Yerli domates türleri

[guppy]

Yerli domates türleri ve yöreleri hakkında bir liste var mı acaba?

Forumdan Bildiklerim:


Ayaş domatesi
Çorum kırmızısı
Ayla
Heybetli
Türk çizgili manastır domatesi
Alakır etlisi
Maniye
Bartın pembesi
.
.
.

[Ömer Bey]

Çanakkale domatesi
Pembe domates

[birnefestoprak]

Orijinal Mesaj Sahibi guppy

Yerli domates türleri ve yöreleri hakkında bir liste var mı acaba?
.

Bununla ilgili olarak ANATOHUM Projesi kapsaminda bir yayin hazirliyorum ama on hazirliklari 2-3 sene daha surer. Bugune kadarki en kapsamli (benim bildigim ilk) arsiv calismasi olacak.

[guppy]

Peki bu başlık altında bildiklerimizi eklesek ve listeye eklesek sizin çalışmanıza da faydası olabilir mi?

[birnefestoprak]

Olur tabii. Benim hazirladigim calisma, bir akademik calisma degil (zaten konu benim uzmanlik alanima girmiyor); populer bir kaynak niteligi tasiyor. Arsiv calismasi dedim ama kapsamli bir arsiv taramasi yapacagim demek istemiyorum. Calismanin kendisi arsive bir katki sunacak.

Belli bir noktaya kadar getirip orda durmam gerekecek cunku cesitlilik cok. Kaba tabirle domates konusunda Turkiye'nin kabasini alacak bir calisma olmasini diliyorum ama bazi konularda referans noktasi da olursa iyi olur. Simdi sizin yukarda adini verdiginiz Heybetli de Bartin Pembesi de Corum Kirmizisi da, bu uc ceside benim verdigim isimler. Bunun disinda kategoriler var; ornegin yayla domatesi. Bircok yorede yayla domatesi var. Desti domates de yine benzer sekilde bir kategori. Bunlardan ziyade Kayseri'nin Karahidir domatesi de Ankara'nin Ayas domatesi cok somut ornekler. Bunlar daha cok isime yarar. Bunun yaninda, ornegin Sivas'tan bir tohumu yetistirip domatesin tadini/kalitesini objektif/subjektif kriterlere gore begenmediysem, bitki ozellikleri one cikmadiysa bunu eleyecegim. Yuzlerce cesitten eleyerek ilerlemem gerekiyor.

Bir de yore olarak tespit edip tohumuna ulasamadiklarim var; onlari da zaman icinde temin edebilirsem iyi olacak. Onumuzdeki donemde sartlarimizin ne olacagina gore de calismanin akibeti belli olur.

Orijinal Mesaj Sahibi guppy

Peki bu başlık altında bildiklerimizi eklesek ve listeye eklesek sizin çalışmanıza da faydası olabilir mi?

[guppy]

Aslında bu başlık biraz ufkumu açtı. Bu konuda bende sorup soruşturacağım şimdi. İzmir ve çevresinde duyupta ulaşamadığınız tohumlar varsa yardımcı olmaya çalışayım. Ayrıca çocukluk yıllarımda Balçova domatı, Çeşme kavunu, Kırkaağaç Kavunu meşhurdu. Urla Bamyası deşti yetiştirilir hala meşhurdur. Bunlarıda listenize eklesek ve araştırsak sanırım faydalı olur.

[esginumut]

En iyi pembe domates cesidi nedir acaba bilen varmi aroma açisindan tabiiki sekil buyukluk cokta onemli değil esasen.

[Dr - beyazzz]

bahçemdeki 12 kök domatesin hepsini aynı gün ektim fakat kimi büyüdü kimi ektiğim gibi duruyor. 4 m2 bahçenin yarısına dağıtttım fideleri 45 günden fazla oldu hala çiçek açmadılar ne yapmalıyım lütfen yardım edin

[akyarlar]

Herkese merhaba.

ABD'de yetiştirilen/tüketilen aşağıdaki domates türlerinin Türkiye'de karşılığı var mıdır acaba? Ya da, bu tür domateslere karşılık gelebilecek en yakın yerli türler nedir?

Linklerde fotoğraflar da bulunuyor. Şimdiden çok teşekkür ederim.

Super Fantastic

New Girl

Jet Star

First Lady

[Jakin]

Şöyle bir şey buldum;
Dünya Domates Derneği kataloğunda "Aegean Rose / Ege Gül" adında bir domates çeşidi var.
Aramızda yetiştiren, bilen var mıdır acaba?

Sample Tomato Catalog Page | World Tomato Society

[birnefestoprak]

Ege Gul'u hic duymadim ama burda adi gecen Turkey (bunu Turkiye'ye Heybetli adiyla gonderdim) ve Turkish Striped Monastery tohumlari bu seneki tohum paylasim etkinliginde dagitiliyor (burda Turkey cesidinin olmasina sasirdim cunku bu cesit henuz yayginlasiyor; tohumunu ilk olarak Seed Savers Exchange arsivinden cikarmistim). Bunlarin disinda Special Turkish denilen cesidin tohumu da bende var ama meyve tutumu acisindan biraz garip bir cesit. Stabil olmayabilir diye dusunuyorum ama yakinlarda tekrar denemek istiyorum.

Orijinal Mesaj Sahibi Jakin

Şöyle bir şey buldum;
Dünya Domates Derneği kataloğunda "Aegean Rose / Ege Gül" adında bir domates çeşidi var.
Aramızda yetiştiren, bilen var mıdır acaba?

Sample Tomato Catalog Page | World Tomato Society

[ttuncer]

yerli (atadan) domates fidesi ve temini hakkında bilgi verebilecek var mı?
teşekkürler

[Muda]

Orijinal Mesaj Sahibi ttuncer

yerli (atadan) domates fidesi ve temini hakkında bilgi verebilecek var mı?
teşekkürler

Sn. ttuncer;

Yerli domates tohumları şu anda kapanmış olan tohum paylaşım etkinliğinde bulunmakta idi. Önümüzdeki yıl katılarak kendi fidelerinizi yetiştirebilirsiniz.

Benim bildiğim yerli fide satan yer yok. Geçtiğimiz yıl bir arkadaşımız ekmiş olduğu tohumlardan elde ettiği fazla olan fideleri belirli şartlar dahilinde satışa çıkarmıştı. Bu yıl yapar mı bilemiyorum.

2015-2016 Tohum Paylaşım Etkinliği (Kataloglar) - Kapanmıştır - agaclar.net

[mugun]

Arkadaşlar merhaba
Adana'da 4 senedir çeşitli ülke ve memleketimizden bulduğum en lezzetli ata yadigarı yerli domatesleri deneme mahiyetinde, bir nebze de olsa akademik bilgiler ışığında yetiştiriyorum. Şu ana kadar elime geçen en değerli domates aşağıda fotoğrafını koyduğum çeşit. Bu domatesle tanışmam tamamen rastlantısal oldu, bir pazarda satış yapan amcamızdan aldım. Birçok yerli domates arasında rengi farklı olan ve koca tezgahta sadece 1 tane olan bu domatesi almak istedim.
Ve 2014 senesinde 10 çeşide yakın deneme çalışmam olmuştu. Sonuçta lezzet ve verim konusunda en ön sıraya geçen de bu domates oldu. İsmini de "Pazarcı Pembesi" koydum
Bu sene 3 çeşit ile devam ediyorum, Black Krim (Siyah Kırım), Pazarcı Pembesi ve Tarsus Yerlisi(yeni denemem)
Fidelerin topraktaki büyüme evrelerini en yakın zamanda paylaşacağım.

[TCM]

Orijinal Mesaj Sahibi mugun

...Şu ana kadar elime geçen en değerli domates aşağıda fotoğrafını koyduğum çeşit. Bu domatesle tanışmam tamamen rastlantısal oldu, bir pazarda satış yapan amcamızdan aldım. Birçok yerli domates arasında rengi farklı olan ve koca tezgahta sadece 1 tane olan bu domatesi almak istedim...

Bu senenin forumda da favori domates çeşitlerinden olan heybetliye benziyor.

[enya]

Domates tohumlarini benle paylasirmisinuz.

[TCM]

Orijinal Mesaj Sahibi enya

Domates tohumlarini benle paylasirmisinuz.

Sene sonuna doğru tohum paylaşım etkinliği oluyor. Takip edip katılırsanız istediğiniz tohumlara etkinlik çerçevesinde sahip olabilirsiniz.

[mugun]

Orijinal Mesaj Sahibi TCM

Bu senenin forumda da favori domates çeşitlerinden olan heybetliye benziyor.

Yerli domates tohumumuzu Amerikadan getirtmek ne kadar acı. Neyse ki demek Anadolumuzda benim gibi biryerlerde HEYBETLİyi yetistiren ve onun isminden bi haber olan insanlar var. Ve o yazıya ek olarak olgunlasmadan önce altı krem üst kısmı yeşil renk oluyor sonra alttan pembeleşiyor. Benim 2 senelik tecrübe ettiğime göre boyu 3 metreyi buluyor. Ve şu ana kadar en büyüğü 750g olan çeşitli boyutlarda geneli büyük sulu meyveleri oluyor. Takas etkinliğinde paylaşırız artık.

[TCM]

'Heybetliye benziyor' dedim, heybetli demedim inşallah o dur. Yaprağı patates yapraklı fidelerinden dahi ayırt edilebiliyor o açıdan.

[mugun]

☺ Birebir patates yapraklı değil ancak diğer domates fidelerinden daha geniş yaprakları oluyor dediğiniz gibi bariz şekilde ayırt edilebiliyor. Ben, siz linki gonderene kadar hangi çeşit oldugundan emin değildim. İdda etmiyorum ama muhtemelen söylediğinizle aynı

[Erdem 01]

Aslında yerli domates diye bir şey yok. Domatesin anavatanı Amerika kıtası. Aztek dilinde Tomatl kelimesinden yayılmış. 1500 yıllarında Amerika keşfi ile Avrupaya gelmeye başlamış. Osmanlılara Anadolu'ya gelişi 1700 lü yıllar. Gelenler bugün kiraz domates dediğimiz küçük taneli domates. Bugün yerli dediklerimiz 300 yılda zamanla çifçilerimiz tarafından seçilerek üretilmiş veya Anadolu'da doğal değişime uğramış, Avrupa'da geliştirilmiş çeşitlerle karıştırılmış domatesler. Genetik bozukluğa uğramadıkları için korunması gerekir. Ellerinizdeki yerli domates diye tanımladığımız çeşitleri üretirken, tohum alımında çiçek açılmadan torba içine alıp elle aynı türden tozlaşma yaparak korumalıyız. Etrafta başka domates çeşitleri varsa arılar tozları karıştırır genetik bozulma yapar.

[birnefestoprak]

Offf ben bu "yerli domates var mı yok mu" tartışmasından hakikaten çok yoruldum. Tarlada yaptığım iş bu kadar yormuyor.

Domatesin Güney Amerika çıkışlı olduğu doğru ama daha sonra ilkin Avrupa'ya yayılarak insan eliyle bir nevi ehlileştirilip çeşitlenmiş. Bu çeşitlenme de farklı kültürlerin farklı mutfaklarına, damak tatlarına vs göre gerçekleşmiş. Bulgar domateslerinin içinde baskın sayıda şeker oranı yüksek pembe domateslerin olmasının bir nedeni var, değil mi?

Türkiye'de amatör seleksiyonla geliştirilmiş yüzlerce domates var. Tahminime göre, 20. yüzyılda endüstriyel tarıma geçilme aşamasına kadar ortaya çıkarılmış 1000 civarında atalık çeşit olduğu (bunların bir kısmı Osmanlı coğrafyasından bugünkü topraklarımıza geçmiş). Mutfağa girdikten sonra benimsenmiş ve her alanda kullanılmaya başlanmış. Hindistan bugün en büyük domates ithalatçılarından birisi ama domatesli yemeklerin Hint Mutfağı'nda geniş yer bulduğunu söyleyebilir miyiz? Aynı şey Çin Mutfağı için de geçerli. Bu yüzden Sugoren Pembesi de Maniye de bal gibi yerlidir.

Genel kabul gören tanım:

Eğer tohum, seleksiyon ya da amatör çaprazlama yoluyla sizin tarafınızdan geliştirilip çocuğunuza aktarılmış ve çocuğunuz tarafından da yetiştirilerek dolaşımda en az iki nesil (50 yıl kadar) kalmışsa, sizin yaşadığınız yörenin/ülkenin yerli domatesidir. Burda yazılı ve siz öldükten sonraki nesle aktarılacak şekilde kayıt tutulmasının, domates adlandırılırken ve/veya sonraki nesillerce yetiştirilirken, sizin adınızla birlikte anılması açısından önemi büyüktür.

[Erdem 01]

Benim anlattığımda zaten bu. Domates 300-400 yılda Anadolu'ya uyum sağlamış, geliştirilmiş. Yeni üretilmiş türleri koruyamıyoruz. Sadece domates değil diğer sebze meyveler de böyle. İsrailli gelmiş kendi tohumunu satmak için çiftçiyi kandırıp yerli üretimi durdurmuş. Yerli domatesin bulunduğu bahçenin yanındaki bahçede farklı bir tür olsa arılar toz taşıyarak oluşan tohumların yapısını bozuyorlar. Bu tohumları yerli domates diye dağıtıyoruz. Tohum dağıtırken safkanlığı korumalıyız. Çiçek açmadan torba içine alıp elle tozlaştırıp meyve oluşuncaya kadar yeniden torba içine alıp saflık korumaya dikkat etmeliyiz.

[Jakin]

Orijinal Mesaj Sahibi Erdem 01

Benim anlattığımda zaten bu. Domates 300-400 yılda Anadolu'ya uyum sağlamış, geliştirilmiş. Yeni üretilmiş türleri koruyamıyoruz. Sadece domates değil diğer sebze meyveler de böyle. İsrailli gelmiş kendi tohumunu satmak için çiftçiyi kandırıp yerli üretimi durdurmuş. Yerli domatesin bulunduğu bahçenin yanındaki bahçede farklı bir tür olsa arılar toz taşıyarak oluşan tohumların yapısını bozuyorlar. Bu tohumları yerli domates diye dağıtıyoruz. Tohum dağıtırken safkanlığı korumalıyız. Çiçek açmadan torba içine alıp elle tozlaştırıp meyve oluşuncaya kadar yeniden torba içine alıp saflık korumaya dikkat etmeliyiz.

Sn. Erdem 01, bunu yapmak çok zor değil mi?
Nasıl yapılacak acaba?
Bir fotoğraflı örnek var mı?
Bu dediğiniz bilimsel bir yöntem mi?
Bu konuda hiç bilgim yok ve domates yetiştirmeye çalışıyorum, onun için çok sordum, kusura bakmayınız..

[Erdem 01]

Evet tohum üreten firmaların ve bilimsel araştırma yapanların kullandığı bilimsel bir yöntem. Aynı kalıtsal yapıda tohum üretmek için kullanılan Tohumda izolasyon yöntemlerinden biri. Kolay diye birşey yok zor. Büyük tarlada yapılıyor. Sizde birkaç taneyse tarlada yüzlerce bitki. Varsayalım Kırmızı çiçek tohumu üretip satıyorsun. Kırmızı çiçeklerin olduğu yerin yan tarlada beyaz çiçekler olsun. İzolasyona dikkat etmezseniz üreticiye kırmızı tohum diye verdiğiniz tarlada biraz kırmızı biraz beyaz biraz pembe çiçek toplarsın. Burayı okuyun özellikle sayfa 17-19 http://megep.meb.gov.tr/mte_program_...3%9Cretimi.pdf

[Jakin]

Orijinal Mesaj Sahibi Erdem 01

Evet tohum üreten firmaların ve bilimsel araştırma yapanların kullandığı bilimsel bir yöntem. Aynı kalıtsal yapıda tohum üretmek için kullanılan Tohumda izolasyon yöntemlerinden biri. Kolay diye birşey yok zor. Büyük tarlada yapılıyor. Sizde birkaç taneyse tarlada yüzlerce bitki. Varsayalım Kırmızı çiçek tohumu üretip satıyorsun. Kırmızı çiçeklerin olduğu yerin yan tarlada beyaz çiçekler olsun. İzolasyona dikkat etmezseniz üreticiye kırmızı tohum diye verdiğiniz tarlada biraz kırmızı biraz beyaz biraz pembe çiçek toplarsın. Burayı okuyun özellikle sayfa 17-19 http://megep.meb.gov.tr/mte_program_...3%9Cretimi.pdf

Teşekkür ederim Sn. Erdem 01..
Keselerin parşömen kağıdından yapılması ve iğne ile çok ince delikler açılması gerektiği yazıyor.. Böcekler giremeyecek şekilde..

[birnefestoprak]

Zor değil Sn Jakin, kolaylıkla yapabileceğiniz birşey: http://www.agaclar.net/forum/1217858-post15.htm. Siz endüstriyel tohum üretimi yapmıyorsunuz. Elinizdeki atalık tohumu sonraki nesle aktarmak için, her seneki üretiminizden belli bir miktar tohumu hasat edip saklıyorsunuz. Kilolarca tohum almanız gerekmiyor ki zaten bahçenizde yetiştirebileceğiniz fide sayısı da kısıtlıdır.

Birkaç noktadan bahsedeyim:

- Domatesler, çiçek yapılarından dolayı, örneğin yemeklik kabağa göre hibritlenmeye çok daha az uğruyor. Modern domateslerde de (20. yüzyılda tohum şirketleri eliyle üretilmiş ve tohumu hasat edilip yeniden ekildiğinde aslına uygun sonuç veren, hibrit olmayan çeşitler) bu durum amatör seleksiyonla amatör yetiştiriciler tarafından yüzyıllar boyunca üretilmiş atalık domateslere göre, stigmanın çiçeğin içinde kalması nedeniyle, çok daha az görülür.

- Tecrübeli domates yetiştiricilerinin yaptığı gözlemlere göre, yüzlerce domates çeşidini küçük bir alana ekmeniz ve hiçbir önlem almamanız durumunda, çapraz tozlaşmanın %5'e kadar çıktığı biliniyor ki oldukça az bir oran bu.

- İdeal şartlarda ve çiçekler özel olarak tülle sarılmayacaksa, iki farklı çeşite ait domates fideleri arasındaki izolasyon mesafesinin 25 m civarında tutulması yeterli. Söz gelimi A çeşidine ait 10 fide, B çeşidine ait 7 fide varsa, iki fide grubu arasındaki mesafeden bahsediyorum. Bu durumda da tülü kullanabilirsiniz ama sadece izolasyon meseafesini kullanarak sorunu en aza indirmiş oluyorsunuz.

- Bahçede genelde söz konusu mesafeyi ayıracak kadar yer olmuyor. O durumda, en yukarda verdiğim adresteki gibi, birkaç meyveye tülle izolasyon uygulayarak her çeşit için farklı meyvelerden 300-400 tane kadar tohum almanız yeterli.

- Diyelim ki yeterli önlemleri alacak fırsatınız olmadan 2015 yılında tohumları topladınız. 2016'da yapacağınız iş, o tohumlardan ektiğiniz bitkileri gözlemlemek. Elde ettiğiniz bitki patates yapraklı olması gerekirken normal yapraklıysa, boy atması gerekirken bodur kalmışsa, aynı bitki üstündeki meyveler birbirlerinden ayırt edilecek büyüklüklüklere sahipse ya da örneğin iri meyveli bir çeşit beklerken kiraz meyveler elde ettiyseniz vb durumlarda, o atalık çeşidin tohum saflığından emin olduğunuz bir aşamaya dönüp (örneğin 2014) takip eden sene o tohumlarla ekime devam etmeniz gerekebilir.

[Jakin]

Orijinal Mesaj Sahibi birnefestoprak

Zor değil Sn Jakin, kolaylıkla yapabileceğiniz birşey: http://www.agaclar.net/forum/1217858-post15.htm. Siz endüstriyel tohum üretimi yapmıyorsunuz. Elinizdeki atalık tohumu sonraki nesle aktarmak için, her seneki üretiminizden belli bir miktar tohumu hasat edip saklıyorsunuz. Kilolarca tohum almanız gerekmiyor ki zaten bahçenizde yetiştirebileceğiniz fide sayısı da kısıtlıdır.

Birkaç noktadan bahsedeyim:

- Domatesler, çiçek yapılarından dolayı, örneğin yemeklik kabağa göre hibritlenmeye çok daha az uğruyor. Modern domateslerde de (20. yüzyılda tohum şirketleri eliyle üretilmiş ve tohumu hasat edilip yeniden ekildiğinde aslına uygun sonuç veren, hibrit olmayan çeşitler) bu durum amatör seleksiyonla amatör yetiştiriciler tarafından yüzyıllar boyunca üretilmiş atalık domateslere göre, stigmanın çiçeğin içinde kalması nedeniyle, çok daha az görülür.

- Tecrübeli domates yetiştiricilerinin yaptığı gözlemlere göre, yüzlerce domates çeşidini küçük bir alana ekmeniz ve hiçbir önlem almamanız durumunda, çapraz tozlaşmanın %5'e kadar çıktığı biliniyor ki oldukça az bir oran bu.

- İdeal şartlarda ve çiçekler özel olarak tülle sarılmayacaksa, iki farklı çeşite ait domates fideleri arasındaki izolasyon mesafesinin 25 m civarında tutulması yeterli. Söz gelimi A çeşidine ait 10 fide, B çeşidine ait 7 fide varsa, iki fide grubu arasındaki mesafeden bahsediyorum. Bu durumda da tülü kullanabilirsiniz ama sadece izolasyon meseafesini kullanarak sorunu en aza indirmiş oluyorsunuz.

- Bahçede genelde söz konusu mesafeyi ayıracak kadar yer olmuyor. O durumda, en yukarda verdiğim adresteki gibi, birkaç meyveye tülle izolasyon uygulayarak her çeşit için farklı meyvelerden 300-400 tane kadar tohum almanız yeterli.

- Diyelim ki yeterli önlemleri alacak fırsatınız olmadan 2015 yılında tohumları topladınız. 2016'da yapacağınız iş, o tohumlardan ektiğiniz bitkileri gözlemlemek. Elde ettiğiniz bitki patates yapraklı olması gerekirken normal yapraklıysa, boy atması gerekirken bodur kalmışsa, aynı bitki üstündeki meyveler birbirlerinden ayırt edilecek büyüklüklüklere sahipse ya da örneğin iri meyveli bir çeşit beklerken kiraz meyveler elde ettiyseniz vb durumlarda, o atalık çeşidin tohum saflığından emin olduğunuz bir aşamaya dönüp (örneğin 2014) takip eden sene o tohumlarla ekime devam etmeniz gerekebilir.

Sn. birnefestoprak, teşekkürler cevap için..
Bahçesi olmayan ben, tohum paylaşım etkinliğinden gelen tohumlarımı evimin içinde ve balkonlarda yetiştirmeye çalışacağım. Tabii elimden gelen en iyi koşulları sağlamayı istiyorum. Bahçede olabilecek izolasyon mesafelerini evde sağlayamayacağım için kese çözümünü uygulamam gerekecek sanırım..

Etkinlikten gelen tohumlarımdan şu an 9 saksıdaki domateslerim salonda çok güneşli yerdeler.. Kapı- pencere hep açık..
Salon balkonumda minik bir saksıda küçük çeri domatesim var..
Oda balkonumda da geçen yıl yediğimiz domateslerin tohumundan yetiştirdiğim, üzerlerinde meyveler olan dört saksı domatesim var..
Bu alanlar biririne yakınlar..

Nasıl bir kese seçmeliyim? Bunu düşüneceğim..
Ve tabii yazdığınız gibi alacağım tohumlardan üreteceğim bitkileri izleyerek ilerideki ekimleri de ona göre yapmam gerekir..
Teşekkür ederim bilgiler için..

[birnefestoprak]

Kese icin dugunlerde icine pirinc konan tul keseleri kullanabilirsiniz. Bazen cok sayida cicek birbirine yakin sekilde acacagi icin kese boyutunu duruma gore farkli boyutlarda secmeniz gerekebilir.

[mugun]

Ben de yavaş yavaş fidelerimi toprakla buluşturmaya başladım. İzolasyon amaçlı genelde ilk meyvelerden tohumluk alıyor ve farklı çeşit fideleri minimum 1metre yakınlıkta ekiyorum. İlk meyveler genelde birbirine en uzak mesafedeki çiçeklerden meydana geldiğinden dolayı çapraz tozlaşma minimum oluyor. Faydalı olduğunu 4 senedir görüyorum tabii ki baska izolasyon metodlarına da başvurulabilir.
Aşağıda bu seneki ekim alanım ve şimdilik ektiğim 3 yerli çeşidi var. En sondaki ise uzun zamandır uğraştığım ve seleksiyon ile elde ettiğim kırmızı patlayan mısırların filizleri.