Saponaria officinalis (Sabun otu - Sabun çiçeği)

[inci gül]

Mahalli İsimleri : Sabunçiçeği, Tahdik otu, Kargasabunu, Köpürgen.
Familyası: Karafilgillerden, Caryophyllaceae, Nelkengewaechse
Drugları: Sabunotkökü: Saponariae rubrae radix (Caryobhllaceae; türünün kurutulmuş kökleridir), Sabunotu: Saponariae herba

Anayurdu bilinmemekte, ancak Avrupa, Asya’nın Batısından doğu Türkistan’a kadar uzanan geniş bir alana sahiptir. Ülkemizde nemli yerlerde, özellikle Karadeniz Bölgesi'nde sıkça görülmektedir.

BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ
Sabunotunun tek yıllık ve çok yıllık olmak üzere 40’tan fazla türü bulunmaktadır. Kırmızı, renkte rizom ve kazık kökü vardır. Boyu 30-100cm arasındadır. Haziran-Eylül ayları arasında çiçekler açan, gölgelik ve sulak yerleri seven, dayanıklı otsu **** yan otsu bitkidir. 2. sınıf bir şifalı bitkidir.

GÖVDE: Gövde tüysüz veya kısa tüylerle kaplıdır. Gövdesi tabanda mor-kırmızı, üst tarafta açık yeşil renkli, silindirik kesitli ve serttir.

YAPRAKLAR: Yaprakları karşılıklı mızrak şeklinde, kenarları bütün, hafif dalgalı, koyu yeşil renkli, alt yaprakları 10-15 cm uzunluğunda, üst yaprakları ise oldukça küçüktür.Yaprak üzerinde belirgin 3-4 damar bulunur. Yapraklar dikdörtgene benzer fakat köşeleri küt yuvarlaktır(oval). Karşılıklı dizilen oval biçimli, ucu sivri ve soluk yeşil renkli yapraklarının üzerinde birbirine paralel üç çizgi bulunur.

ÇİÇEKLER: Çiçekleri terminal, sık korimbos çiçek durumundadır. Çiçekleri gövdenin tepesinde topluca bir arada, her çiçek, beş adet beyaz, beyazımsı pembe veya pembe renkli oval , geri kısmı birleşik olup boru şeklindedir. Taç yaprakların gerisi çan şeklinde olup 2 cm uzunluğunda olabilir. Bu nedenle arı veya kelebeklerin bu bitkiyi döllemesi oldukça zordur. Yaz sonlarında açan pembe **** beyaz çiçekleri tatlı meyve kokuludur.

MEYVE: Meyve olgunlaşınca 4 dişle açılan, esmer renkli, uzunca bir kapsül meydana getirir.

TOHUMLAR: Tohumlar küçük, hemen böbrek şeklinde esmer renkli ve üzeri pürtüklüdür.
•Sabunotu, döktüğü tohumlarla çoğalır.

KÖK: Bitkinin kökü (kazık kök), rizomlarından (kökgövde) çıkan kökçüklerle çevresine yayılır.
Kökleri yeraltında yatay olarak çevresine yayılır, parmak kalınlığında, dışı kahverengimsi, içi beyaz renkli ve köklerinin sürgünleri ile çevresinde kümeler oluşturur.

BİLEŞİMİ (Bilinen Bileşimi)
Saponin, sapurubinler, sapurobin asidi, sapotoksin, karbonhidratlar, yağlı maddeler ve tuzlar, vitamin C. Etken maddesi, kök ve yapraklarda bulunan saponindir. Drogda saponazid miktarı %1-5 civarında bulunmaktadır. Kökler saponinler (%5 civarında) taşımaktadır. Bitkinin yapısında ayrıca; zamk, reçine, müshilaj, uçucu yağlarda bulunmaktadır. Bitkinin yaprakları c vitamini bakımından zengindir ve flaxorozitler içermektedir.İçerdiği saponin nedeniyle bitkinin kök ve diğer kesimleri suyla çalkalandığında sabun gibi köpürür.

[inci gül]

YETİŞTİRİLMESİ
Tohumlarından birkaç tanesi bahçenin bir köşesine ekildiğinde kısa zamanda orada bir küme oluşturur. Sulak ve nemli yerlerde çimenlik, çalılık ve yol kenarlarında yabani olarak yetişebilir.

HASAT ZAMANI
Sabunotunun gövde, sap, yaprak ve çiçekleri yaz ortasından sonbahara kadar toplanır.
Kökleri Eylül ve Ekim aylarında topraktan çıkarılıp, temizlenir. 10’ar cm uzunluğunda kesilerek kurutulur ve özel kaplarda muhafaza edilir.
Yapraklarda bitki çiçekli iken toplanıp, kurutulur.

TIBBİ ETKİLERİ VE FAYDALANMA YÖNLERİ
Tedavide kan temizleyici, ter verici (pürgatif), idrar söktürücü, (diüretik) ve balgam söktürücü (Mukolitik) olarak kullanılmaktadır.

ÖNERİLEN HASTALIKLAR
Nefes darlığı, romatizma, nikris, kemik deformasyonları, karaciğer ve safra ağrıları, sivilceler için önerilir. Kusturur ve balgam söktürür. Cilt hastalıklarında da faydalanılır. Cildi kurutmadan temizler. Ayrıca safra taşları üzerinde etkili olduğu ileri sürülmektedir.

Kökü ve dalları, suyu sabun katılmış gibi köpüren, kir temizleyici bir bitkidir. Böylece sabunotu eski ve değerli, özellikle yünlü kumaşların temizlenmesinde kullanılır. Saponin içeren kökleri suda çalkalandığında köpürdüğünden yünlü, narin kumaşların temizliğinde kullanılmaktadır. Saç şampuanı olarak da kullanılmaktadır. Bazı bölgelerde, bir çeşit deterjan şeklinde, yapraklar ve kökler ezilerek çamaşır yıkamada kullanılmaktadır. Eczacılık sanayisinde ise kök ve yapraklarından hazırlanan tentür iyi bir emülgatör olarak kullanılmaktadır. Terletici safra ve idrar söktürücü etkileri vardır. Dekoksiyon (%6) günde iki bardak içilir. Öksürüklü hastalıklarda ve uyuz tedavisinde harici olarak kullanılabilir. Hastayı rahatlatır. Müshil etki gösterebileceği unutulmamalıdır. Egzama, ciltteki yangı, enfeksiyon ve rahatsızlıklarda kullanılmaktadır.

YAN TESİRLERİ
Yüksek dozlarda sabunotu adalelerde paralize, kanda ise hemolize neden olmaktadır. Aşırı dozajda sabunotkökü çayı mide ve bağırsaklarda tahrişe neden olur. Normal dozajda herhangi bir yantesiri yoktur. Acıçiğdem ve tilkiüzümünün birleşimindeki saponinler hemen çözülerek kana geçerek zehirlenmelere neden olurken, Sabunotu kökünün birleşimindeki saponinler yantesiri olmayan sapogenine dönüşür. Bu nedenle zehirlenme olmaz, fakat damarlardan iğneyle vurulursa saponinler değişime ugramadığından zehirlenmeye neden olur. Bu nedenle sadece ağız yolu ile çayı veya damlası alınır.

UYARI
• Son zamanlarda yapılan araştırma sonuçlarına göre, sabunotu kökleri zehirlidir. Kesinlikle dahilen kullanılmamalıdır.
Doktor kontrolünde kullanılmalıdır. Hamilelere yasak.

Yapılan Karışıklıklar
Sabun otu (saponaria officinalis) bitkisi çövenle karıştırılmaktadır. Bu ayrımı Latince armada (saponaria albae-çöven) (saponaria rubrae-sabunotu) diye adlandırarak aranabilir. Ayrıca saponarianın bir çok alt türü mevcuttur.
Günümüzde kırmızı sabunotu: saponaria officinalis ve beyaz sabunotu: gyposophila paniculata adı ile anılan iki tür mevcuttur. Bu türler birbiri ile karıştırılmaktadır.

Çöven: (Gipskrau /Gypsophile / Gypsophila /)
Saponariae albae radix
Sabunotu(-çiçeği): (Saponaria officinalis L.)
Saponariae rubrae radix

[minka]

Merhaba İnci Gül,
Sabun otunu görünce dayanamadım.Verdiğiniz bilgiler gerçekten güzel.Çocukken yazları köye gönderirdi ailem ve köyde ağaçlarla çevrili,bize(kuzenler,arkadaşlar) ait gördüğümüz bir oyun alanımız vardı.Ağaçların tepesinden inmez,kendimizce ağaç evimizde oyunlar oynardık.Oyunlarımızdan sonra da orada kendiliğinden yetişmiş Sabun otu ile ellerimizi yıkardık.Sanırım o zaman bitkiden çok,köpürmesi önemliydi;bize mucize gibi gelirdi.Anılar canlandı anlayacağınız teşekkürler

[füsunANK]

Merhaba;
Bu yazıyı okuduğum gün, yürüyüş yaparken bir bahçede sabunotu gördüm ve hemen fotoğrafını çektim.Fotoğrafı galeriye ekledim.İncigül'e verdiği bilgilerden dolayı teşekkür ederim..eline sağlık.Çocukken ben de elimi yıkamıştım bu çiçeklerle..

[inci gül]

merhaba minka ve füsunANK
ilginiz için ben teşekkür ederim. Doğa anlam vererek bakınca herşey olağan üstü bir düzen ve bir amaç için yaratılmış olduğunun farkına varıyorsunuz. bu şekilde hem dinlenmiş hemde bilmeden tedavi ediyorsunuz. Bu bilgileri sizlerle paylaşmama yardımcı olan tüm agaclar.net sakinlerine teşekkür ederim.

[ardabora]

2008' de bahçeme katıldı. Şu an elimde iki büyük kök var,bu bahar başında kırılan 3-4 dalı da saksıda köklendirmeye çalıştım ama sadece birisi tuttu. Her geçen yıl daha da gelişiyor.Toplu halde çiçekleri çok güzel ama dalları sağa sola yatıyor.

[Azelia Kara]

Yeni çiçeklenmeye başladılar ve evet, dalları yatmasa daha güzel olacaklar.

[ardabora]

Sizinkiler daha toz pembe,bendekilerin pembesi daha koyu...Her rengi güzel.Az önce nette arama yaptım,bir kaç rengi daha var.Beyazını ve koyu pembesini bulsak ne hoş olurdu...

[Azelia Kara]

Ben de beyaz ve koyu pembeye bayıldım. )

[ardabora]

Evet, özellikle koyu pembesiden bulmak isterdim. Sn.Azelia,hiç kokladınız mı çiçekleri?

Bendekiler eski beyaz kalıp sabunlar gibi kokuyorlar,hani hiç parfüm katılmamış bembeyaz sabunlar olur ya,aynen öyle...

[Azelia Kara]

İlk açarken sanırım varla yok arası bir kokuları var benimkilerin, fazla kokmuyorlar. Üzücü ama!

[Azelia Kara]

Başarabilirsem bahçenin dip taraflarına taşımaya çalışacağım bunları ufak ufak, yatsalarda sorun olmayacak bir yere.

[alperfect]

Bizim de çoçukluğumuzda hevesle ellerimizi yıkadığımız bir çiçek durup durup yıkardık çiçekleri boşuboşuna telef ettik diye azar da işitirdik.
Benim bildiğim çiçekler açık pembe olanlardan

[Azelia Kara]

Orijinal Mesaj Sahibi ardabora

...

Dün gece tekrar kokladım, gündüz pek kokmuyorlar ama gece serinlikte çok hoş hafif sabun benzeri kokuyorlar gerçekten, siz söylemeseniz kokmuyorlar diye hiç dikkat etmeyecektim.

[ardabora]

Çiçek saplarını kopardığım yerden yeni sürgünler vermeye başladı ve tomurcuklar oluştu.

Budanınca yeniden açacağını bilseydim sapları daha aşağıdan keserdim.

[agozce]

Çöven tohumu veya fidesi satılan bir yer biliyormusunuz?

[Azelia Kara]

Orijinal Mesaj Sahibi ardabora

Çiçek saplarını kopardığım yerden yeni sürgünler vermeye başladı ve tomurcuklar oluştu.
Budanınca yeniden açacağını bilseydim sapları daha aşağıdan keserdim.

Tecrübenizi paylaştığınız için teşekkürler, ben de aynen uygulayacağım.
Ben de minik minik çıkanları bahçenin daha dip, sağlam yerlerine aktarma işlemine devam ediyorum, sökerken hırpalansalar da toparlanıp yaşamaya devam ediyorlar, inşallah gelişirler.

[Azelia Kara]

Orijinal Mesaj Sahibi alperfect

Bizim de çoçukluğumuzda hevesle ellerimizi yıkadığımız bir çiçek durup durup yıkardık çiçekleri boşuboşuna telef ettik diye azar da işitirdik.
Benim bildiğim çiçekler açık pembe olanlardan

Ben de deneyeceğim ama kıyamıyorum.

[ardabora]

Orijinal Mesaj Sahibi agozce

Çöven tohumu veya fidesi satılan bir yer biliyormusunuz?

Bu kışa girerken yine çelik alacağım,bahara belki yeni fidelerimiz olur. O zaman sizinle paylaşırım.

Şimdi tomurcukta olan çiçeklerden birini de tohuma bırakacağım kısmetse,genelde vazoya koyulabilecek çiçekleri hemen kesiyorum.

Tohumdan bitki yetiştirmek konusunda "yeteneksiz-az yetenekli" kategorisinde olduğum için pek tohum almıyorum.

[Sevgi Durul]

Açtılar...

[ardabora]

Evet tam zamanları..Bu yıl daha fazla alana yayıldılar. Fakat sıcaklar çiçeklerin çabuk solmasına sebep oldu sanki...

[hberbul]

Bahçede arsızlığı ile başa çıkamadığım bir çiçek.Artık en son çevresini çitle çevirdim dışında çıkan tün fideleri kopardım.
Şuan çiçekleri solmak üzere budama fikri aklıma yattı,eve gidince budayacağım bakalım yeni sürgünler verecek mi?

[iyibirinsan]

Orijinal Mesaj Sahibi ardabora

Bu kışa girerken yine çelik alacağım,bahara belki yeni fidelerimiz olur. O zaman sizinle paylaşırım.

Şimdi tomurcukta olan çiçeklerden birini de tohuma bırakacağım kısmetse,genelde vazoya koyulabilecek çiçekleri hemen kesiyorum.

Tohumdan bitki yetiştirmek konusunda "yeteneksiz-az yetenekli" kategorisinde olduğum için pek tohum almıyorum.

bu sabun otunun beyaz veya koyu pembesinin fidesini nerede nasıl temin edebilirim acaba bana bu konuda yardımcı olursanız sevinirim özellikle inci hanımın verdiği faydalı bilgiler için ve diğer arkadaşların katkılarından dolayı hepinize çok teşekkür ederim.bende şeker otu ve tıbbi türk nanesi ile ilgili çalışmalarım var evimin bahçesinde yetiştiriyorum.
isteyenlere bende şeker otu fidesi ve tıbbi türk nanesi konusunda yardımcı olabilirim.bu tür ürünlerin çoğalmasında fayda olacağına inanıyorum.en azından neslinin korunmuş olabileceğini ümit ediyorum.sizlerin paylaşımınız için hepinizi saygı ile selamlıyorum.paylaşımlarınızın devamını dilerim.
iyi-birinsan@hotmail.com
burç şahinbey gaziantep

[İpek Kozası]

Merhabalar arkadaşlar; sabun otu çiçeğini seralardan bulma imkanımız var mı?

[çamkokusu]

Ben dahil tohum soranlar çoğalmış.

Sayın Sdurul paylaşıma bu yıl katımadığı için alamadık-çöven istediğimi belirtmiştim,kendisi mutlaka fark ederdi-.
Hberbl arsızlığından dolayı başedemediğinden bahsetmiş.Otsu bir bitki,yayılımcı da diyebiliriz.Bence doğada nerede bulunduğunu sorgulamalıyız.Bilen varsa su başında mı dağda mı çayırda mı doğal olarak bulunur lütfen yazsın.Zira sabun ve şampuan olarak oldukça faydalı.

Bu arada çöven demek yanlış,çözenle sabunotu aynı bitki değil.

[Mine Pakkaner]

Orijinal Mesaj Sahibi çamkokusu

...Bilen varsa su başında mı dağda mı çayırda mı doğal olarak bulunur lütfen yazsın...

Yol kenarları, yaş ağaçlıklar, su kenarları, gölgeli yerler.

[çamkokusu]

Orijinal Mesaj Sahibi Mine Pakkaner

Yol kenarları, yaş ağaçlıklar, su kenarları, gölgeli yerler.

Marmara'da bulunma olsaılığı düşük müdür yüksek mi?

[Mine Pakkaner]

Orijinal Mesaj Sahibi çamkokusu

Marmara'da bulunma olsaılığı düşük müdür yüksek mi?

Marmara'da bulunuyor.

[hberbul]

O evimden taşındım değilse söktüğüm çok miktarda fideyi seve seve gönderirdim.

[Vegy]

Zengarden'da tohumları satılıyor.Türü belirtilmemiş ama sanırım Saponaria ocymoides.Çiçekleri değişik,yer örtücü gibi,ama çok güzel görünüyor.