Chandler Ceviz Bahçemi Nasıl Oluşturdum

[dere1974]

Bahçemin ve ağaçlarımın çeşitli fotoğraflarını yükledim.

[dere1974]

Fotoğrafların devamı

[dere1974]

Şu anda 3,5 yaşında ve bana göre çok iyi durumda olan 9 dekar ceviz bahçemi oluştururken yaşadığım tecrübelerimi özet halinde forumdaki dostlarla paylaşma isteğiyle bu konuyu açmış bulunmaktayım.

Ceviz konusuna merak duyunca başlarda internetten bu konuyu çok araştırdım. Bazı faydalı bilgiler edinmekle beraber yoğun bir bilgi kirliliğiyle karşılaştım. Ardından üç kitap satın aldım; birisi "Walnut Production Manual", ikincisi "Aşılı ceviz yetiştiriciliği" (Ramazan Topak, Selami Bayrak), üçüncüsü de Yaşar Akça Hoca'nın "Ceviz Yetiştiriciliği" kitabı. Bu kitapların büyük faydasını gördüm. Ayrıca telefonla ulaştığım Yaşar Hocamın destek ve ilgisine teşekkürü borç biliyorum.
Cevizin toprak isteği olarak doğal drenajı olan, bir miktar kumlu, kil oranı düşük, derin topraklarda kolay yetiştirilebildiği kanaatine vardım. Tersi durumdaki topraklarda en az 2X2 metre derinliğinde fidan çukurları açılıp tarlanın üstündeki toprakla doğal gübre, leonardit, milli toprak, kompoze gübre vs. gibi malzemelerle karıştırılarak çukurun yeniden kapatılması durumunda sonuç alınabileceğini düşünüyorum. Ayrıca toprak PH' ının 5,5-7,0 arasına getirilmesi, topraktaki eksik temel ve eser elementlerin tamamlanması iyi sonuç veriyor. Toprağımın özelliklerini öğrenmek için Tarım İlçe Müdürlüğünde 35 TL lik toprak analizinin yettiğini söylemeliyim.

Bahçenin kurulacağı yerin iklim koşullarına göre çeşit seçimi yapılması gerektiğini öğrendim ki bu verim açısından çok çok önemli. Çevremde (Manyas-Balıkesir) yerli çeşitlerle (Bilecik, Şebin, Yalova) bahçe kurmuş insanların bahçelerini gezdim. 10 yaşındaki bahçelerden ağaç başına ortalama 10 kg' ı geçeni görmedim. Ardından Bursa yöresinde Pedro ve Chandler çeşitleriyle oluşturulmuş bahçeleri gezdim. 6 yaşındaki çok genç Pedro ağaçlarında bile 30 kg. ortalama ceviz verimini gözümle gördüm. (Bu arada Chandler ve Pedro' nun her yöreye uygun olmadığını, Karasal iklimin yaşandığı trakya bölgesinin iç kesimleri ile Anadolunun iç ve yüksek kesimlerinde Fernor veya Fernette cinsi yine çok verimli Fransız ceviz çeşitlerinin uygun olduğunu düşünüyorum.)

Benim bahçe toprağım doğal drenajlı, PH' ı 5,5 tınli yapıda bir toprak. Buna rağmen Fidan çukurlarını makine ile 10mX10m aralığında 1x1 ebatında açtırdım (Şu anda olsa 5X7 **** 5X8 metre aralıkla dikerdim), her çukurun dibine bir su bardağı 15x15x15 kompoze gübre verdim, çukurun 2/3 kadarını tarlanın üst toprağıyla yine makine ile doldurttum. 100 adet çukurun dibine 5 ton eskimiş-yanmış temiz koyun gübresini paylaştırdım. 2008 yılı kasım ayında Kalem aşılı 70 adet chandler ve 6 adet franquette (tozlayıcı) ayrıca 20 adet pedro, 4 adet kaman-1 tüplü fidan satın aldım. Fidanlar 20-30 cm. civarı boydaydı. Toprağın tavlı olduğu bir gün toprak-doğal gübre karışımıyla fidan dikimini yaptım can sularını verdim.

Dikimde dikkat edilmesi gerekenler; aşı kaleminden patlayan ve süren filizin bakış yönü ağırlıklı rüzgarın geldiği yöne doğru olmalı ki filiz rüzgarla gövdeden ayrılmasın, toprağın daha sonra bir miktar çökeceğinden, ileride toprak işlenirken yığılan toprağın aşı yerini kapatma sorunu doğabileceğinden bir miktar yüksek (5-6 cm. kadar) dikilmeli, fidan toprakla kapatılırken fidanın torba içinde bulunduğu toprak düzeyi geçilmemeli, fidanın içinde bulunduğu toprak dağıtılmamalı, aşırıya kaçmadan can suyu verilmeli. Kışa girerken yapılan bu dikimde yağmur sularının fidanların diplerinde birikmesini önleyecek şekilde toprağa şekil verilmeli. Yabancı ot barındırılmamalı.

Kış bitip bahar gelirken yabancı ot mücadelesine başladım. Fidan aralarını traktörle, fidan diplerini çok dikkatli biçimde el çapasıyla 20 günde bir çapaladım. Gerçekten etraftaki yerli cevizler erkenden canlanırken Chadler ve Pedro geç don tehlikesi geçtikten sonra uyandılar. Mayıs ayı sonlarında yağmurlar kesildikten sonra 20 metrelik küçük bir sondaj yaptırdım. içine 2,2 kW' lık dalgıç pompa koyup 200 metre mesafeden 4x6 NYY yer altı kablosu ile elektrik çektim. Bu şekilde 3500 TL masrafla su sorunumu çözdüm. 1000 metre kadar deliksiz damlama hortumu, 200 ayarlı damlatıcı, 80 metre ana boru, santrifüj kum filtreli gübre tankı için 1300 TL harcayarak damlama sulama sistemi kurdum. Sulamada dikkat edilmesi gereken; sık ama az su vermeli, güneşli saatlerde değil akşam sulanmalı. (ben 5 günde bir suladım.)

Cevizler boylanmaya başlayınca; yanlarına herek dikip 8 şeklinde bağladım, En güçlü gelişen filizi bırakıp diğer dalları ve aşı altından gelen yabani filizleri sürekli temizledim. İlk yıl gübre vermedim. Yaz sonunda en iyi gelişme hızı sırasıyla; Kaman-Franquette-Chandler-Pedro olmak üzere cevizlerim 2-3 metre boy yaptılar.

İkinci yıla girerken aralık ve şubat aylarında bordo bulamacı verdim, mart ayında cevizlerin 1,5 metre yükseklikten tepe kesimlerini yaptım. 50 cm. den aşağıdaki gözleri temizledim. Burda yine dikkat edilmesi gereken en üstte bırakılan gözün hakim rüzgar tarafına bakmasıdır. Ardından her bir ceviz dibine 200 gram DAP (18-46 Diamonyum fosfat) gübresi verdim. Gövde üzerindeki bütün gözler sürdü ve bütün sürgünler ucunda çiçek açtı öyle ki bazı pedrolarda 40 tane çiçek saydım. Fakat çiçeklerin hemen hemen hepsi döküldü sebebini araştırdığımda en büyük etkenin tozlayıcıların şimdilik erkek çiçek açmaması ve döllenmeyen dişi çiçeklerin dökülmesi olduğuna ikna oldum. Yaz boyunca sık sık suladım. Ana gövdeyi ve lider dalın rüzgardan eğilmesini önlemek için herekleri daha güçlüleriyle yeniledim. Yan dalların ve gövdenin gelişimi öylesine iyi olduki 2 metre uzunluğunda yan dallar gayet sıradan. Bu yıl sonunda ilk cevizlerimin tadına baktım. Kabukların inceliği, içlerinin doluluğu çok güzel.

Üçüncü büyüme yılına girerken yine bordo bulamacı verdim, mart ayında şekil budamalarını yaptım. Burada dikkat ettiklerim; Ayrı yönlere bakan aralıklı 5-7 adet yan dal bırakıp diğerlerini dipten çıkardım, bıraktığım dalları da 80-100 cm uzunlukta kalacak şekilde, orantılı olarak kısalttım. Tozlayıcılar çok az miktarda erkek çiçek gösterdi. Geçen yıla göre daha fazla meyve tutulumu görülüyordu.Ekim ayında küçük bir hasat yaptım. Bu yıl 4 kg. kadar meyve aldım. Şu günlerde şekil (ikinci kat yan dallar) ve verim budamalarına devam ediyorum. Budarken dikkat ettiğim noktalar gövdeye yakın bodur meyve dalları dışında tüm dalların 1/3 - 1/5 aralığında uç alımını yapmak, çatallanmış birbirine rakip dalların birisini kaldırmak, içe doğru büyüyen veya birbirine sürtünen gölge yapan sık dalları çıkartmak şeklinde. Budamadan çıkan dallara aşı kalemliği olarak kullanmak üzere talep geldi 2000 Tl kadar gelir elde ettim, yıl boyunca yaptığım masrafın epey bir kısmını geri almış oldum. Şu ana kadar soğuk zararı görmedim. Saygı ve sevgilerimle.

[Çamtepe]

Tebrikler, bahçenizi güzel kurmuşsunuz, iyi bakmışsınız.. Paylaştığınız için de teşekkürler.

Buradan hem iyi, hem kötü tecrübelerimizi paylaşalım ki, yeni başlayacaklar da faydalansın..

Bir soru:
Diktiğiniz fidanlardaki tutma oranını da yazabilir misiniz? Ceviz bahçesi kuracak tüm yatırımcıların bunu da hesaba katması lazım.

Benim 2011 Mayıs'ında diktiğim 100 fidandan yaklaşık %10 civarında zaiyat var. Kimisi iyi ayarlanmamış damlatıcılar yüzünden sudan boğuldu, kimisine hayvan dadandı, kimisinin de çukuruna doldurulan topraklar iyi ezilmediği için çok çöktü. Kimisi de belirsiz bir sebepten kurudu kaldı.

Siz de tecrübenizi paylaşırsanız tüm forum üyeleri faydalanacaktır diye düşünüyorum.

[dere1974]

Teşekkür ederim Sayın Çamtepe.
Diktiğim 100 fidandan ilk yıl sadece 3 adet kayıp verdim. Bu kayıplarda bahçe toprağının bizim yörede şeytan yolu tabir edilen 1 karış aşağısı tamamen kumdan oluşan bölgesindeydi.

[bursaranger]

ceviz dallarını nereye verdiniz.yakacak olarak mı.

[dere1974]

Sayın bursaranger
Sanırım alay etmeye çalışıyosunuz.
Ben yine de cevap vereyim.
Chandler dalları yeni chandler fidanı oluşturmak için aşı kalemi olarak kullanılıyor.

[Safranlı]

sayfayı takıp edıyorum
sizlerden beraberce yararlanmak isterız

[dere1974]

Sayın Safranlı
Bu güne kadar edindiğim tecrübeyle sınırlı olarak her an karşılıksız olarak bilgilerimi paylaşmaya ve yardıma hazırım.

[bozy]

Sayın dere 1974, okadar kaynak okuyorum ve seyrediyorum ki, cok sey ogreniyorum ancak burada paylasılan bır kac satır gercek tecrube inanını 10 tane kitaptan daha cok sey anlatıyor cogu zaman... paylastıgınız bılgıler ıcın tesekkurler...

[göksel38]

sayın dere 1974 bende bu vermiş olduğunuz bilgilerden dolayı çok teşekkür ederim gerçektende çok işe yarar bilgiler çalışmalarınızda kolaylıklar dilerim

[meh12]

Tahmini kitabı bilgilerden ziya sizin paylaştığınız gibi yaparak yaşayarak ve çevre bahçeleri inceleyerek verilen bilgiler daha sağlıklı olduğunu düşünüyorum.

[bursaranger]

dalga falan geçmiyorum.hakikaten öğrenmek istedim başarılar.

[dere1974]

Konuya yorum yapan, faydalı bir şey yaptığım duygusunu hissettiren tüm dostlara teşekkür ederim.

[leonfather41]

Herkese selamlar;

Bende bu siteyi yeni keşfettim.Benimde 2004 yılında ektiğim 130 ağaç cevizim var.İlk zamanlarda kullanılmayan arazimin değerlenmesi için kurduğum bahçeye 4-5 sene hiç bakamadım.Ağaçlarımın durumu iç açıcı değil.Son iki yılda kendimce bakım yapmaya çalıştım.He bu arada bahçemde yaklaşık 7 çeşit ceviz ağacım var.İlk ektiğim sene hiç bakmadan sulamadan hiç zaiyat olmadı.Ama daha sonraki senelerde hayvanların ve çobanların kırdığı ağaçlarım oldu yerine yenilerini diktim.BAzılarıda kırılan köklerden büyüdü.Şuan bakım yapılmadan ağaçların boyları çeşide göre değişmektedir.4-5 m olanda var 1.5 m de kalanda var.Geçen sene yaklaşık 2 çuval ceviz aldım.Sitedeki paylaşımları okuduktan sonra benim yapacak daha çok şeyim olduğunu anladım.Eskilerin ceviz budanmaz lafının doğru olmadığını anladım.Bu sene bu siteyi okumadan önce kendim hafta sonu birşeyler yaptım.Ağaçlara form vermek için budama yaptım,budama yerlerini macun ile kapattım,Ama sn Lilium un resimli olarak anlattığı budamaya göre daha çok budamaya ihtiyaç olduğunu gördüm.Hafta sonu tekrar budama yapacağım;sanırım budama zamanı geçmedi?

Gübreleme yaptım yaklaşık olarak ağaç başına 500 gr 33 nitrat attım(serpme) yeterlimidir?

Bahçem biraz dik olduğundan traktörü olan arkadaşlar uğraşmak istemediğinden toprağı süremiyorum vede tarama yaptıramıyorum.Ondan dolayıda bahçemde çok aşırı otlanma oluyor.Bende ona istinaden ot kurutucu ilaç atıyorum.kısmen faydası oluyor.

Budama yapmadan önce bordo bulamacı ile ilaçlama yaptım.Bundan sonra yapmam gereken nelerdir.Ben bu işe yeni başlayan biri olarak sizlerin tecrübelerine ihtiyacım vardır.

yardımlarınız ve görüşlerinizi bekliyorum
saygı ve sevgilerimle

[Çamtepe]

belki ceviz başlığı altında yanıtlasak daha iyi, ama kendi tecrübeme göre yanıtlayayım:

Otları kurutucu "zehir" atacağınıza otları biçseniz hem doğal malç olmuş olur hem de toprağınıza zehir karıştırmamış olursunuz. Şunu bilin ki toprağınıza attığınız zehir o yamaçlardan akan yer üstü ve yer altı suları ile eninde sonunda bitk, börtü, böcek, hayvanların yanı sıra bizim, hepimizin, çocuklarımızın içtiği sulara karışıyor.

Azot için benim kişisel görüşüm, zamanlamanız çok erken olmuş. Bildiğim kadarı ile en kaplamalı gübrelerin içindeki azot bile 4-5 hafta içinde uçuyor. Şu anda ağaçlarınız uykuda, en çok azot ihtiyacı olacağı dönemde sizin attığınız azot çoktan bulutların tepesinden size el sallıyor olacak..

[fendt]

bende aranza yeni katıldım.Geçen aralık başında ektiğim yaklaşık 50 adet cevizimvar.Bu hafta sonu ilk budamalarını yapıp bordo bulamacı uygulaması yapmayı düşünüyorum.ağaçların ekili olduğu bölge edirne.eğer gözler uyanmaya başladıysa bordo bulamacı ağaca zarar verebilirmi.birde ilk budamada netten bulduğum bilgilerle ilk 3-4 göz üzerinden kesim yapılacağını anladım eğer farlı birşekilde yapacaksam bilgisini verebilirseniz çok sevinirim.

[limon_sever]

Hobi amaçlı 2-3 ağaca chandler ceviz aşısı yapmayı düşünüyorum. Konya'daki soğuklara dayanıklımıdır?

[ercan332]

Sayı dere1974 bahçeniz çok güzel olmuş, allah emeklerinizi boşa çıkartmasın. Sene olarak tam ne zaman diktiniz fidanlarınızı. Ben 2009 aralık ayında diktiğim 150 civarı fidandan sizinkiler kadar gelişim alamadım sanırım bunda toprak ve sulama etkisi büyük ve yaptığınız budama. Bu sene 400 civarında daha dikim yaptım, paylaştığınız bilgiler gerçekten faydalı.
Keşke ilk başta şunuda yapsaydım iyi olurdu dediğiniz bişey oldumu. Tavsiye edeceğiniz...
Saygılar...

[dere1974]

Sayın ercan 332 sağolun. fidanlarımı 2008 kasımda diktim. Dikmeden önce yöremizde çeltik tarımı yapanların kullandığı lazerli toprak düzleyicilerle tarlamı hafif eğimli bir şekilde düzleştirmek iyi olurdu diye düşünüyorum.

[dere1974]

Sayın fendt hoşgeldiniz. Bu dönemde atacağınız bordo % de 1 lik olmalı. Dikim budamasına gelince; diktiğiniz fidanlar açık köklü boylanmış fidanlarsa evet 5 göz üzerinden kesmeniz fidanların tutmasını ve gelişmesini kolaylaştırır. Tüplü fidanda buna gerek yok.

[fendt]

cevap için çok teşekkür ederim.ektiğim fidanlar açıkkök tavsiyeniz üzerine 5 gözden bu hafta sonu budamasını yapacağım.bu arada fidanlar daha ektiğimde yaklaşık 120-150 cm boyundaydı ocaktan beri görmediğim için son durumlarnı bilmiyorum.Birde bu fidanların aralarına yine şeftali ve nektarin ektim onlardada budama gerekirmi bilgi verirseniz çok sevinirim ilginize tekrar teşekkürler

[Çamtepe]

Durumlarına göre şeftali ve nektarin de budama ister. Sert çekirdekli meyveler bir yıllık dallardan meyve verirler, dolayısı ile budama sayesinde yeni sürgün verilmesini teşvik etmiş ve ağacınıza form vermiş olursunuz.

[dere1974]

benim diyeceğimi çamtepe gayet güzel özetlemiş.

[Safranlı]

Orijinal Mesaj Sahibi limon_sever

hobi amaçlı 2-3 ağaca chandler ceviz aşısı yapmayı düşünüyorum. Konya'daki soğuklara dayanıklımıdır?

bence hiç denemeyin
kaman serısı size uygun
benım favorım
kaman 5 tir
bölgenizde bence bu dogru....

[limon_sever]

Orijinal Mesaj Sahibi Safranlı

bence hiç denemeyin
kaman serısı size uygun
benım favorım
kaman 5 tir
bölgenizde bence bu dogru....

Teşekkür ederim Safranlı. Kaman 5 arayıp bulacağım.

[garlangufa]

Orijinal Mesaj Sahibi leonfather41

Herkese selamlar;

Bende bu siteyi yeni keşfettim.Benimde 2004 yılında ektiğim 130 ağaç cevizim var.İlk zamanlarda kullanılmayan arazimin değerlenmesi için kurduğum bahçeye 4-5 sene hiç bakamadım.Ağaçlarımın durumu iç açıcı değil.Son iki yılda kendimce bakım yapmaya çalıştım.He bu arada bahçemde yaklaşık 7 çeşit ceviz ağacım var.İlk ektiğim sene hiç bakmadan sulamadan hiç zaiyat olmadı.Ama daha sonraki senelerde hayvanların ve çobanların kırdığı ağaçlarım oldu yerine yenilerini diktim.BAzılarıda kırılan köklerden büyüdü.Şuan bakım yapılmadan ağaçların boyları çeşide göre değişmektedir.4-5 m olanda var 1.5 m de kalanda var.Geçen sene yaklaşık 2 çuval ceviz aldım.Sitedeki paylaşımları okuduktan sonra benim yapacak daha çok şeyim olduğunu anladım.Eskilerin ceviz budanmaz lafının doğru olmadığını anladım.Bu sene bu siteyi okumadan önce kendim hafta sonu birşeyler yaptım.Ağaçlara form vermek için budama yaptım,budama yerlerini macun ile kapattım,Ama sn Lilium un resimli olarak anlattığı budamaya göre daha çok budamaya ihtiyaç olduğunu gördüm.Hafta sonu tekrar budama yapacağım;sanırım budama zamanı geçmedi?

Gübreleme yaptım yaklaşık olarak ağaç başına 500 gr 33 nitrat attım(serpme) yeterlimidir?

Bahçem biraz dik olduğundan traktörü olan arkadaşlar uğraşmak istemediğinden toprağı süremiyorum vede tarama yaptıramıyorum.Ondan dolayıda bahçemde çok aşırı otlanma oluyor.Bende ona istinaden ot kurutucu ilaç atıyorum.kısmen faydası oluyor.

Budama yapmadan önce bordo bulamacı ile ilaçlama yaptım.Bundan sonra yapmam gereken nelerdir.Ben bu işe yeni başlayan biri olarak sizlerin tecrübelerine ihtiyacım vardır.

yardımlarınız ve görüşlerinizi bekliyorum
saygı ve sevgilerimle

Yabani otlar için beyaz yonca tohumu at, bir süre sonra yabani otlar baya azalır. Beyaz yoncayı da arada biçip toprak yüzeyine gelişigüzel serebilirsin, iyi bir yeşil gübre olur.

Kolay gelsin

[nuro1956]

Saygılar arkadaşlar.Ayırık için zirai ilaç dışında bir önerisi olan var mı?Teşekkür ederim

[Sadık86.Han]

Hepinize kolay gelsin. Bu foruma yeni katıldım. Benim sorum DERE1974’e “”Chandler ve Pedro' nun her yöreye uygun olmadığını, Karasal iklimin yaşandığı trakya bölgesinin iç kesimleri ile Anadolunun iç ve yüksek kesimlerinde”” diyorsunuz. Bende Ankara nallıhan’a 6 dönüm bahçe kurmayı planlıyorum. Chandler ve frenguetta dikmeyi planlıyorum. Bu konuyu biraz açarmısınız.
Ayrıca fidan için firma konusunda sıkıntım var. Aşılı ceviz yetiştiriciliği kitabını okudum fidan konusunda dikkat edilmesi gerektiği yazıyor. Nereden almalıyız yardımcı olabilir misiniz? Sizi tebrik etmek istiyorum, itinayla resimlerle birlikte deneyimlerinizi paylaştığınız için. Yetiştiriciliği ilerletmiş deneyimli yetiştiricileri bilgi ve tecrübelerini paylaşmalarını istiyorum. Bu işte 10’uncu yılını geçmiş yabancı cins ağaçları belli bir olgunluğa ulaşmış Türkiye’de hiç yetiştirici yok mu? Ya da böyle bir bahçeyi görme imkanı olan var mı verimi ve sıra arası mesafelerle alakalı şu kadar metre uygun diybilecek var mı? Paylaşırsanız sevinirim. Herkese kolay gelsin…

[dere1974]

Hoşgeldiniz Sayın SADIK86.HAN
Sorularınızı elimden geldiğince yanıtlamaya çalışayım;
Ceviz konusunda bilgi ve tecrübesine güvendiğim Hocalarımızdan Sayın Prof. Dr. Yaşar Akça'ya göre "Düşük kış sıcaklıkları, cevizlerde ilkbahar geç ve sonbahar erken donları gibi zarar yapabilir. Ashley, Eureka, Franquette, Hartley, Payne ve Serr gibi ceviz çeşitleri dinlenme döneminde yaklaşık -11,5 dereceye kadar dayanabilmektedir. Kasım 1955 de Oregonda yaşanan -18 derecelik bir düşük sıcaklıkta Franquette ceviz çeşidi çok şiddetli bir şekilde zararlanmıştır. denmektedir. Şahsi görüşüm Nallıhan da mikroiklim koşullarını iyi öğrenip bu duruma göre çeşit seçimine gidebilirsiniz. Belki Anadoluda kendini ispatlamış Kaman çeşitlerini düşünebilirsiniz. Kaman çeşidi için uyarmam gereken nokta tohumdan yetiştirilmiş fide değil gerçekten aşılı fidan bulmanızdır. Yoksa verime yatması için uzun yıllar beklersiniz.

Türkiyemizde benim ulaşabildiğim en yaşlı chandler bahçesi 7 yaşında 1000 dekar cevizi olan Kocaelideki Ataman Çiftliği. Mühendislerinin görüşüne göre Chandler 5x7 metre aralıkla en güzel sonucu veriyormuş.

Çeşidi doğru fidan almak gerçekten çok önemli. Ne yapmalıyız dersen mutlaka sertifika verebilen fidancılardan sertifika ve faturasıyla satın almalı, bu konuda daha eski ve deneyimli ceviz fidanı yetiştiricilerini aramalıyız derim. Dikimden itibaren ilk yılda görülen meyvelerden bir kısmını ağaçta bırakıp olgunlaştıklarında gerçekten doğru çeşit mi diye bilen birilerine göstermek şu şekilde faydalı olabilir ki; çeşit doğru çıkmazsa bir an önce yasal yola başvurup ziyanımızı tazmin edelim ve çeşit değiştirme aşısıyla yine doğru çeşide dönebilelim.