[bitkiavcısı]

Oldum olası bitkisel boyalara hayranım. Bunda memleketimin etkisi de çok olsa gerek. Bu boyalarla dokunan halılar (yağcıbedir halısı tabir edilir.) kullandıkça güzelleşirdi.

Çocukluğumda kazanlarda kök boya (Rubia tinctorium) bitkisinden boya elde edilişini, kazanlardan etrafa püfül püfül yayılan doğallığın kokusunu, içi yün ip dolu kazanlarda su kaynadıkça iplerin renginin renkten renge değiştiğini hayretle izlediiğimi hiç unutmuyorum.

Bu vesileyle bitkisel boyalarla ilgili ipuçlarına burada değinmek istiyorum.

Bitkisel Boyalar

Bitkilerden elde edilen boyaların rengini sabitlemek ve renk seçenekleri oluşturmak için kullanılan maddelere mordan adı verilir. Bitkilerden mordanlı veya mordansız boya elde edilir.

Mordanlar

Kimyasal mordanlar

Bakırsülfat (göztaşı), saçı kıbrıs, şap, klorür, kurşun asetat, kremtartar en çok kullanılan kimyasal mordanlardır.

Doğal mordanlar

Sirke, koruksuyu , pelit , yosun, kil, kül.

Not: İp boyanacaksa saf yün olmasına dikkat edilmelidir, zira her ip boya tutmamakta, her ipte boya saf yündeki kadar kalıcı olmamaktadır.

Bitkiler

Zerdeçal

Rizomlarından sarı renk elde edilir.

Ağaç mürver

Meyvelerinden kırmızı tonları renkler elde edilir.

Sütleğen

Toprak üstü kısmından pastel sarı renk elde edilir.

Zeytin

Yapraklarından limon sarısı renk elde edilir.

Aspir

Çiçeklerinden turuncu renk elde edilir.

Nar kabuğu

Kabuklarından cevizle birlikte kremit rengi renk elde edilir.

Kayısı

Yapraklarından limon sarısı renk elde edilir.

Ceviz

Yapraklarından kahverengi tonları renkler elde edilir.

Adi ardıç

Yapraklarından yeşil renk elde edilir.

Adaçayı

Yaprak ve gövdesinden sarı renk elde edilir.

Siyah havuç

Yumrusundan mor renk elde edilir.

Ihlamur

Kabuklarından çam kabuklarıyla birlikte kahverengi renk elde edilir.

Gelincik

Çiçeklerinden kurşuni renk elde edilir.

Şekerciboyası

Meyvelerinden kırmızı tonları elde edilir.

Soğan

Yumru dış kabuğundan kırmızı tonları elde edilir.

Şeftali

Yapraklarından sarımsı yeşil renk elde edilir.

Böğürtlen

Genç dallarından sarı, siyaha yakın gri; meyvelerinden yeşilimsi kahverengi renk elde edilir.

Ebegümeci

Yapraklarından yeşil renk elde edilir.

Porsuk

Kabuklarından gül kurusu renk elde edilir.

Boyacı papatyası

Çiçeklerinden sarı renk elde edilir.

Doğu çınarı

Kabuklarından kırmızı tonları elde edilir.

Ayva

Kabuk ve tohumları kullanılır. Kaynatılarak mavi renk elde edilir.

Safran

Stigmalarından turuncu tonları renkler elde edilir.