TÜRKİYE ORMANCILIK KOOPERATİFLERİ MERKEZ BİRLİĞİ GENEL BAŞKANLIĞI
ÇEVRE VE ORMAN BAKANI SAYIN VEYSEL EROĞLU’NA BİLGİ NOTU
(21 Mayıs 2008)
...
6. OR-KOOP’a göre, Orman Köylüleri, Ormancılık Kooperatifleri ve Türkiye Ormancılığına İlişkin Sorunlar:
OR-KOOP Merkez Birliğimizin, Bölge Birliklerimizin ve Birim Kooperatiflerimizin uygulamada karşılaştığı sorunlar, genellikle ormancılık mevzuatının yeniden düzenlenmesini gerektiren konulardan kaynaklanmaktadır. 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 30. 34.ve 40. maddelerinde gerekli değişiklerin yapılması ve bunlara bağlı olarak Yönetmeliklerin, Tebliğlerin ve tamimlerin yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.
6.1. Orman Ürünleri Üretim Faaliyetleri ile ilgili mevzuatın geliştirilmesi:
‘’Orman Ürünlerinin Tahsisli Satışları Hakkında Esaslar’’ kararnamesine, dayalı olarak yürütülen Dikili Satış Tamimi uygulamasının getirdiği sakıncaları gidermeye yönelik olarak, Merkez Birliğimiz ile OGM yetkilileri arasında gerçekleşen toplantılarda, ne yazık ki, orman köylüsünün var olan haklarını koruyacak bir düzenleme yapılamamıştır. Aksine, bu günkü haliyle uygulama; gerek ormanlarımızın korunması açısından, gerekse orman köylümüze zararları açısından son derece olumsuzluklar içermektedir. Bu konuda yasa ve ikincil mevzuat kapsamında acil olarak çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
Orman Ürünleri Üretimi ve Ağaçlandırma İşçilik Ücretlerinin Belirlenmesi:
Bilindiği gibi, orman ürünleri üretim sürecindeki kesme, sürütme, taşıma, yükleme ve istif ücretleri ve buna paralel olarak ağaçlandırma işlerindeki birim ücretleri, “Vahidi Fiyat” sistemi olarak adlandırılan bir yöntemle belirlenmekte ve bu yöntem yıllardır uygulanmaktadır. Bu yöntemin en belirgin özelliği, fiyat tespit yetkisinin tek taraflı olarak İdarenin elinde olmasıdır.
Fiyatların belirlenmesinde, kısa bir dönem için 288 sayılı tebliğin artık kaldırılmış bulunan, bilimsel kriterlerinin uygulandığı 5-6 yıllık bir dönem dışında, 288 sayılı tebliğin bu maddesinin yeniden düzenlenmesi sonucunda, “Üretim birim maliyetlerinin, bütçe imkanları ve piyasa koşulları göz önüne alınarak tespit edilmesi“ ifadesine dayandırılarak, hiçbir bilimsel dayanağı olmayacak şekilde tamamen keyfi şekilde uygulanabilecek bir yöntem uygulanmaktadır.
Bunun sonucunda, orman köylümüz ve onların adına hareket eden kooperatiflerimiz ve üst kuruluşları çoğu kez yetersiz olan bu fiyatları kabul ederek işe girmeye zorlanmaktadırlar. Aksi halde işsiz ve tek gelir kaynaklarından mahrum olma riskiyle karşı karşıya kalmaktadır.
Orman İşçiliği Yapan Köylülerin Sosyal Güvenlik Mevzuatı: 02.08.2004 tarih ve 4956 sayılı kanunun 48. maddesi ile 2926 sayılı kanununa göre, Kooperatif ortaklarımızın zorunlu sigorta kapsamına alınması sevindirici bir husus olması yanında ormancılık işlerinin sürekli olmaması, yıl içinde çalışılan sürenin en fazla üç ay olması ve elde ettikleri gelirlerin de hem geçimlerini idame ettirmeyi hem de 12 ay prim ödemeyi karşılayacak düzeyde olmaması büyük bir sorun teşkil etmektedir. Bu olumsuzluğun giderilmesinin de; ancak Devletin katılımını sağlamakla çözümleneceği görüşünde olan merkez birliğimizce bu hususta ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile görüşmeler devam etmektedir.
6831 Sayılı Orman Kanununda, orman köylüleri ve kooperatiflerine AB uyum sürecinde tanınacak hak ve yükümlülükleri de dikkate alan değişikliklerin irdelenmesi amacıyla; OR-KOOP Merkez Birliğince; Çevre ve Orman Bakanlığının tüm Birim Yönetici ve yetkilileri ile Ormancılık Kooperatifleri Bölge Birlikleri yetkililerinin katılımıyla 26 Aralık 2005 tarihinde organize edilen “AB Sürecinde Ormancılığımız ve Orman Köylüsü İstişare Toplantısı” Sonuç Bildirgesi’nde, ilgili ormancılık yasalarının gözden geçirilerek uyum içinde değişiklik çalışmalarının yapılmasına karar verilmiştir. İstişare Toplantısı Sonuç Bildirgesinde öngörülen ortak çalışmaya henüz başlanamamıştır.
6.2. Ağaçlandırma Faaliyetleri ile ilgili mevzuatın geliştirilmesi:
Orman kuruluşlarınca yaptırılan ağaçlandırma çalışmaları; iş yerinin ve iş yerinde çalışacakların hangi mülki hudut ve orman teşkilatı hudutları içerisinde kaldığına bakılmaksızın, öncelikle iş yerinde veya civarındaki orman köylerini kalkındırma kooperatiflerine (Tarımsal Kalkınma Kooperatifi) ve işyerindeki köylülere veya iş yeri civarındaki orman işlerinde çalışan köylülere, iş yerine olan mesafeleri ile iş güçleri dikkate alınarak gördürülür.
Bu konu 6831 sayılı Orman Kanunun 40. ncı maddesinde de yer almıştır. Ancak orman içi ağaçlandırma uygulamalarında, ağaçlandırma alt mevzuatında, anılan 40. maddeye paralel bir düzenleme olmadığından, orman köylülerine ve kooperatiflerine öncelik tanınmamakta, yasaya aykırı olarak ihale yöntemi uygulanmaktadır.
Bunun sonucu olarak orman köyünde kurulu Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri, (ihalelere girebilen istisnaları hariç) çoğunlukla ağaçlandırma çalışmalarında faaliyette bulunamamaktadır.
6.3. Doğa Koruma ve Milli Parklar Faaliyetleri ile ilgili mevzuatın geliştirilmesi:
Milli Parklar ve diğer korunan alanlar genelde orman köylülerinin doğal kaynaklardan faydalanmalarına kısıtlar getirilmekte, buna karşılık bu sahalarda oluşan gelir getirici faaliyetlerden çoğunlukla dışarıdan gelenler tarafından yararlanılmakta, yerel köylülerin bu faaliyetlere katılımları ve gelir sağlamaları çok mütevazı ve yetersiz düzeyde kalmaktadır. Avcılık faaliyetlerinden elde edilen gelirlerde(köy payı, kılavuzluk hizmetleri gelirleri
vb.)son yılarda artış görülmekle beraber potansiyel değerin çok altındadır.
Korunan alanlar içinde /civarında yaşayan yerel halkın, bu sahalardaki gelir getirici faaliyetlere katılımlarının güçlendirilmesine yönelik uygun yaklaşımların belirlenmesi, uygulamalarının yaygınlaştırılması,Korunan alanlarda getirilen kısıtlamalar nedeniyle ciddi gelir kaybına uğrayan yerel topluluklara ,orman teşkilatı ve diğer ilgili kuruluşlarca sağlanan kırsal kalkınma destek çalışmalarında gerekli önceliklerin sağlanması gerçekleştirilmelidir.
6.4. Orman ve Köy İlişkileri Faaliyetleri ile ilgili mevzuatın geliştirilmesi:
Ormanı korumaya yönelik uygulamada da orman köylüsünü orman çevresinden uzaklaştırmaktan ziyade, ekonomik durumunu düzeltmeye yönelik çabalar ağırlık kazanmıştır. Kırsal fakirliğe çözüm bulmak, ormana yapılan baskıyı azaltmak, orman- köy ilişkilerini düzenlemek amacıyla kurulan ORKÖY Genel Müdürlüğü, kurulduğundan bugüne kadar kendisinden beklenen faydayı yeterince sağlayamamıştır. Bunun temel nedenleri ise; ORKÖY’e yeterli kaynak aktarılmaması, yasal olarak alması gereken fon gelirlerinin verilmemesi, kısacası finansal sorunlarını çözememesidir.
Orman köylerinin kalkındırılmasına yönelik uygulamalar 3 başlık altında toplanabilir. Bunlar; doğrudan kaynak aktarımı, ormancılık çalışmalarında işlendirme ve dolaylı kaynak aktarımıdır.
Doğrudan kaynak aktarımı:
Orman köylülerini bir fona dayalı olarak ve örgütlü bir biçimde kaynak aktarımı 1970 li yıllardan beri Çevre ve Orman Bakanlığına bağlı ORKÖY’ce yürütülmektedir. Bununla beraber, Ferdi Kredi uygulamalarıyla, bugüne kadar ORKÖY yatırım planlarının sadece %13.5 ‘i gerçekleşmiştir. Orköy Genel Müdürlüğünce, Orman köylerinde kurulu Tarımsal Kalkınma Kooperatiflerine projeye dayalı, kademe kontrollü, düşük faizli kredi uygulanmaktadır. 1974-2000 yılları arasında uygulanan 835 adet projeye: 9.911.697 YTL. 8.plan döneminde ( 2001-2005 ) uygulanan 127 adet projeye 22.588.935 YTL. Kullandırılmıştır.
Bu yardımlarla orman köy ilişkilerinin düzenlenmesine katkıda bulunmaktan söz edilemez.
Ormancılık çalışmalarında işlendirme:
Odun üretimi çalışmalarında yaratılan istihdam miktarı, her yıl değişmekle birlikte yaklaşık 300.000 orman köyü ailesi olarak kabul edilmektedir. Üretimde çalışan işçilere üretim gideri olarak en son 2006 yılında yaklaşık 300.000 orman köyü ailesine ödenen 422.Milyon YTL den hane başına düşen pay yıllık olarak 1.400 YTL olmaktadır. Bu miktarın yetersizliği ortadadır.
Dolaylı kaynak aktarımı:
Orman Genel Müdürlüğü kaynaklarına göre, Orman Kanununun 31, 32, 33, 34. maddeleri uyarınca orman köylülerine ve kooperatiflerine indirimli fiyatlarla yapılan satışlar ve sağlanan subvansiyon olarak en son 2006 yılında sağlanan 167 Milyon YTL nin; 300.000 orman işçisi ve bunların çoğunlukla üyesi olduğu 2.123 Kooperatif olduğu dikkate alındığında yetersizliği dikkati çekmektedir.
7. OR-KOOP’ un Sorunlara İlişkin Çözüm Önerileri
7.1. OR-KOOP’ un Sorunlara İlişkin Kısa Vadeli Çözüm Önerileri
7.1.1. Anayasa: Mevcut Anayasa da Orman Köylüsüne güvence sağlayan ve kalkınmasının desteklenmesini öngören; 169.ve 170. maddelerinin yeni düzenlenecek Anayasada da yer alması gerekmektedir. Ayrıca yeni düzenlenecek, Anayasa taslağının 131. maddesinde yer alan, ormanların işlettirilmesi ve orman vasfını kaybetmiş alanların orman sınırları dışına çıkarılması işleminin miladı olan 31.12.1981 tarihinin 23.07.2007 tarihine çekilmesi ormanların ciddi şekilde tahribine neden olacağı gibi, işlettirilmesi hükmü orman köylüsünün işsiz ve aç kalmasına neden olacağından, bu hükümler taslaktan çıkarılmalıdır.
7.1.2. Mevcut yasalarla İlgili Sorunların Belirlenmesi, çözümlenmesi:
7.1.2.1. Çalıştay Organizasyonu:
Mevcut yasalar ile yasaların uygulanması ile ilgili mevzuatta ( Yönetmelikler, Tebliğler, Tamimler) karşılaşılan sorunları ve çözüm yollarını belirlemek amacıyla, OR-KOOP Merkez Birliğince en kısa zamanda düzenlenecek bir çalıştay kapsamında, Bakanlık ve tüm Genel Müdürlüklerin üst düzey yöneticileri ile ilgili uzmanları ile OR-KOOP Merkez Birliğimiz, Bölge Birliklerimizin yöneticileri ve uzmanlarıyla müştereken çalışmalar yapılmasını gerekli görülmektedir.
7.1.2.2. Yönetmelik, Tebliğ ve Tamimlerin Düzenlenmesi:
Mevcut yasaların uygulanması ile ilgili mevzuatta ( Yönetmelikler, Tebliğler, Tamimler) karşılaşılan sorunları çözmek için müşterek çalışmalar yapılarak ilgili mevzuat yeniden düzenlenmelidir.
Bu kapsamda öncelikle, orman ürünleri üretim sürecindeki kesme, sürütme, taşıma, yükleme ve istif ücretleri ve buna paralel olarak ağaçlandırma işlerindeki birim ücretlerin belirlenmesi yönteminin, mutlak surette bilimsel esaslara dayandırılması ve fiyatların tespitinde orman köylüsünün temsilcisi olan OR-KOOP’un çalışmalara katılmasını sağlayıcı düzenleme yapılmalıdır.
7.2. OR-KOOP’ un Sorunlara İlişkin Orta Vadeli Çözüm Önerileri
7.2.1. Yasal Düzenlemeler;
7.2.1.1. OGM ile ilgili mevzuat:
OR-KOOP Merkez Birliğince organize edilecek “Çalıştay” sonucunda ortaklaşa belirlenecek yasal düzenleme gereksinimleri doğrultusunda; 6831 Sayılı Orman Kanunu’nun 30. 34. ve 40. maddelerinde, Çevre ve Orman Bakanlığı Birimleriyle müştereken yapılacak çalışmalar sonucunda gerekli yasal değişikliklerin yapılması yararlı görülmektedir.
7.2.1.2. AGM ile ilgili mevzuat:
Orman Kanununun 40. maddesine göre, orman köylerinde kurulu Tarımsal Kalkınma Kooperatiflerine ve Orman Köylüsüne yaptırılmasına öncelik verilen orman rejimi içinde kalan sahalarda yapılacak ağaçlandırma çalışmalarında, kooperatiflere gerekli duyurunun yapılmasını sağlamak ve bu konularda çalışmalarını özendiren alt mevzuat düzenlemesi yapılması yararlı görülmektedir.
Orman içi ağaçlandırma çalışmalarında; ormancılık kooperatiflerine yönelik özendirici alt mevzuat değişiklikleri yapılarak; OR-KOOP Merkez ve Bölge Birlikleriyle işbirliği içinde, kooperatif yöneticilerine yönelik eğitim, proje yardımı ve destekler sağlanmalıdır.
7.2.1.3. OR-KÖY ile ilgili mevzuat:
Orman Köylülerinin Kalkındırılmasına Devletçe ayrılan payın yeterli düzeye çıkarılması, orman köylülerinin örgütlenmesine katkı amacıyla, geçmiş yıllarda giderek azaltılan kooperatiflere ayrılan kredi ödeneğinin arttırılması, orman köylüleri ve özellikle ormancılık kooperatiflerinin eğitim, projelendirme ve denetim konularında ORKÖY Genel Müdürlüğü ve taşra kuruluşlarıyla, OR-KOOP Merkez Birliğimiz ve Bölge Birlikleri arasında işbirliğinin geliştirilmesi ve ortak çalışmalar yapılması, orman- köy ilişkilerinin düzenlenmesine olumlu katkılar sağlayacaktır.
7.2.1.4. DKMP ile ilgili mevzuat:
Milli Parklar ve diğer korunan alanlar genelde orman köylülerinin doğal kaynaklardan faydalanmalarına getirilen kısıtlar; yasal düzenlemelerle giderilmelidir.
Korunan alanlar içinde /civarında yaşayan yerel halkın ,bu sahalardaki gelir getirici faaliyetlere katılımlarının güçlendirilmesine yönelik uygun yaklaşımların belirlenmesi, uygulamalarının yaygınlaştırılmasına yönelik yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
Özel avlakların kurulması ve işletilmesinde ormancılık kooperatiflerine yönelik özendirici alt mevzuat değişiklikleri yapılarak; OR-KOOP Merkez ve Bölge Birlikleriyle işbirliği içinde, kooperatif yöneticilerine yönelik eğitim, proje yardımı ve destekler sağlanmalıdır.
Korunan alanlarda getirilen kısıtlamalar nedeniyle ciddi gelir kaybına uğrayan yerel topluluklara ,orman teşkilatı ve diğer ilgili kuruluşlarca sağlanan kırsal kalkınma destek çalışmalarında gerekli önceliklerin sağlanması gerçekleştirilmelidir.
Milli Parklar, Tabiat Parkları ve Orman İçi Dinlenme Yerlerinin İşletilmesi ve yönetilmesinde katılımcı bir yaklaşımla Orman kalkındırma Kooperatiflerinin söz sahibi olması için yasal düzenleme yapılması yoksul olan Orman Köylüsüne Sosyal ve Ekonomik katkı sağlayacaktır.
Tümünü okumak için