Bitkilerin yöresel isimleri
 

Bu başlık altında bitkilerin yöresel isimlerini toplayabiliriz. Ne dersiniz hoş olmaz mı?
Mesela;

Familya: Oleaceae = Zeytingiller
Latince Tür İsmi: Jasminum officinale L.
İzmir: Yasemin
Finike: Kolonya Çiçeği
...
...
...

Gibi bir formatta hazırlayabiliriz.

Bu da benden

Familya: Tiliaceae = Ihlamurgiller (okunuşu: Tiliyase)
Binominal adı: Tilia platyphillos scop. (okunuşu: Tiliya pilatifilos)
Bilimsel ismi: Büyük yapraklı ıhlamur
Rize: Fanbur

Turhan Baytop'un Türkçe Bitki Adları Sözlüğü var ya .. Burada ancak bu büyük eserin eksik yanlarını tartışabiliriz.

Haklısınız bence tek başına bile o kitap yeter başka bir şey aramaya gerek yok.

Yalnız kitabı bulmak problem sahaflardan epey yüksek bir paraya almıştım.

:p Yani bittimi şimdi olay:)))):p

Neden bitsin ant28, buraya herkes bildiği yöresel isimleri yazsın. Halk ağzıyla bitki isimlerini biz de toplamış oluruz.

Tür, familya isimlerini bilemeyeceğim. Yöresel isimler konusunda yardımcı olayım.
Sedir-kamalak (K.maraş)
Su teresi-ıspatan (adıyaman)

( Giresun/Görele )

Gaziantep yoresinden aklima gelen bazi isimler

KAYISI- MiŞ MiŞ
Ceviz-Goz
incir-Hayir
Antep FISTIĞI-BEN(taze olgun mevya için kullanilir)

Maydanoz-Bahdeniz
semiz otu-pirpirim

Badem-payam(K.maraş-Adıyaman)

Pirpirim Adıyaman, goz K.maraş ve Adıyaman için de geçerli. Semizotuna K.maraş'ta soğukluk da deniyor.

Birde ''döngel'' gerçi yöre ağzıyla ''töngel'' denen meyva için bir çok yerde muşmula deniliyor. Benim bildiğim muşmulaya'da yeni dünya denildiğine göre bu iş bayağı karışık bir mesele aslında.:o

Döngel ya da Muşmula'ya Beşbıyık da deniliyor(Trabzon'da)

Evet haklısınız, bakın siz yazınca hatırladım ''Beşbıyık'' da kullanılmakta, ne döngelmiş ama. :rolleyes:

Familya:Pinaceae
Tür:Picea orientalis
Türkçe:Doğu Ladini
Yöresel:Dorukağacı
Ladin ağaçlarına halk arasında -çok yaygın değil,esasen çam denilip geçiliyor- Dorukağacı denilmekte. Ben de genellikle Dorukağacı demeyi tercih ediyorum, çünkü Ladin kelimesinin kökeni Ermenice ya da Yunanca'ya dayanıyor.

Merhaba Şahin002,
Hangi yörede doruk ağacı deniyor? Ve neden?

Toroslarda Göknara İledin denildiğini duyarsanız şaşırmayın...keza Ahlat'a Erzurumda Banda,Güney de Taş Armudu denildiğini...

Mersin taraflarında;

Ceratonia siliqua (Keçiboynuzu)'na Harnup, Myrtus communis (Mersin) bitkisine Murt deniliyor. Özellikle ikincisinde bitkinin latince ismi ile yöresel isminin birbirine çok yakın olması bana hep ilginç gelmiştir.

Yeni dünya malta eriği için kullanılıyor.
Yeni dünya ve malta eriği Türkçe Bitki Adları Sözlüğü' nde yok . Bakın bu bitki sözlüğün eksik taraflarından biri.
Turhan Baytop hocanın bu eseri 508 sayfa tutuyor. Köy kahvelerinde köylü gruplarına sorularak hazırlanmış hatta pazarda satılan bitkilerde tür tayini tam yapılamadığı için alınıp yetiştirilmiş ve tohumu kökü görülüp tanınmış. Bir köylünün verdiği isim başka köylülere ve hatta başka köylerden köylülere sorulmuş .
Yazar yalnız Türkçe'de değil yabancı dillerde yayınlanmış Türkçe bitki adları sözlüklerinden de haberdar. Hatta Azerbaycan'da böyle bir kitap 1935 te yayınlanmış ben de buradan öğrendim.
200 e yakın sayfası renkli resimli. Bence herkes bu kitaptan bir adet bulmaya çalışsın (Türk Dil Kurumu 578 nolu yayını) ardından bu sözlüğün eksik taraflarını aramaya çalışalım. Bendeki nüshanın içinde Anadolu'da dolaşırken tuttuğum notların kağıtları var ve sayfa kenarlarında da birçok yazı. Yoksa kitabın tamamını burada site üyelerinin çabalarıyla yazmak neredeyse mümkün değil . Zaten buraya yazılan malumatın bilimsel güvenilirliğini nasıl denetleyeceğiz diye bir meselemiz de olacaktır.

Burada yazılanları elbette bilimsel olarak güvenilir diye niteleyemeyiz Halit Bey, bu konuda çok haklısınız.

Hocamızın kitabı elbette bir başucu eseridir. Burada yaptığımız da onun çalışması ile aynı kefeye bile konmaz. Ancak aklımızda olan, duyduğumuz isimleri bu başlığa dökersek de hiç fena olmaz, en azından folklorik bilgi toplamış oluruz.

Trabzon'da bazı yörelerde Dorukağaç hatta Doruk Çamı deniliyor. Nedenine gelince bildiğiniz gibi Dorukağaçları yani Doğu Ladinleri daha çok dağların yüksek kesimlerinde(2400m'lere kadar çıkar) yayılır. Doruk adı da muhtemelen dağların doruklarından ya da ağacın piramidal şeklinden geliyor...

Sayın Halit Togay;
Prof.DR.Turhan Baytop Türkiyede BİTKİLER İLE TEDAVİ [nobel tıp kitabevi] kitabından aldım;

mespilus germanicaL. = muşmula, beşbıyık, döngel

Eriobotrya japonica = malta eriği, yeni dünya

Bunlar kültür bitkisi olduğundan mı sözlüğe almamış acaba? Eseri incelemenizi tavsiye ederim.

Taflan - Karayemiş ( Karadeniz )

Alem: Plantae
Bölüm: Magnoliophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Rosales
Familya: Rosaceae
Alt familya: Prunoideae
Cins: Prunus
Tür: P. laurocerasus
Binominal Adı
Prunus laurocerasus

Taflanın bilimsel adının yeni hali Laurocerasus officinalis

Merhaba ben yeni üye Şükran.
Taflan ve Karayemiş her ikisi de Karadeniz bölgemizde yaygın olarak bulunan ve yapraklarını dökmeyen bitkilerdir. Sanırım halkımız zaman içinde ikisinin adını karıştırmış olmalı.
Taflan : Euonymus cins ismi ile
Karayemiş : Prunus cins ismi ile yazılır.
Hatta Karayemişin (Laz kirazı da denir Karadeniz de) daha önceki Latince beynelmilel adı : Laurocerasus officinalis'tir.

Karadeniz bölgesinde hangi türler için taflan ve karayemiş isimleri kullanıldığına ancak bitkileri gördükten sonra karar verilebilir. Ancak İstanbulda da yetiştirilen taflanın Türkiye Florasına göre (4. cilt sayfa 6) bilimsel adı Laurocerasus officinalis'tir (Prunus laurecerasus sinonimdir). Euonymus ise Celasteraceae familyasından (Rosaceae değil) ve meyvesi karıştıralamayacak kadar farklı çok hoş bir bitkidir. Bir başka farklılık ta Euonymus kışın yapraklarını döker.

Euonymus japonicum ve Euonymus fortunei herdem yeşil çalılardır. Taflan veya Papaz külahı diye bilinir. (Aslında papaz külahını az kişi bilir.)

Doğru ancak bu türlerin hiçbiri doğal değil. Doğal olarak Türkiye'de yetişen 4 türden sadece bir tanesi E. nanus herdem yeşil. diğerleri yapraklarını döküyor. 3 tür de Karadeniz'de doğal olarak yetişiyor. Benim yetiştirilen bitkiler ile ilgili bilgilerim çok sazla değil. Bilgiler için teşekkür ederim. E. europaeus (doğal)'a İğ ağacı, İğcik, papazkülahı ve Papaztakkesi diyorlarmış (T. Baytop Türkçe Bitki Adları Sözlüğü)

Ancak İstanbulda da yetiştirilen taflanın Türkiye Florasına göre (4. cilt sayfa 6) bilimsel adı Laurocerasus officinalis'tir (Prunus laurecerasus sinonimdir). Euonymus ise Celasteraceae familyasından (Rosaceae değil) ve meyvesi karıştıralamayacak kadar farklı çok hoş bir bitkidir. Bir başka farklılık ta Euonymus kışın yapraklarını döker.

Sn Ada : Euonymus'un (taflan) kışın yapraklarını döken türlerinin sayısı oldukça azdır : örneğin e. alatus gibi. Yurdumuzdaki taflanların büyük bölümü herdem yeşildir.Ve elbette Rosaceae familyasından değildirler. Celastraceae familyasındadandırlar. Ve bilimsel adları da - daha önce sözünü ettiğim gibi - Euonymus'tur.
Sizin belirttiğiniz kitap 9 ciltlik Türkiye florası isimli kitap ise- ben elime alıp bakmadım ama duydum- bunadan yaklaşık 100 sene öncesini geride kalmış bilgileri olduğunu söylemek isterim. Bu asla kitabı karalamak değil, o zamandan bu zamana - şayet taflan için prunus laurocerasus yazıldı ise - bilimsel değişme ve gelişmelerin olduğunu kabul etmeniz gerekir.

Babaannem eski istanbulluydu yuccanın çiçeğine yedi kandilli süreyya derdi herhalde bu da yöresel bir isim

eh eskiden insanlar kandille aydınlanıyorken şimdi de avize ile aydınlanıyorlar. Aralarında mana bakımından pek fark yok. Yucca nın Türkçe alışıldık ismi Avize çiçeğidir. Yöresel bir isim olarak düşünmeyin. Çiçek kurulu ayne asılı bir avizeye benzer.

Ağaçlardan devam edersek;

Kayın (fagus Orientalis)- Gürgen (hemen hemen Türkiye'nin tamamında
özellikle de kuzey Türkiye'de)
Palamut meşesi (Quercus ithaburensis) - Pelit (Karadeniz)
Gürgen (Carpinus betulus)- ak meşe, saplık meşesi (Ordu)
Çınar (Platanus) - kavlan (Adapazarı, Düzce)
Cennet ağacı (Ailanthus altissima) - kavlan, pis ağaç (Ordu)
Yalancı Akasya (Robinia pseudoacacia) - diken ağacı, çaltı (Ordu Giresun)

Ülkemizde Taflan, Karamış, Kattak, Laz Üzümü, Laz-Gürcü Kirazı, Tçko, Tanal kısaca karayemiş olarakda isimlendiriliyor.

Hepinize iyi gunler, buraya benim de ekliyeceklerim olacak. yazacaklarim Kuzey Kibrista, Turkiyeden ogrenilen bitki adlarin yani sira[daha fazla yaslilar] bitkilerin, yerel adlarini da kullaniyorlar.

Latince adi Turkiyedeki adi Kuzey Kibristaki adi

Colacsia esculanta Golevez Kolokas
Corchorus ? Molohiya
Asparagus officinalis Kuskonmaz Agrelli
Coriandrum sativum Kisnis Golyandro

Pistacia lentiscus sakiz agaci Sinya
Cordia myxa okse agaci Miksa
Opuntia ficus indica Misir inciri Babutsa
Quercus infectoria Mese Pelit
Calycotome villosa Tuylu kecibogan Beyaz azgan
Ceratonia siliqua Keciboynuzu Harnip
Calistemon speciosus Firca agaci Sise fircasi agaci
Eucalyptus Okaliptus Efkalito
Bougainvillea Gelin duvagi Cemile
Ziziphus ziziphus Hunnap Ginnap
Mespilus germanica Dongel Musmula
Prunus armenica Kayisi Zerdali
Citrus aurantifolia Tatli limon Leymon
Citrus limonium Limon Eksi
Citrus maxima ? Kizmemesi
Citrus nobilis Mandarin Yusuf[Yusufcuk]
Sambukus nigra ? Mulver[Murver]
Paver rhoeas Gelincik Horoz lalesi
Ricinus communis Hintyagi bitkisi Gurtunya
Plumeria optusa ? Fitne
Kuzey Kibristaki yerel bitki adlari mutlaka yalniz bunlar deyildir. Digerleri aklima geldik sonra buraya eklemeye devam ederim.

Not: K. Kibrista cekirdegi badem gibi tatli olana kayisi deniyor, Rahmetli dedem bunu vurgulyarak anlatirdi, kayisiyi zerdalilerden ayirirdi.
Hepiniz hosca kaliniz.

sayın sukranayalp,
Öncelikle şunu söylemeliyimki sizin taflan olarak adlandırdığınız bitki Euonymus olabilir. Bu konuda hiçbir iddiam yok. Ancak taflan genellikle Laurocerasus için söylenir. İkinci olarak Flora of Turkey and the East Aegean Island (Türkiye Florası) Adlı eser 11 cilt olarak yayınlanmaya devam etmektedir (son cilt ilk defa Türk araştırıcılar tarafından 2000 yılında yayınlanmıştır ve hala yeni türler de değişiklerle ilgili çalışmalar devam etmektedir) ilk cildi 1965 yılında yayınlanmış ve Rosaceae'nin bulunduğu cilt 1972 yılında basılmıştır. Ayrıca Yunanistan, İran ve Rusya Floralarında da bu adla geçmektedir. 1965 yılında Kalman tarafından Laurocerasus cinsi ayrı bir cins olarak kabul edilmiştir. Ama isteyen Prunus cinsini kabul edebilir.

Sandal (arbetus),mersin Bölgesinde Hartlap Olarakda Isimlendiriliyor

Amofti (homarta) : Yabani yer çileği TRABZON

Amofti adını bilmiyorum ama yaban çileğine biz Hamofta diyoruz. Ama buralarda köyden köye bile farklılılar görülebiliyor.

MUSKARİ : Müşkürüm (Sütçüler yöresi)

Müşkürüm nedir Mahmut Abi?

Sambukus nigra ? Mulver[Murver]
Sayın Ali H. ALİ Türkiye'de de mürvere mürver deniyor.