sakız otu

[sukranayalp]

Sanırım Sn Ammopphila Gundelia tournefortii (sakız) bitkisinden söz ediyor. Kenger olarak adlandırılmış. Sakızı kökten elde ediliyor. Dikenli bir bitki. 1m ye kadar boy yapıyor.
Side'de olması ilginç. Çünkü kitapta Doğu Anadolu bölgesi gösterilmiş. Eğer farklı bir bitki ise biraz daha ayrıntılı bilgi verebilir misiniz?
not: Kenger bitkisinden yapılan yemeğe Borani deniyormuş.

[Yücel Özlem]

Orijinal Mesaj Sahibi sukranayalp

Sanırım Sn Ammopphila Gundelia tournefortii (sakız) bitkisinden söz ediyor. Kenger olarak adlandırılmış. Sakızı kökten elde ediliyor. Dikenli bir bitki. 1m ye kadar boy yapıyor.
Side'de olması ilginç. Çünkü kitapta Doğu Anadolu bölgesi gösterilmiş. Eğer farklı bir bitki ise biraz daha ayrıntılı bilgi verebilir misiniz?
not: Kenger bitkisinden yapılan yemeğe Borani deniyormuş.

Orijinal Mesaj Sahibi Halit Togay

Kenger: Yabani enginar.

Şükran Hanım, Merhabalar. Efendim Sakız otu başlığı bu gün dikkatimi çekti. Daha doğrusu başlıkla kenger arasında bağlatı olabileceğini ancak düşünebildim. Bu konuda ben de bildiklerimi paylaşmaya çalışacağım.

Kenger, Anadolu yaylasında, çok yaygın olarak bulunmakta iken; bazı yörelerde ender bulunur hale gelmiştir. Kengerin yemeklik olarak kullanıldığı yöreler bu durumdadır. (Örnek:Kırşehir)

Tarım alanlarının doğal bitki örtüsü aleyhine olarak anormal genişlemesi de etkenlerden biridir.

Antalya taraflarında bulunduğunu biliyorum. Bilhassa Korkuteli'nde, ekili sanılası bir bollukta gördüğümü hatırlıyorum.

Kenger bitkisi, Baharda önce bir kaç geniş yaprakla kendini gösterir. Kenarları dikenli olan bu yapraklar toprak hizasında ve yere paralel olarak yayılır. Daha sonra bu yaprakların ortasından gövde belirir. Başlangıçta bitkinin bir taslağını içinde barındıran bir yumak halindedir. İlerde oluşacak dal ve yaprakların küçük modellerinin sıkıştırılmış hali diyebiliriz. Bir küçük piramit ya da yumak halinde iken bu gövde kökle birlikre kesilerek yemeklik olarak kullanılır. Dikenlerinden de mümkün olduğunca arındırılmaya çalışıldığını söylememe gerek yoktur sanırım.

Tabii bu durumda, bitkinin tohum vermesi ihtimali de ortadan kalkar. Dolayısı ile nesli giderek tükenir. Bir kısım insaf sahibi ise kengerin yumağı açılmaya başlayınca adeta budayarak yemeklik toplar. Şöyle ki; bitki büyümesni sürdürürken yumak, küçük sapları olan birçok küçük yumağa bölünür. Bunlar bitkinin dallarıdır. İşte bu safhada bitki kökünden kesilmez. Küçük yumaklardan bazıları üzerinde bırakılarak diğerleri alınırsa bitkinin neslini devam ettirmesine imkan verilmiş olur.

Kengerden sakız yapılan yerlerde ise kenger yemeği yapılmaz. Kenger sakızı, sentetik sakızlar öncesi, bu işle uğraşan insanların geçim kaynağı idi. Darende, Gürün, Elbistan taraflarında bazı köylerin önemli geçim kaynağı idi. Halen bu işi ticari amaçla yapan bazı köyler ve aileler var sanıyorum. İstanbulda mısır çarşısında getiren var mı bilmem. Ama Gürün'de halen bulunduğunu biliyorum.

Sakız, kenger bitkisi gövde gelişimini tamamladıktan sonra; gövdenin yerden bir tutam yukardan kesilmesi, buradan akan sütün toplanması suretiyle elde edilir. Yoğunlaşmış kenger sütüdür.

Zahmetli bir iştir. Bir çiğnemlik sakız için birkaç kenger kesmek, sütünü toplamak gerekir.

Sakız yapan insanlar bitkinin üreyebilmesine de dikkat ederlerdi.

Not: Borani hakkında Türkçe bölümüne yazdım