitlenbikler/backyard
 

çitlenbik küçük, şirin ve bıcırık kız çocuklarını hatırlatıyor bana :)

İlk Çitlenbik ağaç fotoğrafını ben ekledim galiba. Vatana millete özellikle agaclar.net'e hayırlı uğurlu olsun. :)

sevelim senin eklediğin çitlenbik Celtis australis olabilir mi acaba?
(bu sorumu ibret olsun diye silmiyorum, fotoğrafın tanımında sanki başka bir şey yazıyor, höh bana :)
bu ağaç bana pek uygun ;)

Backy,
Celtis australis hakkında bilgi aldığın kaynağa tekrar bakabilir misin? Benim bildiğim kadarıyla herdem yeşil değildir. Kışın yapraklarını döker.

hımm netten aldığım bilgi yanlış olabilir
ingilizce kaynaklarda Celtis australis ile ilgili çok bilgi bulamadım
bulduklarım da italyanca ya da ispanyolca
biraz daha araştırayım

http://babelfish.altavista.com/

buradaki sözlükten neredeyse her dilden ingilizceye tercüme yapabiliyorsun...

kelime değil cümle çevirebiliyor...güzelliği orda :)

evet, bazen onu kullanıyorum
ama tam metin çevirilerinde, çulladığı oluyor
yine de deneyim bakalım :)

celtis australis
 

haklısın yılmaz, yaprak döken ağaç ve ağaççıklar arasında sayılıyormuş

Hatay`da çitlenbik ağacının taze sürgünlerine "sakız murçu" deniyormuş ve bir de yemeği var.

Alıntı:

Sakız murçu:

Biz de çocukluğumuzda çitlenbik ağacının meyvelerini ezip yerdik :)

yılmaz bugün nete bakarken, menengiç (ya da melengiç) ağacına halk arasında çitlenbik dendiğini okudum, çitlenbik kahvesinden bahsediyordu ki melengiç kahvesi var.

ancak, ikisinin latince isimleri farklı

sadece halk söyleyişi mi bu?

evet halk dilinde söylenen o. Gerçek çitlenbik Celtis australis'tir.

aşılanarak fıstık olabilen o mu??? bahçemde var aşılamak istiyorum...kocamanlarını değil..3şer 5 şer kendini topraktan dışarı atan bebeciklerini...

İlginç yemekler deneme huyu çocukluğumdan beri var. En eski denemelerimden birinde çitlenbik de kullanmıştım :)

Malzemeler:
Bir su bardağı Siyah Zeytin (Çekirdekleri çıkarılmış)
Bir çay bardağı Çitlenbik (Dövülmüş)
Yarım kahve fincanı zeytinyağı

Yapılışı:
Zeytinlerin çekirdiklerini çıkardıktan sonra iyice ezin. Ayrı bir yerde dövdüğünüz çitlenbik ile iyice karıştırın, zeytinyağını ekleyin. Bir servis tabağına yayın ve üzerine bir iki nane yaprağı koyun.

Tavsiye:
Naneleri yiyebilirsiniz. Görüntü siyah ve bulanık, çiğnerken hissettiğiniz gıcırtılar yüzünden, çamur yiyor gibi hissediyorsunuz :) Başarısız bir deneme yani :)

Dardağan
 

Adını doğrumu hatırlıyorum emin değilim.Hani eskiden hepimiz okul önlerinde satan amcalardan alır etli tarafını yer, yine satıcının verdiği küçük boyda kargısı ile çekirdeğiyle üfürerekten nişan alırdık :)Bu yediğimiz meyve dardağandı sanırım.Acaba bu ağaca sahip bir eski dost varmı, nasıl çoğaltabiliriz çocukluk kültürümüz, yazdıkça tadını daha çok özler oldum.Aradım dardağan diye bir bilgi bulamadım Forumda Ağaçlar alt başlığı uygundur diye buradan danışmak istedim.

Hakan Gezik'in Buz Yarası isimli kitabında sıkça adı geçen ağaç.

Kitabın konusu olay, Erzincan civarında geçiyor. Dardağan o yörede bilinen bir ağaç olmalı.

Sizin gibi ben de aramış, fakat bir bilgiye ulaşamamıştım. Muhtemelen başka bir isimle anılıyor olmalı.

Sn.İklimsiz,
Ben bir şekilde bu ağacı bulabileceğimizi düşünüyorum.
Ancak köklenmesi ne zaman yapılmalı, uygunluğu nedir bu ağaç konusunda hiç bilgim yok.Ağacı bir bulsam eminim burdaki toprak dostları yardımcı olacaklardır.

Ben bu bitkiyi ilk defa duydum. Nasıl bir bitki olduğu merakımla biraz bilgi edinmeye çalıştım.belki bu bitkiyi bilme adına bir katkım olur umarım. Mantık ilişkisine dayanarak yapmaya çalışıyorum görmedim duymadım o bakımdan. :confused:

1)
''DARDAĞAN : Bizim köylü ona “dağım” der. Çitlembik türü bir ağaç. Türkiye’de Güneydoğu Toroslar’ın çevresinde, dar bir koridorda kendiliğinden yetişir. Kimi kuşlar dardağan yemişini yutar, sindiremedikleri çok sert çekirdeğini dışkısıyla başka yere bırakır, dardağan soyu genellikle bu yolla çoğalır. Ardıçlarda olduğu gibi…
Mişelli toprağı dardağanın yetişebildiği ender yerlerden. Orada çok büyük dardağanlar vardı. Ağacın büyümesi, boylanması ve kucaklanabilir kalınlığa erişmesi yüzyılları alır. O nedenle, köyde bu ağaçlar hala duruyorsa (bence) bir yoldan korumaya alınmalı.
Dardağanın yemişi kızarmaya başlayınca minyatür bir portakal görünümü alır. Yarım santim çapındaki bu yemişin dış yüzeyi yenir, çekirdeği çıkarılır. Meyvenin kekrek-şekerli tadı var. Fakat ceviz, badem gibi kuruyemişlerle nefis bir karışım oluşturur. Kimi komşumuz dardağan yemişini sokuda çekirdeğiyle iyice döver, un haline getirirdi. Yine de yenirken bu undan çıtırdamalar gelirdi.
Cebinde kuruyemiş taşıyan çocuklar nevaleyi başkasına da vermek zorunda kalmasın diye gizliden yerdi. Ama karışımda dardağan varsa dudakları turuncuya keserdi. Dil yalan söylese de dudaklar gerçeği açıklardı.
Dardağanı bütün olarak yiyen çocuklar yanlarında bir çubuk taşırlardı. İçi boş kamıştan çekirdeği üflediler mi, otuz metre öteye fırlatırlardı. Arada bir böyle nefes yarışları da olurdu.
......''

http://www.taskesen.net/forum/viewto...klopedisi.html

2)
''dardagan agacının yoğun olarak bulunduğu bölge kütahyadır. bu agacın gövdelerinin, kahverenginin değişik tonlarını içermesi ve güzel desenler meydana getirmesi, kütahya porselenlerinin ilham kaynağıdır.''

''palmiye agacina benzer bir agacta yetisen; bordo-kahverengi arası renkli minik minik toplardan oluşan çekirdekli nefis meyve. eskiden külahlarda satılırdı.. yanında bir de kargı verirlerdi.. dardağanı yedikten sonra kargıyı ağzımıza koyup üflemek suretiyle çekirdeğini balkondan aşağı yollardık.''
http://sozluk.sourtimes.org/show.asp?t=dardagan

3)
Dardağan, çitlenbik bitkisi olabilir mi?

Bazı çitlenbik türleri için fotoğraf linkleri
http://www.agaclar.net/galeri/showim...p?i=6011&c=226
Celtis caucasica ve Celtis tournefortii meyveleri
http://www.berkenyehaz.hu/index.php?page=termesek
Celtis occidentalis
http://commons.wikimedia.org/wiki/Im...lis-fruits.JPG
Celtis aetnensis
http://commons.wikimedia.org/wiki/Im..._aetnensis.jpg
Celtis aetnensis ağacı ve meyveleri
http://it.wikipedia.org/wiki/Celtis_aetnensis
Celtis sinensis
http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Celtis_sinensis3.jpg

Milium effusum muş. Ancak yabancı siteler bunu bir çeşit gölge çimi olarak veriyor. İnternetteki Türkçe kaynaklar ise "palmiye cinsinden bir ağaç" diyorlar.
Sanırım internetteki Tr kaynaklar birbirlerini kopyalayarak aynı hatayı çoğaltıyorlar ve M.Effusum la dardağan aynı bitki değil.
Ya da aynı bitkinin aureum varyetesi çim yerine kullanılıyor, bir de ağaç olanı var. Bu ihtimal de geçerli yabancı sitelerde zaten çimden çok bambuya benziyor.

http://biow.tubitak.gov.tr/present/t...sp?taxon=15998 de kısa bilgi var.
Ekşisözlük'te de sizin ifadeye yakın bir dardağan tanımlaması var ..

A aaa aynı anda yazmışız benimkilerin geçerliliği azaldı.

Sağolun, ilk fotograf linkini de benim çitlenbik fotografıma vermişsiniz.

Aynı zamanda dağım, davgun ağacı olarakta geçiyormuş. Bir sitede Millium effusum demiş.

http://www.birsozluk.com/DA_DD/darda%C4%9Fan/

Gene http://tr.wikipedia.org/wiki/Darda%C4%9Fan,_Kahta sitesinda aynı isim belirtiliyor. Fakat Millium effusum bir otsu bitki.

Ayrıca;
http://www.taskesen.net/forum/viewpost.php?p=786

http://sozluk.sourtimes.org/show.asp?t=dardagan

http://www.xidiroz.org/forum/forum_t...&tmp=1#pid1036

http://img139.imageshack.us/img139/7995/resim026td7.jpg

Ohoo, herkes araştırıyormuş yahu.:)

Celtis australis.

Sayın Yılmaz,
Celtis australis demişsiniz, profil bilgilerinize bakınca dardağan bitkisi hakkında bilginiz olduğuna kanaat getirdim.
Bu demek oluyor ki dardağan denilen bitki çitlenbik türlerinden biri.


Adi çitlenbik (Celtis australis), Cannabaceae (eskiden Ulmucaeae) familyasından 25 metreye kadar boy yapabilen kışın yapraklarını döken ağaç türü
Esmer renkteki gövde, düzgün bir kabuğa sahip olup, genç dalları ince ve bükülebildiğinden aşağı doğru sarkmaktadır. Gövde üzerinde sarmal durumda bulunan, oldukça uzun bir sapa sahiptir. Yaprakların üst yüzüne göre daha açık yeşil olan alt yüzlerinde tüyler bulunmaktadır. Yeşilimsi sarı renkteki uzun saplı çiçekler ya erdişidir, tek olarak bulunurlar veya dişi organın gelişmeden kalması sonucu erkek eşeylidir ve yalancı şemsiye tipinde çiçek durumları teşkil eder. Çiçekler tomurcuk> halindeyken kiremit gibi birbirini örten, oval biçiminde dip taraflarında bitişik, tüylü 5-6 tane taç yaprak _yaprak ile örtülmüştür. Meyveler olgunlaştıkça uzun saplı, Nohut> büyüklüğünde az etli, siyahımsı kahverenginde eriksi meyvelere dönüşür.
http://tr.wikipedia.org

Celtis australis (adi çitlenbik) fotoğrafı link

http://arboles-ornamentales.iespana....-Australis.htm

http://www.istrianet.org/istria/flor...hackberry1.htm

Dardağan hakkında araştırırken gözden kaçırdığımız bir bilgi vardı.
agaclar.net'in yine içinde bir yerlerdeymiş bu bu bilgi. agaclar.net'in ne kadar kapsamlı bir bilgi bankası olduğunun ispatı bu olsa gerek.:o

İşte bahsi geçen bilgi:
''.... İş orada bitmezdi. Bi de çitlenbik ağacından yeşil yeşil minik bilyeler toplanırdı. Onlar da cephanelerimiz olurdu. Cebimizi tıka basa doldururduk. Mülver kovanın başına kıçına birer çitlenbik oturtup, dişimizin ucuyla dışarda kalan kısmı törpüledikmiydi, işte patlamaya hazır masum bir silah.
Tornavida gibi olan dalı, arkaya sıkıştırılmış çitlenbik kısmından yuvaya hızlı bi sok, hızla bi içeri it, sıkışan hava öndeki çitlenbiği 10-15 metreye 'vıııın!' diye fırlatsın, sen keyiflen. (Bazılarımız epey bi nişancıydı ve duvardaki sineği mıhlardı bu yolla.) O sırada arkadaki çitlenbik öne doğru gelmiş ve boşalan yere koyacağın yeni mermi beklemektedir.
.....''

http://www.agaclar.net/index.php?id=2460

Celtis Australis (adi çitlenbik) fidanının satışına acelyacicekcilik.com.tr'de rastladığımı da belirtmek isterim.

Halit Bey,
Merakımdan araştırdım umarım sonuca ulaşmak için bu çabalar bir fayda getirecektir.
Ben burun farkıyla mesajı önce yollamışım :)
önemli olan katkıda bulunmak sonuçta bu bitkiyi bilen arkadaşlar ne olduğunu belirtecekti.
Millium effusum hakkında bilgiye bende ulaşmıştım ancak bu bitkinin otsu olmasından dolayı odunsu bir bitki olan çitlenbik üzerine yoğunlaşmama neden oldu.
Sayın tudor da bu konuyu araştırmış.
En önemli katkıyı da iki kelimeyle Celtis australis olduğunu belirten Sayın Yılmaz yapmıştır.
Halit Bey fotoğrafınız çitlenbik meyvesini en iyi şekilde anlatıyordu.Onun için link olarak kullanmak gerekti.

Değerli araştırmalarınız için teşekkürler.
Bu ağaca bir şekilde ulaşmak istiyorum, Sn.alicee, önerdiğiniz siteye baktım ancak rastlayamadım.Belki telefonla sormak gerekecek hafta içi mesai zamanı ilk fırsatta yapacağım.
Aslında yine okul önlerinde satılsa belki satıcılarından kaynak öğrenme şansımız olacaktı.Ama malesef göremiyorum.

Sayın secinyo,
verdiğim linke bakarsanız görceksiniz.
http://www.acelyacicekcilik.com.tr/dis_mekan.php

....
Cedrus Deodara Auera Himalaya Sediri 225 - 200 cm
Cedrus Libani Lübnan Sediri 250 - 200 cm
Celtis Australis Adi Çitlenbik 25 - 18 cm
Cephalotaxus Durupacea Cephalotaxus 40 - 60 cm
Cersis Siliguastrum Erguvan 6 - 60 cm
....

Sn.Alicee,
İlginize teşekkürler.Sanırım bulduk ;)

Kütahya'da 2 sene çalışmıştım dardağan adını duymadıydım. Kütahya'lı dostlara da sordum bilen yok.
Alicee nin aktardığı gibi dudakların turuncuya kesmesi olayı çitlenbikte olmaz. Ayrıca çitlenbiğin dövülüp un yapıldığını da hiç duymadım. Çitlenbik üfürülmez iptidai bir pistonla atılır. Bu üç madde de http://www.taskesen.net/forum/viewto...klopedisi.html adresinde taşkesenlilerin bahsettiği dardağanın bizim çitlenbik olmadığını gösterir.
sercinyo nunyazdığı dardağanın başka bir ağaç olduğunu sanıyorum. Zaten Ordu ve Mersin çitlenbiğin yoğun yetiştiği yerler değil. Bu şehirlerden olan arkadaşlar belki daha sağlıklı bilgi verirler.
Bu arada çitlenbik bonsaim bu sene çok hoş yapraklandı. daha budamaya var ama bu sene telleyeceğim galiba.

Sercinyo, sanıyorum soruyu eksik soruyorsunuz. Ben çocukluğumda, ne dardağan adını duydum ne de sizin dediğiniz olayları yaşadım. Çocukluğumun geçtiği yerlerde bu bitki yoktu.

Çocukluğunuz nerede geçti? Olayı anlatırken mekanı ve zamanı da söyleseniz belki, hedefe daha kolay varılır.

Mersin'de yaşadığınıza göre ben size bir adres vereyim. Tarsus'un Kölemusalı (Nacarlı) Köyüne gidersen, sanıyorum bu bitkiyi bulabilir veya bulabileceğin yeri öğrenirsin. Ben ilk defa, kırk yıl önce, o köyde duymuştum "dardağan" adını. Köye geldiğim zaman da çocuk değildim.

Benim çocukluğum Bakırköy'de geçti. Daha bir ilkeldik herhalde ki, piston falan bilmezdik. Tüftüf ile atardık çitlembikleri. Atmasını bilen çok can yakabilir. Ben bilmeyen gruptandım. O yüzden kağıttan yapılmış, külah şeklindeki mermileri tercih ederdim tüftüfte. İsabet oranı daha yüksekti.

Yani diyorum ki, çitlembik pistonsuzda atılır.:)

Bu aletin adına patlangaç derdik biz. Mürver ağacının özü boşaltılıp, o boşluğu doldurabilecek şekilde hazırlanmış bir dal parçası ile hazırlanırdı.
Ben mürver bulamadığımda, dolmakalem pistonlarını kullanırdım, birkaç dolmakalemden böyle patlangaçlar hazırladığımı hatırlıyorum.

Dolmakalemi sünnetimde almışlardı çok değerliydi.
Heralde bozduğunuz dolmakalemler biraz canyanması ile neticelenmiştir. :D

Dardağan
 

Sayın Sercinyo,

Konu başlığını yeni gördüm ve heyecanla hemen girdim işte, benim hemşehrimdir bu arkadaş dedim. Evet ben de o dönemlerde ilkokul günlerimi geçirdim Mersin'de.

Okulumuzun önünde kara kuru esmer bir adam siyah Bisan bisikletinin her iki kenarına asılmış heybe gibi kaplarda DARDAĞAN getirirdi. Bir tarafta da önceden hazırlanmış gazete kağıdından yapılmış aynı büyüklükte külahlar durur tanesini 50kuruş'a satardı bu adam. Külahı alınca içinden kısa içi boş bir KARGI(evet Mersin'de öyle derdik) çıkardı, eğer uzun zamandır sizi tanıyor ve seviyorsa biraz sızlandınızmı başka bir cebinden **** heybenin bir kenarından daha ince, düzgün, uzun bir kargı çıkarır, çaktırmadan verirdi adını hatırlayamadığım bu amca. Külahlar açılır, avuçla ağıza atılır, siyaha yakın kabuğu ve etli kısmı yenir, çekirdekler ağızda biriktirilirdi seri atışa geçebilmek için. Sonra evlere kadar( o zamanlar yürüyerek giderdik evlere, turunç poratakal çiçeklerinin arasından süzülerek) bir koşturmacadır başlar savaşlar yapılırdı gruplar arasında.

Mersin'de hala durmakta olan o eski uzun palmiyeler (cinsini bilmiyorum) vardır Belediye, Postane, Mersin Oteli ve Çamlıbel civarında, işte bu amca ve belkide başkaları da, o uzun palmiyelere çivili özel ayakkabılarla tırmanır o meyveleri toplarlar ve bizlere satarlardı.

Geçen sene İstanbul-Adana uçuşundan sonra servisle Mersin'e geçtim Postane'nin önünde indirdi servis eşim ve çocuğumla birlikte gecenin bir yarısıydı indik servisten ayağımın altında bir şeyler çıtırdadı, eşyaları indirmeyi bitirdikten sonra baktım yerlere, "aman allahım inanamıyorum DARDAĞAN bu" dedim ve hemen ağacın dibinde basılmamış taraftakilerden toparladım ve ağzıma attım.Eşim ve özellikle de hijyen koşullarında yetiştirmeye çalıştığımız oğlum hayretle beni seyrediyorlardı.

İşte yıllar sonra yeniden DARDAĞAN vardı ağzımda "Amcaaa, uzun kargı versene"

Bu patlangaçı süper bir şekilde içi boş olan kısmı mürver ağacından veya incirden, pistonu ise ligustrumdan yaparım :D. Mermi olarak ağızda çiğnenmiş kağıt, şimdi dışbudak olarak bildiğim doğum ağacı (çitlenbik) meyveleri kullanılırdı.

Urfada bu ağaca dağdağan diyorlar. Bizim antep fıstığı bağlarında tek tek olurdu. Kuraklığa gayet iyi dayanırdı. Ben şimdi Bursada da görüyorum. Yalnız urfada yetişenlerin meyveleri kirli sarı olurdu bursadakiler siyaha yakın bir renkte oluyor.Ben de arştırmıştım ve bu ağacın esas adının çitlenbik olduğunu öğrenmiştim

Tarsus'un yedi göbek yerlisi Raci Gürses Bey'den tasdik ettirdim dardağan= çitlenbik= celtis australis.

Çitlembik Ağacı (Çeltis Australis)
 

Çitlembik Ağacı (Celtis australis); Alm. Zürgelbaum (m), Fr. Micocoulier (m), İng. Nettle-tree. Familyası: Karaağaçgiller (Ulmaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Kuzey, Batı ve Güney Anadolu.

Mart-nisan aylarında çiçek açan, 2-25 metre yükseklikte, kışın yapraklarını döken, bir evcikli, rüzgarlarda tozlaşan bir ağaç. Esmer renkteki gövde, düzgün bir kabuğa malik olup, genç dalları ince ve bükülebilme kabiliyetinde olduğundan aşağı doğru sarkmaktadır. Gövde üzerinde sarmal durumda bulunan, oldukça uzun bir sapa sahiptir. Yaprakların üst yüzüne göre daha açık yeşil olan alt yüzlerinde tüyler bulunmaktadır. Yeşilimsi sarı renkteki uzun saplı çiçekler ya erdişidir, tek olarak bulunurlar veya dişi organın gelişmeden kalması sonucu erkek eşeylidir ve yalancı şemsiye tipinde çiçek durumları teşkil ederler. Çiçekler tomurcuk halindeyken kiremit gibi birbirini örten, oval biçiminde dip taraflarında bitişik, tüylü 5-6 tane taç yaprağı ile örtülmüştür. Meyveler olgunlaştıkça uzun saplı, nohut büyüklüğünde az etli, siyahımsı kahverenginde eriksi meyveler meydana getirir.

Kullanıldığı yerler: Parklarda süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Esnek ve dayanıklı olan odunu kıymetlidir. Tatlı olan meyveleri yenildiği gibi, yaprakları hayvanlara yem olarak verilmektedir.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Faydaları :

• Ayak terlemelerini keser.
• Yaraları tedavi eder.
• Böbrek kumlarının dökülmesine yardımcı olur.
• Mide ağrılarını dindirir.
• Öksürüğü keser.

Yaprakları saçlara sürüldüğünde saçları saçları siyahlaştırır.
Vücudu şişmanlatır.
Ayak terlemelerini giderir.
Yaraları tedavi eder.
Böbrek kumlarının dökülmesine yardımcı olur.
Mide ağrılarını dindirir, öksürüğü keser.

Kullanım Şekli ve Dozu : Mide ülseri için bitkinin sakızı balla macun yapılarak aç karnına 1′er tatlı kaşığı yenilir. Diğer etkiler için tohumları dövülerek bal ile macun yapılarak yenilir. Yapraklarıda kaynatılarak balla tatlandırılarak içilir. Çitlenbik tohumlarından çok lezzetli bir kahve yapılır.

Kaynak:aligulerr.blogcu.com/18528681

Bilimsel sınıflandırma

Alem: Plantae

Bölüm: Magnoliophyta

Sınıf: Magnoliopsida

Takım: Rosales

Familya: Cannabaceae

Cins: Celtis

Tür: C. australis

Binominal adı :Celtis australis