Papaver somniferum, Haşhaş

[Müjgan]

Papaver somniferum 30-100 cm yükseklikte,hemen hemen tüysüz, sütlü, bir yıllık ve otsu bir kültür bitkisidir. Yapraklar dişli kenarlıdır. Çiçekler büyük, dalların ucunda tek başına, beyaz veya mor renklidir. Meyva küre veya fıçı biçiminde, çok tohumlu, stigmanın altında delikler ile açılır. (Açık haşhaş) veya açılmaz (Kör haşhaş). Tohumlar küçük, böbrek biçiminde, üzeri ağımsı, deve tüyü veya mor renklidir.

Bir çok alttür ve kültür formu bulunmaktadır. Memleketimizde afyon elde etmek için kör haşhaş ekimi yapılır. Eskiden haşhaş ekimi bütün Anadolu'da yapılıyordu. Bugün yalnız Orta Anadolu'da yetiştirilmektedir.

Toprak Mahsulleri Ofisi Kanunu (24 Haziran 1938, no.3491) nun 18. maddesi (18/8/1971) tarih ve 1470 sayı ile değişik) uyarınca Türkiye'de haşhaş ekimi izne bağlıdır.

Tespit edilen yerler dışında tohum, süs bitkisi ve ham afyon üretimi maksadıyla haşhaş ekilmesi yasaktır.
Bu yasaklara aykırı hareketlerin takibi, kontrolu ve kovuşturması mahalli idare amirliklerince yapılır.

Papaver somniferum küre veya fıçı biçiminde, soluk sarı renkli, 4-5 cm çapında, tepesinde 10-20 ışınlı (stigma) bir tabla bulunan bir kapsüldür. Kolaylıkla kırılır, hafiftir, içi bölmeli ve çok tohumludur. Taze iken özel bir kokusu ve tadı vardır. Kuruyunca özel kokusunu kaybeder.

Bileşiminde afyon alkoloitleri (morfin, kodein, narkotin, papaverin vd.) bulunur.

Papaver somniferum türünün taze kapsüllerinin çizilmesi ve çıkan usarenin kurutulmasından afyon elde edilir.