Orijinal Mesaj Sahibi acemifüsun
(Mesaj 777550)
Çiçekleri için yetiştirilen yumrulu begonya bakımı birçok açıdan özen ve dikkat ister. Açık havayı, yarı güneşli ortamı, nemli havayı severler: İstanbul’da ve diğer kıyı illerimizde daha sağlıklı gelişim gösterirler. Yumrulu begonyaların çiçeklenmedeki verimleri gündüz süresinin uzunluğuna bağlıdır; sonbaharda gündüzler kısaldıkça çiçek açma verimi düşer, kurumaya başlar, yumrular dinlenmeye çekilir.
Yurdumuzda ve Avrupa’da açık havada yaygın olarak yetiştirilen, yaprakları ve çiçekleri farklı yumrulu begonya cinslerinin standart bakımı vardır, benim vereceğim bilgiler bunlar içindir. İri katmerli çiçekli ve bol renk çeşikliliği olanları “Begonia tuberhybridia” cinsleridir. En yaygın tercih edilenler bunlardır. Kışın dinlenme dönemi geçirmeleri şart. Yaz boyunca yarı güneş alan ağaç veya çardak gölgesinde bulundurulmalı, nemli ortam sağlanmalı. Bu şartlarda çok iyi bir gelişim gösterirler. Aşırı güneşten pek rahatsız olmasalar bile çok da iyi serpilip gelişemezler.
Uyarı: Saksıda hazır aldığınız yumrulu begonyanın dibini biraz kazarak yumru var mı yokmu kontrol edin. Eğer yoksa aşağıda 10-B’de anlattığım şekilde üretilmiştir daha ilk yılıdır. 10-A’da “tutan fidelerin bakımı” kısmında anlattığım gibi bakımını yaparsanız çiçeklenmesine fazla izin vermezseniz sonraki yıl için işe yarar olgunlukta bir yumru oluşturur.
1- Yumrulu begonya yumrularının ekilmeleri
Yumrunun çukurumsu yüzeyi yukarı gelecek şekilde dikilir. Üst kısmın hangi taraf olduğunu üstündeki geçen yıldan kalma “gövde dalı” izinden veya yeni kabaran filizlerden de anlayabilirsiniz. Yumru kendi yüksekliğinin iki misli mesafe toprak altında kalmalı ki yandan ve üstten çıkacak kökler kurumasın.
Toprak: Humuslu ve özellikle “kumlu” iyi bahçe toprağı ile torf karışımı yeterlidir. Kestane toprağı da katılabilir, maksat toprağın süzdürebilirliğini ve havadarlığını arttırmak. Ayrıca bu karışıma bir miktar çürümüş sığır gübresi karıştırılabilir. Torfa dörtte bir oranında kum veya kumlu bahçe toprağı veya perlit katmak şarttır: Bunu torf ile karıştıracaksınız ki toprak fazlaca süzek ve havadar olsun.
Yumruları ne zaman hangi ay dikmeli? Dış ortamda yumruların ekimi için en güvenli zaman don tehlikesinin ortadan kalktığı ve serin günlerin henüz sona ermediği zamandır – İstanbul’da nisanın ilk haftasıdır. Eğer nisan sonuna doğru veya mayıs ayında erken çiçeklenmelerini istiyorsanız ve riski göze alacaksanız çok daha önce dikmelisiniz.
Yumruları çimlendirmeyi kış sonuna doğru evde başlatacaksanız, önce sakladığınız soğuk yerden alın 20º C derece dolaylarında oda sıcaklığında iki hafta bekletin. Evinizin içinde bol güneş alan, havadar ve biraz serin (18 – 20º C) pencere önü varsa şubatın ortasını geçince ekebilirsiniz. Ev içinde bu güneşli yerde yumrular çimlenir büyümeye başlar. Böylece, havalar biraz ısınana kadar yumrular bir hayli gelişim kat etmiş olur. Sonra 15 dereceden daha serin olmayan günlerde saksıları dışarı çıkarın, akşamları tekrar içeri alın. Bir hafta böyle idare edip açık havaya alıştırdıktan sonra, ısı gece 12 derece altına düşmüyorsa devamlı dışarıda tutun.
Yeni dikilen yumruları sulamaya dikkat: Yumrular yeni ekildiği zaman toprak yeterince nemli ise sulamamalı. Fazlaca ıslak toprakta yumrular kolayca çürüyebilir. Zamanla filizler çıksa bile çok az sulamaya devam etmek gerekiyor. Hafif nemli toprak şarttır. Ne zaman yeşil yapraklar iyice kendini gösterirse o zamandan başlanarak sulama yavaş yavaş arttırılmalı.
2- Gelişim aşamalarında saksı değişimi yarar sağlar
Bir yumru ilkin küçük bir saksıya dikilmelidir. Saksının ortasında olan yumru ile saksı kenarında iki parmak mesafe olmalı. Bu bir süre için yeterlidir. Yumrulu begonyanız güzel bir gelişim gösterdiğinde 5 cm gibi çok az farkla biraz daha büyük bir saksıya aktarmalısınız. Daha da kuvvetli büyüyecektir. Gür büyüme aynen devam ederse çiçek açmasına yakın günlerde ikinci defa saksı değişimi yapılabilir ama bu son olmalıdır.
3- Sulama
Uzun süre çamur gibi kalan veya suya fazlaca doymuş topraklar yumrulu begonya için hiç iyi değildir her an yumruları çürütebilir. Saksısının dip deliklerinden sızan suyun birikeceği alt tabak olmamalıdır veya buna bir şekilde çözüm bulmalısınız ki toprak sızan suyu geri emmesin suya doymasın çabuk kurusun siz de ona göre gereken sıklıkta sulayın. Yetişkin ve çiçeklenmiş yumrulu begonyalar kuru toprakta fazla bekletilmeye gelmez: Toprağı nemini biraz kaybedince vakit kaybetmeden tekrar bolca sulanmalıdır yoksa yapraklarda, çiçeklerde ve dallarda ciddi tahribatlar olur.
4- Destek çubukları
Özenle bakılan yumrulu begonyalar çiçeklerini taşıyamaz dallar eğilir. Toprağına ince çubuklar batırılmalı, uzayan dallar çubuklara bağlanmalıdır. Sarkan cinslerde gerekmiyor elbette ama isterseniz aşağı sarkması yerine yukarı doğru gelişimini çubuklara bağlayarak sağlayabilirsiniz.
5- Çiçek ve tomurcuk budaması
1- Erkek çiçekler solunca kendiliğinden dökülür. Dişi çiçekler genelde dökülmez tohuma kaçar. Güzellikleri azalan dişi çiçekleri meyve bağlamaya başlamadan önce hemen makasla kesin atın. Yoksa çok kuvvet çekerler hem yeni gelişmeler yavaşlar hem yumru gelecek yıla iyi hazırlanamaz.
2- Çiçek tomurcuklarının çoğunun yok edilmesi: Kış sonunda çelikle üretilen bu yılın genç yumrulu begonyalarında yapılmalı. Çünkü bunların henüz yumrusu yoktur. Topraktan alınan ve fotosentezle üretilen gıdanın çiçeklere değil bitkinin bütününe harcanması için çoğu tomurcukları ilk belirdiklerinde tırnak uçlarıyla koparın, daha az çiçeklenmesini sağlayın. Bu tomurcuk budaması, sonbahara kadar kaliteli yumru gelişimi sağlanması için çok işe yarar. Begonyanız bu yıl ne kadar kaliteli yumru oluşturursa gelecek yıl o kadar iri çiçekler açar.
6- Gıda takviyesi ne zaman başlamalı ne zaman sona ermeli?
Yumruların köklenmesi dallanması yapraklanması olgun bir hal aldığında sıvı besin takviyesine başlanmalı. Dörtte bir azaltılmış dozda özel sıvı besin ile “haftada bir defa gıda takviyesi” yapmanız en iyi gelişimi sağlar. Sonbaharda ne zaman yapraklarda sararma başlarsa o zaman gıda takviyesini hemen bırakın sulamayı azaltın.
7- Sonbahara giriş bakımı
Eylül sonunda başlayan bu süreçte yumrulu begonyalar çok daha aydınlık ve daha fazla güneş alan bir yerde bulundurulmalı. Mevcut dalların en uç kısımları hariç, başka yeni filizler çıkarsa koparılmalı. Dokunmadığınız dal uçlarında çiçek tomurcuğu oluşuyorsa onları da hemen koparın. Bitki yapraklarıyla fotosenteze devam etmeli, yumruyu beslemeli. Bu yıl yumru ne kadar sağlıklı gelişirse büyük olursa gelecek yıl çiçekleri de o nispette daha büyük olur.
8- Sonbaharda dinlenme dönemine girmesini siz sağlayın
Havaların iyice soğuyup yaprakların ani ölümleri beklenmemeli çünkü soğukta ölen yapraklar ve saplar çeşitli çürütücü mikroorganizmaların saldırısına uğrar, bu çürüme yumruya da zarar verir. Ekim ayı ortalarına kadar yapraklarda sararma olmadıysa sulamayı kesin kurumaya terk edin. Dalları kesmeyin: Kuruma zamanla kendiliğinden gerçekleşmeli. Kendiliğinden kopan yapraklar ve dallar saksıdan hemen uzaklaştırılmalı. Daha önceden, Eylül ayı ile birlikte sararmalar baş gösterirse, tüm yapraklarda olmuşsa sulamayı yavaş yavaş azaltın. Ağustosta sararma başlaması normal değildir: Ya yeri yeterince güneş almıyor ya da gıdasız kalıyor demektir. Yine de bitkinin biyoritmine uyun ve sulamayı yavaş yavaş azaltın kurusun aksi takdirde çürür.
9- Yumruların bahara kadar saklanması
Bitkinin kuruması tamamlandığında yumruları sökün, üstündeki toprağı temizleyin. Sonra kâğıt havlu üzerinde birkaç gün bekleterek biraz daha kurutun. Sonra yumruları çok havadar olan kupkuru torf içinde veya perlitli kuru ve temiz kumlu toprağa gömün, 15 dereceden sıcak olmayan, don tehlikesine de maruz kalmayan bir yerde karanlık bir dolapta ilkbahara kadar saklayın. İçinde saklayacağınız karışıma bulabilirseniz bakterileri ve böcekleri öldürücü toz ekleyin. Kış boyunca arada bir çıkarıp hem havalandırın hem kontrol edin: Yumrularda çürüme olan kısımlar varsa orayı kesin ve kesik yere kükürt tozu sürün tekrar gömün.
Bütün bu işler size zor gelirse ve İstanbul, İzmir gibi kışları aşırı soğuk olmayan yerlerde yaşıyorsanız, yumrulu begonyalar sonbahar sonunda toprağıyla beraber iyice kuruduğu zaman hiç dokunmayın; kuru, karanlık, soğuk, rüzgâr ve yağış almayan bir yerde bahara kadar bekletin. Bahar gelince saksıları dışarı çıkarıp uygun yerlerine koyun sulayın. Çok güvenli bir yol değil ama çok da tehlikesi yok.
10- Yumrulu begonyaların çoğaltılmaları
Üretilmesi çoğaltılması tohumla, yaprak çeliğiyle ve yeni sürgün çeliğiyle üç değişik yöntemle olabiliyor. En uygunu en elverişlisi en kolayı yeni sürgünlerinden üretilmesidir. Yumrulu begonyalar her yıl yumrularını daha da büyütür çiçek kalitesi ve verimi de o nispette daha iyi olur. Fakat 4. veya 5. yıldan itibaren eskisi gibi verimli olmaz. O zamana kadar yedeklerini üretmelisiniz.
A) Amatör ev usulü: Kış sonunda veya baharda ektiğiniz yumrudan çıkan sürgünler 10 cm’yi bulduktan sonra ve yaprakları normale yakın bir hal aldığında bunlardan bir veya ikisini tam dipten keserek alın. Kumlu torflu perlitli harç içine direkt dikin. Az sulayın. Sıcak ve çok aydınlık yer sağlamanız gerek: Ev içinde tam pencere kenarında bir yer ayarlayın orada tutun ve direkt güneşten koruyun. Bu çeliklerin mevcut yaprakları dökülebilir, önemli değil. Köklenip yeni yapraklar çıkarana kadar az sulayın, yeni yapraklar biraz geliştiğinde (eğer gece ve gündüz ısı 12 dereceden aşağı düşmüyorsa) dışarı uygun ortama koyun ya da güneş alabileceği bir yere koyun ve sulamayı yavaş yavaş arttırın.
Tutan fidelerin bakımı: Yeni yapraklar iyice büyüdüğünde ve dalın boyu uzadığında yukarda 6. maddede anlattığım gibi sıvı gıda takviyesine başlayın. Çiçek açarsa çiçeklenmesine fazla müsaade etmeyin kuvveti çiçeklere gitmesin çünkü sonbahara kadar yeterli büyüklükte yumru oluşturması gerekiyor. Sonbaharda uyku dönemine geçmesini geciktirmek için eylül ayının sonundan itibaren daha güneşli daha aydınlık bir yerde bulundurun. Çiçek açacaksa tomurcukları tırnak uçlarıyla koparın. Ve bu son gelişim fırsatlarında, ana dalın en ucu hariç, diğer yerlerden çıkan yeni filizleri derhal yok edin. Mevcut yaprakları ile fotosentez yapmaya devam etmesi, yumrusunu böylelikle iyi beslemesi gerekiyor. Kuvveti yeni filizlere çiçeklere gitmemeli. Soğuklar başlayınca, bu İstanbul’da ekimin ortalarında oluyor, o zaman içeriye alın, bol güneşli, bol aydınlık ve çok havadar pencere kenarında tutun. Ne kadar çok güneş alırsa o kadar iyidir. Bütün bu çabalarınız sayesinde yumrusu yeterince sağlıklı bir gelişim göstermiş olur. Yapraklar halinden memnun görünüyorsa en geç kasımın ortalarına kadar bekleyin, önce besin vermeyi kesin sonra sulamayı yavaş yavaş azaltın toprağı ve bütün dalları yaprakları tamamıyla kurusun.
(Başarılı olmazsanız, ekim ayıyla birlikte yapraklarda sararma iyice kendini gösterirse o zaman sulamayı kesmeniz gerekir. Yine de büyük bir ihtimalle yumru oluşmuştur.)
Sonra, yapraklar dallar iyice kuruyunca yukardaki 9. maddede yazdığım gibi yumru için gereken yapılır.
B) Ticari usul: Yumrular şubat ortalarında dikilir ama günde en az 16 saat özel ışıklandırma gerektirir. Ültraviyole ışık tavsiye ediliyor. Bu aynı zamanda zararlı bakterileri de öldürür.
Bu şekilde, yumrular 7 – 8 cm ara ile dikilerek bol süzek toprakta çimlendirilir. Yaprak çürüntüsü ile kum karışımı veya yosun torfu + kum karışımı toprak gerekiyor. Filizler 10 cm boya yaklaştığında hemen esas saksılarına alınır. Daha sonra kuvvetlenen filizlerden bazıları diplerinden kesilerek alınır, küçük saksılarda sıcak ve bol ışıklı bir yerde köklendirilir. Tutan, köklenen, büyümeye başlayan bu fideler normal saksılarına dikilir. Buraya kadar olan aşamalarda sıvı besin takviyesi yapılmamalı, bundan sonra yapılmalıdır.
bitkivecicek.com'dan alıntıdır.
|
