Hibrit (F1) Tohumlar Hakkında

[tevmen]

Bir arkadaşımın bana F1 domates tohumları hediye etmesi üzerine, acaba şu
hibrit tohumların zararı yararı nedir diye merakım uyandı. Bu sayfalarda
yazılanlara ek birşeyler öğrenmek için internet üzerinden biraz arama yaptım.
Önüme ilk çıkan kaynaklardan anladığım ve önemli olduğunu düşündüğüm
noktaları yazarak, bu işin profesyoneli arkadaşlara düzeltme bahanesiyle
konu hakkında daha ayrıntılı bilgi verme fırsatı yaratayım.

Hibrit tohumlar farklı tür bitkileri döllendirme yoluyla elde ediliyor.
Doğru türlerin çaprazlanması sonucu ortaya daha dayanıklı ve/ya verimli
tipler çıkıyor. (Buraya kadar herşey son derece doğal. Mendel'in deneylerinden
farkı yok!). Bu kolay görünen işlemde, önemli bir pratik sorun var:
elde edilen tohumların gerçekten hibrit olması. Eğer anne ve baba
bitkiler kendi kendilerini dölleyebiliyorlarsa, kimin kimden geldiğine
emin olmak çok zor. Kesin sonuç almak için şu tip çözümler bulunmuş:

1) Anne bitkinin çiçeklerinin erkek organlarının "elle" kısırlaştırılması
(bunu herhangi mekanik bir yöntemle erkek organın safdışı bırakılması
olarak anladım). Böylece anne bitkinin tohum üretebilmesi için polenin
başka bir bitkiden sağlanması gerek. Bu tip kısırlaştırma için tuzlu su,
karbon dioksit vb maddeler de kullanılıyormuş, ama bu durumda
polen taşıyan arı gibi hayvanların ilgisi azaldiği için kullanımı azmiş.
Büyük çaplı üretim için bu "elle bozma" işlemi biraz pahalı kaçıyormuş.
Ayrıca küçük çiçekli bitkilerde uygulama zorlaşıyormuş.

2) Kısır anne bitki kullanma. Yani polen üretmeyen bir anne bitki bulma.

3) Kendi kendine verimli olmayan bitkiler kullanma. Yani anne bitkinin
poleni var, ama kendi dişi organına uymuyor ve dölleyemiyor.

Son iki şık için kendi soyunu devam ettirmesi zor anne babalar bulmak
gerekiyor. Galiba bunları bulmanın yolu, ya doğal olarak görülen
mutasyonları kullanmak (yani genleri kendiliğinden değişmiş tipleri
kullanmak), veya kendine verimsiz yaban tipleri işin içine sokarak
ayrıca çaprazlamalar yapmak. Bunlara geleneksel yöntemler deniyor.
Geleneksel olmayan yöntem ise mutasyonu kontrollu bir biçimde
istenilen bitkiye yerleştirme, yani genetikle oynama.

Kıssadan hisse şunu çıkardım: hibrit tohum GDO demek değil, ama üretimindeki
sorunları kolayca çözmek amacıyla GDO epeyce işin içine girmiş.