Geleneksel ahşap el sanatları

[sevil]

KÜNDEKARİ TEKNİĞİ

Kapı kanatlarında ve minberin yan aynalıklarında daha çok kullanılan bu teknik en özgün ve en zor işçilik gerektiren bir tekniktir. İslam sanatında ilk örneklerini XII. yüzyılında Mısır, Halep ve Anadolu’da bulduğumuz kündekari tekniği bu üç merkezde birbirine paralel olarak gelişmiştir. (*) Kündekari tekniği büyük ustalık isteyen zor bir tekniktir. Sekizgen, baklava, yıldız vs. gibi geometrik şekillerin bir çatma tekniği ile birbirine bağlanmasıyla oluşturulur. Bu ahşap parçalar oluklu ahşap kirişler iç içe geçirilerek bağlanır. Bunları bağlamak için çivi veya tutkal kullanılmaz. Parçalar birbirine geçme olduğundan ağaç kuruduğunda ufalıp parçaların ayrılmaması için satıhların altında ahşap bir iskelet bulunmaktadır. Genellikle geometrik şekillerin oluşturduğu bu parçaların içleri arabesk, rumi, kıvrık dal ve çiçeklerle oyma veya kabartma olarak desenlenmiştir.
Bursa Ulu Cami’si minberi (1400), Bursa Yeşil Cami’nin kapısı (1419), Bursa Yeşil Türbe kapısı (1419), Edirne Üç Şerefeli Cami kapı ve pencere kepenkleri (1443-1447), Manisa İvaz Paşa Camisi minberi (1484), Edirne II. Beyazıt Cami’si kapısı (1484), Amasya II. Beyazıt Cami’si kapısı (1486), Tokat Hatuniye Cami’si kapı ve pencere kepenkleri (1485), Bursa Başçı İbrahim Cami’si minberi (1491), hakiki kündekari tekniğinin uygulandığı erken Osmanlı dönemi eserleridir.


YALANCI KÜNDEKARİ

Minber yan aynalıklarında, kapı ve pencere kepenklerinde uygulanan bu teknikte çakma ve kabartmalı, çakma ve yapıştırmalı olmak üzere kendi içinde farklılıklar göstermektedir. Bu tekniğin uygulanışında ayrı ahşap blokların yan yana getirilerek yapıldığı görülmektedir. Bu ahşap bloklar yine sekizgen, altıgen, yıldız veya baklava gibi geometrik şekillerden oluşur. Bu şekillerin içleri kabartma halinde ince bitkisel motiflerle desenlenmiştir. Geometrik şekilleri meydana getiren ahşap bloklar arasındaki çıtalar çiviyle tutturulmuştur. Daha kaba ve daha az ustalık isteyen bu teknikte ahşap bloklar kuruduğu zaman aralarda yarıklar oluşmaktadır. Çakma ve kabartmalı kündekari tekniğinde çıkıntılı satıhların arasına geometrik örgüyü oluşturan kirişler çakılmıştır. Çakma ve yapıştırma kündekaride ise ahşap bloklar üzerine sekizgen, yıldız veya baklavalar ve geometrik kafesi oluşturan ahşap kirişler çakılmıştır.
Ankara Ahi Elvan Cami’si minberi (1413), Merzifon Çelebi Mehmet Medresesi dış kapısı (1414), Amasya Mehmet Paşa Cami’si kapısı (1485), Ankara Hacı Bayram Veli Cami’si kapısı ve minberi (1427), Bursa Muradiye Cami’si kapısı (1424), Bursa Cem Sultan Türbesi kapısı (1429), Bursa Şehzade II. Ahmet Türbesi kapısı (1441), İstanbul Fatih Cami’si kapısı (1470-71), bu teknikte yapılmış ilk Osmanlı eserleridir.






*. Gönül Öney, “Anadolu Selçuklu ve Beylikler Devri Ahşap Teknikleri”, Sanat Tarihi Yıllığı III, İstanbul, 1969-70 sayfa 137.