Forumda Türkçenin doğru kullanımı hakkında

[lerdemir]

"Yaptım bile!"

[Balıkcı]

Yaptım ki, kulağa da hoş gelmiyor.

Bunun yerine daha önce de belirttiğim gibi yaptım ya denebilir.

MetinT, demek istediklerimi iyi anlamış, güzel örnek vermiş.

Lerdemir dostumuz da farklı bir ifadeyle meramını anlatmış.

Sonuçta, ki ile biten olumlu bir cümle kurallara uygun değildir, diyebiliriz.

[Balıkcı]

Orijinal Mesaj Sahibi celalsungur

Sayın Balıkçı, yüzdeli sayıların veya 15 milyon gibi sayıların metin içinde kullanılması konularında da bildiklerinizi bizle paylaşır mısınız.

Hocam, şurada bir ki tutturmuş gidiyoruz, sen de bizi imtihana çekme, havamızı kaçırma.

Sayıların yazılışı, yerine göre değişiyor.
Yanılmıyorsam kaydıyla, muhasebede, rakamların rakam olarak yazılması gerekiyor, binli sayıların bir virgülle(noktayla) ayrılması usulden, ancak burada da bir karmaşa var.

Bankaların internet sitelerine bakalım, mesela bin beşyüz altmış beş, 1.565.00 kimisi böyle yazıyor, kimisi virgülle yazıyor, kimisi birden sonra virgül, kuruş hanesini ayırmak için de nokta kullanıyor, kimi de bunun tersini yapıyor.
Biz mektepteyken, yedi buçuk demek için yedi virgül beş derdik, sonra bu yedi nokta beş oldu.
Birileri dile müdahale edip bir şeyleri karıştırıyor.

Güler, yukarıda, sayılar metin içinde harfle yazılır demişti.

TV ve Radyolarda spikere verilecek metinlerde sayılar, en kolay okunabilecek şekilde yazılır.
Mesela, 15 milyon.

Topluca bakalım ,

Matematikte muhasebede, 15.000.000 - 17,5
Yazıda Onbeş milyon - onyedi buçuk( onyedi virgül beş)(Onyedi nokta beş)
TV'de 15 milyon - 17 virgül(nokta) beş.

Nasıl çorba, lezzetli olmuş mu?

(Kitaplara bakma imkanım olmadı, yanlışlar varsa affola, böyle hatırlıyorum.)

[malina]

Balıkcı:
Sonuçta, ki ile biten olumlu bir cümle kurallara uygun değildir, diyebiliriz.

MetinT
Bu cümleyi başka bir cümle ye "ki" ile bağlayamayacağımız için ya da "ki" den sonra anlamca uyumlu bir cümle getiremeyeceğimiz için yanlış diye tahmin ediyorum.

Balıkcı:
MetinT, demek istediklerimi iyi anlamış, güzel örnek vermiş.

Karar verseniz iyi olacak

[celalsungur]

Orijinal Mesaj Sahibi MetinT

Yaptım ki (Uyabilecek bir cümle bulamıyorum ben.

Yaptım ki, neden çıkmayayım.

[celalsungur]

Orijinal Mesaj Sahibi Balıkcı

Hocam, şurada bir ki tutturmuş gidiyoruz, sen de bizi imtihana çekme, havamızı kaçırma.

Yok vallahi, öğrenmek için sordum. Metin'e öğrenci diye iltimas geçiyorsun.
Dünya nüfusunun %30'u gibi bir cümleyi nasıl yazacağımı bilemedim, TDK'da da çok detaylı açıklama göremedim.

[celalsungur]

1. Sayılar metin içerisinde yazıyla yazılır: bin yıldan beri, dört kardeş, haftanın beşinci günü, üç ayda bir, yüz soru, iki hafta sonra, üçüncü sınıf.

Yaş otuz beş, yolun yarısı eder.

Buna karşılık saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır: 17.30'da, 11.00’de, 1.500.000 lira, 25 kilogram, 150 kilometre, 15 metre kumaş, 1.250.000 kişi, % 25, % 50.

2. Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır: iki yüz, üç yüz altmış beş.
................................

5. Oyun adlarını niteleyen sayılar bitişik yazılır: altmışaltı.

...................................
7. Beş ve beşten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur: 326.197, 49.750.812, 28.434.250.310.500 .

8. Sayılarda kesirler virgül ile ayrılır: 15,2 (15 tam, onda 2), 5,26 (5 tam, yüzde 26).

9. Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır: 15., 56., XX.; 5'inci, 6'ncı.

UYARI : Sıra sayıları ekle gösterildiğinde rakamdan sonra sadece kesme işareti ve ek yazılır; ayrıca nokta konmaz: 8.'inci değil 8'inci, 2.'nci değil 2'nci.

10. Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir: 2'şer değil ikişer, 9'ar değil dokuzar, 100’er değil yüzer.


Kesme işareti, sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur: 1985'te, 8'inci madde, 2'nci kat; 7,65’lik, 9,65’lik.

1919 senesi Mayısının 19'uncu günü Samsun'a çıktım.

(Mustafa Kemal Atatürk)


%30'un yazılışı doğru galiba.

1 milyon mu, bir milyon mu? Onun kaydına rastlayamadım.

[Balıkcı]

Orijinal Mesaj Sahibi celalsungur

2. Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır: iki yüz, üç yüz altmış beş.
................................


1 milyon mu, bir milyon mu? Onun kaydına rastlayamadım.

2'nci maddede yazan değil mi?

Bir milyon.

İyi fikir jimnastiği oluyor.

[Balıkcı]

Malina

MetinT beni anlamış derken, aşağıdaki mesajını ve verdiği örneği kasdetmiştim.

Orijinal Mesaj Sahibi MetinT

Ben anladım sanırım. Söylediğinize göre şu kullanım yanlış mesela:
"Ödevlerini neden yapmadın?"
"Yaptım ki."
Bunu ilk defa duyuyorum. Daha önce hiç böyle bir şey duymadım. Dershanede falan da hiç bahsi geçmedi yazım hataları veya anlatım bozuklukları konusunda.

[MetinT]

Orijinal Mesaj Sahibi Balıkcı

Malina

MetinT beni anlamış derken, aşağıdaki mesajını ve verdiği örneği kasdetmiştim.

O zaman son mesajımla ben tekrar anlamamış mı oluyorum?

[Sûz-i Dilârâ]

Sonu "...-ıp, -ip, -up, -üp" ile biten kelimelerden sonra herhangi bir noktalama işareti kullanılmaz.

Örnek;

"Eve gelip, seni alırım." Yanlış.

"Eve gelip seni alırım." Doğru.

[celalsungur]

Orijinal Mesaj Sahibi Sûz-i Dilârâ

Sonu "...-ıp, -ip, up, üp" ile biten kelimelerden sonra herhangi bir noktalama işareti kullanılmaz.

Örnek;

"Eve gelip, seni alırım." Yanlış.

"Eve gelip seni alırım." Doğru.

Bunu bilmiyordum.

[Güler]

Eve gelip, camları açıp, müzik dinleyerek yemek yaptım.

Bu doğru değil mi?

[Sûz-i Dilârâ]

Orijinal Mesaj Sahibi Güler

Eve gelip, camları açıp, müzik dinleyerek yemek yaptım.

Bu doğru değil mi?

Güler Hanım, verdiğiniz örnekteki kullanım doğru değil. Okulda Selçuklu Tarihi hocamız bir senedir imtihan kâğıtlarımızdaki imlâ ve noktalama işaretleri kullanımımızdaki -daha doğrusu kullanamamamızdaki- yanlışlarımız yüzünden bize kök söktürüyor. Söylediğim kural kesinlikle doğru çünkü daha bugün bir öğrencinin kâğıdına çizik attı bu yanlış yüzünden.

[N.Hel]

Orijinal Mesaj Sahibi Güler

Eve gelip, camları açıp, müzik dinleyerek yemek yaptım.

Bu doğru değil mi?

UYARI: Metin içinde zarf-fiil ekleriyle oluşturulmuş kelimelerden sonra virgül konmaz:
Cumaları bahçede buluştukça kıza kendisinin adi bir mektep talebesi olmadığını anlatmaya çalışıyordu. (Halide Edip Adıvar)
Şimdiye dek, ben kendimi bildim bileli kimse Değirmenoluk köyünden kaçıp da başka köyde çobanlık, yanaşmalık etmedi. (Yaşar Kemal)
Meydanlığa varmadan bir iki defa İsmail kendisini gördü mü diye kahveye baktı. (Necati Cumalı)
Ancak yemekte bir karara varıp arkadaşına dikkatli bakarak konuştu. (Samim Kocagöz)

Kaynak: TDK yazım kuralları

[MetinT]

Orijinal Mesaj Sahibi Güler

Eve gelip, camları açıp, müzik dinleyerek yemek yaptım.

Bu doğru değil mi?

Eve gelip, müzik dinleyerek yemek yaptım.
Buradaki yanlışlık tamam.

Ancak burda;
Eve gelip, camları açıp müzik dinleyerek yemek yaptım.
Bir sıralama var sanki yan cümlecikleri sıralamak için kullanılmış virgül. Buradakinin yanlışlığı da kesin mi? Bece doğru gibi duruyor.

[N.Hel]

Orijinal Mesaj Sahibi MetinT

Eve gelip , camları açıp müzik dinleyerek yemek yaptım.

Kural -Metin içinde zarf-fiil ekleriyle oluşturulmuş kelimelerden sonra virgül konmaz- son derece net. Yorum gerektirecek herhangi bir muallak tarafı yok. Bu nedenle bu cümlede virgül yanlıştır.

Kuralı anlamak için belki şöyle düşünebiliriz: Sıralı cümleri birbirinden ayrımamız gerekli. Bunu bir virgül ile yapabiliriz ya da bir bağlaç kullanıp virgül kullanmayız. Zarf-fiil ekleriyle oluşmuş sözcükler de birer bağlaç görevi görüyor. Bu nedenle böyle bir sözcükten sonra virgüle gerek yok.

Eve gelip camları açıp müzik dinleyerek yemek yaptım.
Eve geldim, camları açtım, müzik dinleyerek yemek yaptım.
Eve geldim, camları açtım ve müzik dinleyerek yemek yaptım.

uyarı: "Noktalama işaretleri kendinden önceki harfe bitişik yazılır ve kesme işareti dışında işaretten sonra bir boşluk bırakılır."

[msk4690]

Öğretmenlerimin on iki seneden beri öğretemediği imla kurallarını sayenizde öğreniyorum. Demek ki bir tartışmayı okumak düz metini okumaktan daha kalıcı oluyor. Bunu MEB’ na söylemek lazım neyse çok teşekkürler. Ha bu arada imla hatası yapmamak için ben genelde önce Word’ de yazıp sonra kopyala-yapıştır yapıyorum. Birde kısaltmalara nasıl ek getireceğiz? Yani benim yazdığım mı doğru yoksa doğrusu “MEB’ e” mi olacak.

[lerdemir]

Ben "MEB'na" kullanımının esas olduğunu öğrenmiştim öğretim yıllarımda.

[4.tekilkişi]

MEB, TDK, THY gibi kısaltmalarda okunuşuna göre ek getiriyoruz: Milli Eğitim Bakanlığı'na. Fakat Tubitak, Aselsan vb. artık kelime şeklindeki kısaltmalarda ise kısaltmaya göre ek getiriliyor: Tubitak'a.

[malina]

Aslında bu ayrıntıları ayrı bir başlık altında konuşmalıydık

Çünkü ben hala, noktalama işaretlerinden sonra boşluk bırakın ve paragraf yapın uyarılarını tekrarlamaktayım. Öyle ki de/da takılarını ayrı yazın demeye bile sıra gelmemekte

Arkadaşlar, yazılanları okuyunca umutsuzluğa kapılıp, öğrenme isteklerini kaybedecekler...

[celalsungur]

Orijinal Mesaj Sahibi N.Hel

Kural -Metin içinde zarf-fiil ekleriyle oluşturulmuş kelimelerden sonra virgül konmaz- son derece net.
Yorum gerektirecek herhangi bir muallak tarafı yok. Bu nedenle bu cümlede virgül yanlıştır.

Eve gelip camları açıp müzik dinleyerek yemek yaptım.

''Eve gelip camları açıp müzik dinleyerek yemek yedim''
Bu daha güzel, virgülsüz.

[lerdemir]

Sn.malina,

Bir nev'i, "Temel", "Orta", "İleri" seviye gibi mi başlıklar?

[MetinT]

Orijinal Mesaj Sahibi 4.tekilkişi

MEB, TDK, THY gibi kısaltmalarda okunuşuna göre ek getiriyoruz: Milli Eğitim Bakanlığı'na. Fakat Tubitak, Aselsan vb. artık kelime şeklindeki kısaltmalarda ise kısaltmaya göre ek getiriliyor: Tubitak'a.

TDK sitesinden:
"Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu esas alınır: cm'yi, kg'dan, mm'den, YKr’un. Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde ise kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır: BDT'ye, TDK’den, THY'de, TRT'den, YTL’nin. Ancak kısaltması büyük harflerle yapıldığı hâlde bir kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınır: ASELSAN'da, BOTAŞ'ın, NATO'dan, UNESCO'ya."

Benim bu ifadeden anladığım kadarıyla MEB' e olmalı. Büyük harfli kısaltmalarda son harfe göre ancak kelime şeklinde okunanlarda kelime okunuşuna göre diyor ki bu durumda MEB' e olmalı. Öyle değil mi?

[lerdemir]

Bu detaylı açıklama sonrasında bile farklı yorum yapmak mümkün.

Siz,

"kısaltması büyük harflerle yapıldığı hâlde bir kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınır: ASELSAN'da, BOTAŞ'ın, NATO'dan, UNESCO'ya."

örneğinden yola çıkarak,

"MEB' e olmalı" diyorsunuz,

Bense,

"MEB kısaltması, bir NATO, bir UNESCO gibi kelimeleşmiş bütünlükte bir kullanım mıdır ki o şekilde kullanalım?" diye yorumladım.

Dolayısı ile sizin de alıntıladığınız "TDK'den" örneği, bu bilgi ışğında daha uygunmuş gibi duruyor gibi.

Ancak yine de, dediğim gibi; ben, "TDK'ndan" kullanımının doğru olduğu bilgisi ile yetişmiştim.

[MetinT]

Orijinal Mesaj Sahibi lerdemir

"MEB kısaltması, bir NATO, bir UNESCO gibi kelimeleşmiş bütünlükte bir kullanım mıdır ki o şekilde kullanalım?" diye yorumladım.

Büyük harfle yazıldığı kesin olduğuna göre bu durumda iki ihtimal mümkün. Ya Me-E-Be şeklinde düşünüp MEB' ye yazacağız -ki bence bu kulağa hoş gelmiyor- ya da MEB diye düşünüp MEB' e yazacağız. İkincisi doğru gibi geliyor. Haklısınız yoruma açık bir konu tabii.

[Cumhur Tonba]

Genel usulde birden fazla kelimenin kısaltılmasında bunların baş harfleri alınır, araya nokta konulmaz. Kısaltmaya ek geldiğinde okunuş, kısaltma kelime gibi okunuyorsa kelimeye göre, okunamıyorsa son harfe göredir. İSO'nun, TBMM'nin gibi.

Cümleye kısaltma ile başlanmaz. Bilimsel çalışmalarda özet bölümünde kısaltma kullanılmaz. Kısaltmalar metinden önce bir tabloda verilir. Metinde bir kısaltma ilk kez geçtiği yerde açık yazılır. Meşhur kısaltmalarda buna gerek yoktur (TRT, NATO, ABD gibi). Tablolarda kullanılan kısaltmalar tablo altında açıklanır. Şekillerdeki kısaltmalar metin içinde açık verilir. Terim olmayan kısaltmaların sonuna genel olarak nokta konur, bunlara kesme işareti konulmaz (vb., bkz. gibi). Yabancı kısaltmalar aynen kullanılır (IMF, ILO, WHO). Ölçü birimleri uluslararası sistemlere göredir. Dipnot ve sonnotlarda latince ibid, op cit, loc cit, passim kullanılmaz, türkçeleri kullanılır (a.e., a.g.e.). Başlıklarda kısaltma kullanılmaz.

Kısaltmalarda iç noktada boşluk bırakılmaz, son noktadan sonra bir boşluk bırakılır (a.m. den, p.m. de gibi). İsimleri yazarken soyadından önceki bir veya iki ismin kısaltmasında iç noktalar arasında boşluk bırakılmaz, ikinci noktadan sonra bırakılır (Ş.S. Aydemir, M.K. Atatürk gibi). Sayfa, cilt kısaltmasından sonra bir boşluk bırakılır (s. 100, c. 1 gibi). Kurum kısaltmalarında noktadan sonra bir boşluk bulunur (Gen. Kur. gibi).

Vikipedi

[Cumhur Tonba]

Kısaltma; bir kelime, terim veya özel adın, içerdiği harflerden biri veya birkaçı ile daha kısa olarak ifade edilmesi ve simgeleştirilmesidir. Kısaltmalarla ilgili kurallar şunlardır:

1. Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları genellikle her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır: TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi), TDK (Türk Dil Kurumu), ABD (Amerika Birleşik Devletleri); KB (Kutadgu Bilig); TD (Türk Dili), TK (Türk Kültürü), TDED (Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi); B (batı), D (doğu), G (güney), K (kuzey); GB (güneybatı), GD (güneydoğu), KB (kuzeybatı), KD (kuzeydoğu).

Ancak bazen kelimelerin, özellikle son kelimenin birkaç harfinin kısaltmaya alındığı da görülür. Bazen de aradaki kelimelerden hiç harf alınmadığı olur. Bu tür kısaltmalarda, kısaltmanın akılda kalabilmesi için yeni bir kelime oluşturma amacı güdülür: BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi), İLESAM (İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği), TÖMER (Türkçe Öğretim Merkezi).



Gelenekleşmiş olan T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe) kısaltmalarının dışında büyük harflerle yapılan kısaltmalarda nokta kullanılmaz.

2. Element ve ölçülerin uluslararası kısaltmaları kabul edilmiştir: C (karbon), Ca (kalsiyum), Fe (demir); m (metre), mm (milimetre), cm (santimetre), km (kilometre), g (gram), kg (kilogram), l (litre), hl (hektolitre), mg (miligram), m² (metre kare), cm² (santimetre kare).

3. Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla element ve ölçülerin dışında kalan kelime veya kelime gruplarının kısaltılmasında, ilk harfle birlikte kelimeyi oluşturan temel harfler dikkate alınır. Kısaltılan kelime veya kelime grubu; özel ad, unvan veya rütbe ise ilk harf büyük; cins isim ise ilk harf küçük olur: Alm. (Almanca), İng. (İngilizce), Kocatepe Mah. (Kocatepe Mahallesi), Güniz Sok. (Güniz Sokağı), Prof. (Profesör), Dr. (Doktor), Av. (Avukat), Alb. (Albay), Gen. (General); is. (isim), sf. (sıfat), hzl. (hazırlayan), çev. (çeviren), ed. (edebiyat), fiz. (fizik), kim. (kimya).

Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu esas alınır: cmyi, kgdan, mmden, YKrun. Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde ise kısalt*manın son harfinin okunuşu esas alınır: BDTye, TDKden, THYde, TRTden, YTLnin. Ancak kısaltması büyük harflerle yapıldığı hâlde bir kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınır: ASELSANda, BOTAŞın, NATOdan, UNESCOya.

Sonunda nokta bulunan kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz. Bu tür kı*saltmalarda ek, noktadan sonra ve kelimenin okunuşuna uygun olarak yazılır: Alm.dan, İng.yi, vb.leri.

Tonsuz (sert) ünsüzle biten kısaltmalar, ek aldıkları zaman oku*nuşta tonsuz ses tonlulaştırılmaz: AGİKin (AGİĞin değil), CMUKun (CMUĞun değil), RTÜKe (RTÜĞe değil), TÜBİTAKın (TÜBİTAĞın değil).

Ancak birlik kelimesiyle yapılan kısaltmalarda söyleyişte knin yumuşatılması normaldir: ÇUKOBİRLİKe (söylenişi ÇUKOBİRLİĞE), FİSKOBİRLİKin (söylenişi FİSKOBİRLİĞİN).

www.bibilgi.com

[saynur öztürk]

Keşke, hayatımızda da dili düzgün kullanmayanların kelimeleri sansürlense; yanlış ve çirkin kelimeler, cümleler yerine yıldızlar çıksa... (Sanırım o zaman da uçuşan yıldızlardan burnumuzun ucunu göremezdik.)
Dil konusundaki hassasiyetiniz için teşekkür ediyorum. Görüyorum ki, bu zincirleme bir reaksiyon gibi: Tabiatı seven dili seviyor, dili seven okumayı seviyor, okumayı seven... Kısacası, işin özü sevgi.

[Güler]

Keşke, sizin gibi düşünenlerimiz sitemizde de çok olsa.
O zaman, ara sıra yaptığımız uyarılara olumlu cevaplar alırdık, sana ne yerine.
Teşekkürler, sevgili saynur öztürk.