Gül (Bakım bilgileri, gübreleme, güllerde budama)
 

DIŞ MEKAN (BAHÇE) GÜLLERİNDE BUDAMA

GİRİŞ

Milattan 500 yıl önce Çinliler tarafından kültüre alınan güller, çiçeklerinin kokusu ve güzelliği nedeniyle bahçıvanlar tarafından çiçeklerin kraliçesi olarak kabul edilmektedir. Gül; çok yıllık, çalı formunda, yarı odunsu bir bitkidir. Dikildiği ilk yıldan itibaren çiçeklendiği için güzelliğini hemen gösterir.

Bahçede grup veya tek olarak değerlendirilen çalı tipindeki güllerin yanı sıra; tırmanıcı, sarılıcı, yayılıcı güller pergola, çit, duvar kenarlarında, girişlerde, kapı ve pencere kenarlarında kullanılır. Son yıllarda ülkemizde de bulunabilen minyatür güller tüm yıl boyunca çiçeklenebildiklerinden, iç mekanda kullanılabildiği gibi, dış mekanda grup olarak ta dikilmektedir. Ağaç gülleri ise uzun bir gövde üzerine aşılanmış güllerdir, bahçelerde geniş alanlarda kullanılır.

Bahçe düzenlemesinin en önemli bitkisel materyallerinden olan güller, farklı büyüklükteki saksı ve kaplar içinde özellikle balkonların süslemesinde de yer almaktadır.

Her nerede ve ne amaçla yetiştirilirse yetiştirilsin, güllere uygulanan kültürel işlemler içinde budama, üzerinde en çok konuşulan ve soru sorulan konulardan birisidir. Budama dış mekan güllerinin büyüme ve gelişme özelliklerine göre farklılıklar gösterir. Bu broşürde, dış mekan güllerinin budama şekli ve zamanı hakkında bilgi verilerek, bu alanda amatör veya profesyonel olarak uğraşı verenlere yardımcı olunmaya çalışılmıştır.


BUDAMA

Budanmamış gül bitkisi; çok sayıda yoğun sürgün oluşturur, çiçekleri küçük ve kalitesizdir. Uygun bir budama; verimsiz, yaşlı, hasta, kuru, zarar görmüş dalların çıkartılması ile iyi bir çiçeklenme için birkaç dalın bırakılması işlemidir. Budama size, bahçenize uyan arzu ettiğiniz gül şeklini yaratma fırsatını verir.

Budama ile kuvvetli ve sağlıklı bir bitki gelişimi sağlandığı gibi, bitki içine daha fazla ışık, hava girmesi de sağlanır. Şekil yaratılmasının yanında daha iyi ve kaliteli çiçekler elde edilir. Gülde yapılan her türlü kesme işlemi budama olarak adlandırılır. Budama işlemi dikim aşamasında dikim budaması ile başlar, her yıl yapılan yıllık budamalar ile devam eder.

Güllerde farklı niteliklere sahip fidanlar, üretim materyali olarak kullanılmaktadır. Gül fidanları aşılı-aşısız veya tüplü (topraklı)-tüpsüz (çıplak köklü) fidan olarak sınıflandırılır. Son yıllarda dış mekanda genellikle tüplü fidanlar kullanılmasına karşın çıplak köklü fidanlarda kullanılmaktadır. Dikim budaması özellikle çıplak köklü fidanlarda uygulanır. Aşırı uzun kökler kısaltılır. Kırılmış zarar görmüş kökler kesilir. Ayrıca bu kök sisteminin besleyebileceği ölçüde sürgün bırakılmalıdır. Genelde toprak üstü aksam olarak, 15- 20 cm uzunlukta (üç beş göz içeren) farklı yönlere bakan üç-dört sürgün yeterlidir. Tüplü fidanlarda aşırı uzun sürgünler varsa dikim sırasında bir parça kısaltılır.


GEREKLİ ALET VE EKİPMAN :

Gülün odunsu ve dikenli yapısı nedeniyle bitkiyi kolay, sağlıklı budamak ve budama yapan kişinin de zarar görmemesi için keskin, kaliteli ve temiz aletlere gereksinim vardır.

Odunsu, sert, kalın dalları kesmek için iyi dişli bir testere kullanılmalıdır. Daha ince, yumuşak dallar için kaliteli, keskin bir budama makası, ulaşılması zor olan yerler için ise uzun saplı budama makasları tercih edilmelidir. Bunlara ilave olarak, dikenlerden elleri korumak içinde deri eldivenlerden yararlanılmalıdır. Minyatür (saksı) güllerini budamak için ise, sadece budama makası veya normal bir makasta yeterli olabilmektedir.


BUDAMA ZAMANI :

Bahçe gülleri için en iyi budama zamanı, güllerin dinlenmeye girdiği sonbahar sonu ile kış bitimi arasındaki zamandır. Dinlenmeye giren gülde önce yapraklar azalır, kışı sert olan yerde tamamen dökülür, sürgün ve çiçek faaliyeti durur, bitki kışa dayanabilmek için hayatsal faaliyetlerini en alt düzeye indirir. Budama işlemi gözler uyanmadan, bitki aktif büyümeye başlamadan tamamlanmalıdır. İklimsel faktörler budama zamanını belirleyen temel faktörlerdir. Ilıman kış iklimine sahip olan yerlerde güller erken budanabilir. Erken budanan bitkilerin erken uyanacağı ve soğuklardan zarar görebileceği unutulmamalıdır. İzmir ve çevresinde en iyi budama zamanı Ocak-Şubat aylarıdır. Geç budamalar ise, bitkide su yürümesi ve büyümenin başladığı döneme rastlar ve bu dönemde yapılacak budama bitkide güç kaybına neden olur.


BUDAMADA UYGULANACAK GENEL KURALLAR :

1. Birbirine gölge yapan, birbiriyle rekabet içinde olan dallardan biri alınmalıdır.

2. Kışın soğuktan zarar görmüş dallar sağlıklı dokunun bulunduğu noktanın birkaç cm altından kesilmelidir.

3. Hastalıklı, kuru, zayıf, ince sürgünler bitki üzerinde bırakılmamalıdır.

4. Bitkinin (çalının) orta kısmında daha fazla ışık ve hava girmesi için, ortada bulunan dallar dipten çıkartılmalıdır.

5. Bu şekilde kesim ile çalıya bir vazo görünümü de sağlanmış olur. Vazo şekli hastalıkları önleme açısından da yararlıdır.

6. Yaşlı bir dalın ucunda bir en fazla iki adet tek yıllık sürgün 2-3 göz üzerinden budanarak bırakılmalıdır.

7. Uç kısımda yaşlı dal ile tek yıllık sürgünün birleştiği yerde çatal oluşturulmamalı, yaşlı kısım birleşme yerinden tırnak bırakılmadan kesilmelidir (Şekil 1).
Eklenti 533
8. Bırakılan dal ve sürgünlerin yönleri gözler geliştiğinde birbiriyle karşılaşmayacak doğrultuda olmasına özen gösterilmelidir.

9. Kesilen sürgünün iç rengi beyaz olmalı, eğer kahverengi veya siyah ise kesim beyaz renge ulaşılan noktanın altından yapılmalıdır.

10. Aşılı güllerde aşı noktasının altından gelen dip sürgünleri dipten kesilmelidir.

KESİM İŞLEMİ

Kesimler gözün 5- 6 mm üzerinden 30-45º derecelik açı ile düzgün bir şekilde yapılmalıdır. Kesim gözün ters yönünde olmalı, göz üzerinde 5-6 (mm) milimetreden büyük dal parçası (tırnak) bırakılmamalıdır (Şekil 2).
Eklenti 534
Büyük dal parçası kısa sürede canlılığını yitirir (ölür), hastalıklara ve zararlılara barınak oluşturur.

Kesim yapılacak yerdeki gözün yönüne de dikkat edilmelidir. Göz çalının orta kısmına doğru bakmamalı, dışarıya doğru yönelik olmalıdır. Genelde sürgünün en üstündeki göz uyanarak yeni sürgünü oluşturacağı için gözün yönü önemlidir.

Kesim sırasında makasın kesim yapan ince kısmı aşağıda, bir başka deyişle bitki tarafında olacak şekilde tutulmalıdır. Aksi tutuş durumunda kesim düzgün olmaz yüzey zedelenir, parça (tırnak) kalır. Bu durumda bir kez daha kesim yapılarak yüzey düzeltilmelidir.

Budamanın Yapılışı :

Güller dikimden sonra birinci yıldan itibaren budanmaya gereksinim duyar. Eğer budama yapılmaz ise bitki boyu yükselir, çalı şeklini kaybeder, önce çiçek sayısı artar daha sonra hızla azalır, kalitesiz küçük çiçekler oluşur.

Bitki dinlenmeye girdiğinde bitkinin üst dallarında oluşan besin maddeleri köke ve yaşlı odunsu kısma doğru taşınmaya başlar. Budama ile ne kadar çok göz uzaklaştırılır ise, bitki üzerinde bırakılan gözlere o kadar fazla enerji kalacak, böylece daha kuvvetli sürgün gelişmesi ve çiçeklenme sağlanacaktır.

Bahçe gülleri genellikle üç temel şekilde; sert, orta, hafif olarak budanır.

Sert Budama : Bitki 15- 25 cm boyda üç dört sürgün kalacak şekilde budanır. Fazla dallar çıkartılır. Sert budama sonucu, az sayıda gösterişli çiçek oluşur. Zayıf bitkileri kuvvetli gelişmeye yöneltmek için sert budamaya gerek vardır (Şekil 3).
Eklenti 535

Orta Budama : Bitki üzerinde beş ile on adet sürgün bırakılır, bitkinin yerden yüksekliği 45-60 (cm) santimetredir. Orta şiddette budama birçok bahçe gülü için uygun olan bir yöntemdir, sert budamaya göre daha çok sayıda ancak daha küçük çiçekler meydana gelir (Şekil 4).
Eklenti 536

Hafif budama : Tek yıllık sürgünler sadece uzunluğunun üçte biri kadar kesilir. Bu tarz budama kısa saplı güller demektir. Genellikle dikimden sonraki ilk yılda uygulanması önerilir.

Budama yapacak kişi öncelikle gül çalısını yakından incelemeli bitkinin gelişme kuvvetini saptamaya çalışmalıdır. Daha sonra budamada uygulanacak genel kurallarda belirtildiği üzere şekli bozan, hasta, kuru ve fazla dallar çıkartılmalı, dipten kesilmelidir. Bir sonraki aşamada uygulanacak budama yöntemine göre yine fazlalık gösteren sürgünler alınmalı, önümüzdeki yıl çiçekleri ve bitkiyi oluşturacak dallar budama yönteminde belirtilen yükseklikte kesilmelidir. Kesme işlemi daha önce verilen bilgiler doğrultusunda yapılmalıdır. Budama bittiğinde bitki vazo görünümünü almalı, yeni sürgünler tek yıllık sürgünlerden daha kolay meydana geldiğinden bırakılan dalların tek yıllık sürgünlerden olmasına veya yaşlı dalın ucunda tek yıllık sürgünlerin bulunmasına özen gösterilmelidir.

Gül bitkisinin yaşlı kısımlarında bulunan uyur gözler gerektiğinde sürerek sürgün oluşturabilme yeteneğindedir. Bu nedenle yukarıda anlatılan yöntemlerin dışında kışı çok sert geçen yerlerde bitki 10- 15 cm yüksekten kesilerek toprakla örtülür ve kışı zarar görmeden geçirmesi sağlanır. Bahar aylarında yeni sürgünler toprak altında kalan yaşlı kısımdan meydana gelir. Diğer bir uygulama da, bitki kışı geçirdikten sonra soğuktan zarar gören dallar budama şekli gözetilmeksizin sağlıklı dokuya ulaşıncaya kadar (yaşlı kısımda olsa) kısaltılır. Burada önemli olan bitkiyi kurtarabilmektedir.


TIRMANICI-SARILICI GÜLLERİN BUDANMASI

Tırmanıcı güller dikimden sonra 2-3 yıl budanmaz. Yalnız cansız, hastalıklı, kuru dallar varsa onlar kesilir.

Sürekli çiçeklenen, kuvvetli melez tırmanıcı güller yine dinlenme döneminde budanır. Yaşlı olan, çiçeklenmiş dallar çıkarılır, 4-5 kuvvetli sürgün bırakılır, bunlar bağlanır. Çok uzun olan sürgünler çiçeklenmeyi teşvik etmek için kısaltılır.


MİNYATÜR (SAKSI) GÜLLERİNİN BUDANMASI

Çok az bir budamaya gereksinim duyarlar. Şekli bozan, uzayan, sıkışıklık yaratan sürgünler alınır. Dipten gelen sürgünler uzunluğunun yarısından budanır. Çiçek geçtikten sonra yeni sürgünler oluşturacak göz üzerinden budanmalıdır.


AÇAN ÇİÇEKLERİN ALINMASI

Bahçe güllerinde yapılan önemli yanlışlardan birisi de açmış, geçmiş, solmuş çiçeklerin bitki üzerinde bırakılmasıdır. Bu şekilde uygulama, yeni çiçeklerin oluşumunu engellediği gibi bitkinin kuvvetinin de azalmasına neden olur. Bu nedenle açmış, solmaya başlayan çiçek, çiçek sapı alt kısmında iki adet beş parçalı yaprak bırakılarak kesilmelidir. Bu işlemde temel olarak yıl içinde yapılan bir budamadır.


SONUÇ

Budama, kişiden kişiye farklılık gösteren bir işlemdir. Bu konuda uzman olan kişiler farklı görüşlere sahip olup, değişik uygulamalar yapabilir. Önemli olan budamada uygulanacak genel kurallar çerçevesinde budama işlemini gerçekleştirmektir. Özellikle ilk yılarda sert kesimlerden mümkün olduğunca kaçınarak, orta şiddette budama yöntemi tercih edilmelidir. Genelde yaşlanan ve zayıf bitkilerde gençleştirme için sert kesimlere başvurulmalıdır. Zaman içinde kazanılacak tecrübelerle kişinin, güllerine uyan budama yöntemini geliştirmesi, yaptığı işten keyif almasını sağlayan en doğru uygulamadır.

Bahçe ile uğraşmanın en önemli yararı, kişileri günlük hayatın sıkıntılarından kurtarması, onları mutlu etmesidir.


Prof.Dr. Ercan ÖZZAMBAK

E.Ü. Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü

Belli bir süre sonra köklere de budama yapılması gerekir mi?

Sorunuzu anlamadım Ateş Bey,
Gülün kökünü budamak için yerden sökmeniz gerekir çünkü . Acaba biraz daha açar mısınız sorunuzu? Ne amaçla kökü budamayı düşünüyorsunuz?

Sanki bir yerde okumuştum. "Yaşlanan güllerin sökülerek köklerinde budama yapılması ve hazırlanan gübreli bir bulamaca batırılarak tekrar ekilmesi faydalıdır" diye hatırlıyorum. Bilgim epeyce eski olduğu için emin değilim. Fakat hep aklımda da böyle bir şeyin olduğu var. Netleştirmek istedim.

Bendeki güllerde yaşlı, son zamanlarda baston güller (aşı sonrası) kurumaya başladı. Devamlı köklerden yabani sürgünler veriyor. Kökte budama gerekir mi diye düşünüyordum.

Bu bilgiyi ilk kez duydum. Ancak gençleştirme köklere müdahale ile değil de toprak üstü aksama müdahale ile olmakta.Tekniğe uygun bir budama ile bitkiyi gençleştirebilirsiniz. Koca, yaşlı zeytin ağacını bile böyle gençleştirebiliyoruz. Elbette her bitkiyi gençleştirmek mümkün değil. Belli bir ömrü var. Güllerinizin aşının altından sürmesine izin vermeyin. Aşı altından süren filizleri kesin. Baston güllerinizin kuruyan aşılarının yerine yenisini yapmanızı öneririm.

Kök budamasını ise bitkinin yerini değiştirmeyi düşünüyorsanız söktüğünüzde yapın.

teşekkürler

merak ettiğim bir konu var. bize budama yaptırılırken okuduğum yerdeki yöre halkından biri sürgündeki göz sayısını saydırıp üçüncü gözden budattırmıştı. bu doğru bir uygulama mıdır?

Bu ahangi amaçla budama yaptığınıza,nasıl bir bitkiyi budadığınıza bağlı. Kesme gül yetiştiriciliğinde uzun saplı kelle elde etmek için genelde alttan 3.gözden budama yapılır.

hayır kesme gül için değil.okul bahçesinde çalı formunda. tam olarak türü nedir bilmiyorum.ama benim bildiğim kadarıyla rosa sp. sürekli gül açması için yapıldığını söylediler.

merhaba,gülde aşılama nasıl ve nezaman yapılıyor acaba,bir köke birkaç çeşit aşı yapıldıgını duydum denemek istiyorum

Açelya, üretim teknikleri başlığına aşı konusu ile ilgili çok bilgi var. http://www.agaclar.net/forum/showpos...9&postcount=21 mesajında ise sadece gül aşısı işleniyor.

Merhaba,
Yeni taşındığımız evin bahçesinde güller var ve ben konu hakkında bilgi sahibi olana kadar budama zamanı geçti gitti :)

"Budama işlemi gözler uyanmadan, bitki aktif büyümeye başlamadan tamamlanmalıdır. ... Geç budamalar ise, bitkide su yürümesi ve büyümenin başladığı döneme rastlar ve bu dönemde yapılacak budama bitkide güç kaybına neden olur." diye okudum yukarıda. Şu anda bizim çalı formundaki güller uyandı ve küçük küçük yapraklar çıkarmaya başladılar bile. Bu saatten sonra budamak mı daha iyi, budamamak mı karar veremedim.
Siz ne dersiniz? Yoksa sadece hasarlı zayıf dalları mı budamalıyım? Belki biraz da orta tarafdan dal kesip, ortanın ferahlamasını sağlayabilirim. Bana en mantıklısı bu şekilde bir "asgari budama" gibi geldi ama yinede bir bilene danışmak için buradayım :)
Teşekkürler..

gül budama ve aşılama ilgili resim ve bilgilerinizi benimle paylaşırmısınız.

merhaba

ben eminönünden kokolu gül almıştım. sadece kökü gövdesi ve 2-3 dalı vardı.satıcı eker ekmez büyüyeceğini söylemişti. dallarının da üstü mumlanmıştı, hastalık olmaması için olduğunu söylemişti. gülleri bahce toprağına genişce bir saksıya ektim güllerden biri hiç tutmadı diğeri de dalların mumlu olan kısımlarından değil de altından budaklanmaya başladı (budak mı denir bilmiyorum yeni dallar çıkıyor. biraz acemiyim de:) ) 1 aydan fazla oldu ekeli, şimdi epey yeni dalı oldu güllerimin ama o mumlu ana dallar tamamen kuru. onları kesmem de bir sakınca var mı bunu sormak istemiştim. bir de aynı saksıya güzel görünmesi için kediotu ektim bi sakıncası olur mu?

gül budama zamanları ne zamanlar?
ve açıpda solmuş gülü sürgününü yerden 45cm. ye kadar mı kesilecek?

gül budama zamanları ne zamanlar?
ve açıpda solmuş gülü sürgününü yerden 45cm. ye kadar mı kesilecek?

Sevgili P.c
Mine Hanım'ın yazmış olduğu ilk mesajda budama zamanını ve budama şekillerini bulabilirsin. Sorularında Türkçenin imla kurallarına dikkat edersen seviniriz.:)

Mine hanım keşke sizde olan bilginin yüzde birine sahip olabilseydim.Yinede çok şanslıyım bu siteyi ve sizi buldum. Bizleri sırası geldikçe öğretirsiniz inşallah,diğer bilgili bitki severlere haksızlık etmek istemem onlarında yardımlarını bekliyoruz.Sanıyorum ki biz bitki sevenler bir aile olacağız.
Akşamları sadece bu siteyi tanımak için bilgisayara oturuyorum.Sizlerin sayesinde kendimi yetiştirmeye başladım.Bunada çok ihtiyacım vardı. Çok teşekkürler hepinize bitki seven bütün arkadaşlara

Nacrun, aramıza hoşgeldiniz.:)
E-Dergi Ağustos Sayısında 35. sayfadan itibaren güllerde budamaya değinildi, bakmadıysanız bir bakın isterseniz.:)

Selamlar.
Mine hanım ben bu yaz bahçeme 21 tane gül diktim. Yaklaşık 2 ay önce yani. Ancak bunların bir çoğunda yeni çıkan yapraklar ve dalların renkleri kırmızı oldu. Bu bir soruna işaretmi yoksa normal bir durummudur. Sanırım sorumuda yanlış konu altında sordum. Bize verdiğiniz bilgiler için çok teşekkürler.

Güllerin yeni sürgünleri böyle kırmızı renkli olurlar, sonra yeşile döner. Bu ne kadar sağlıklı olduklarının kanıtı. Endişe etmeyin, yalnız ortadaki resimde olan gülünüz kötü ve yanlış şekilleniyor. İnce bir dalın tepesi böyle dallanmamalı. Budama ile ilgili mesajların tamamını okuyunuz.

Mine hanım verdiğiniz bilgiler için size ne kadar teşekkür etsek azdır. Belirttiğiniz gül ile budama zamanında ilgilenicem. Gül budama konusunu defalarca okumuştum bakalım iş tatbike geldi bu budama benim ilk deneyimim olacak. İnşallah güllerin başına kötü bir olay gelmez. :)

Ateş beyin dediği doğrudur.Çok yaşlanmış bitkilerde genç ve kuvvetli kök sürdürmek için kök budama yapılır. Mesela çam gibi büyük ağaçlarda ise rüzgarda yatmaması için ağaç halatlarla sabitlenerek, çevresine geçirilen, çember denilen boru çakılır(büyük açılır kapanır boru, altı üstü açık büyük bir varili düşünün mesela.). böylece dipten kökler komple budanmış olur ve bitki yeni genç kökler sürmeye başlar. aslında güllerdede böyle bir yöntem uygun bir aparatla yapılabilir. Sonrada güçlü bi gübre takviyesiyle toprak güçlendirilir.

merhabalar
Bahcemde 20 tane gulum var hersey yolunda idi. Gullerimin bazilari topraktan 50cm kadar yuksekligi olan planter icinde 35cm ara ile yanyana dikildi.Gecen hafta, cok saglikli olan iki gulumun yeni tomurcuklarinin boyunlarini bukulmus ve cansiz duruyorlar yapraklar hafifce yumusamis halde. Birkac tomurcugun tac yapraklari altidaki canakta beyaz boyanmis gibi pudramsi diyil ama elimle silince yok oldu. Nedenlerini ogrenmek istiyorum.
Melika

Rahmetli dedemin çok sevdiğim gülleri vardı mis gibide kokuyolardı.İki seferdir dikiyorum mart ayında tutturamıyorum yanlış zamandamı dikiyorum neyi yanlış yaptım bilmiyorum:(

çelik alma yönteminimi deniyorsunuz.belirtirseniz yardımcı olurum

Merhaba,geçen yaz bahçemdeki güllerin yapraklarını çekirge veya benzer bir canlı yedi.Kalan yapraklarda da renkte değişme(oksitlendi sanki),bit gibi problemler oldu.ilaçlama yaptığım halde başedemedim.Şimdi bahçeme çok sayıda gül diktim.Henüz çok küçükler.Ve bu defa bakımlarını tam yapayım istiyorum.Ne zaman ilaçlamalıyım,erken ilaçlama yaparak olası problemlerin önünü alabilir miyim,gübreleme ne sıklıkta olmalı gibi sorular var yanıtını aradığım.Aslında güller konusunda her şeyi merak ediyorum galiba.Bu konudaki birikimlerinizi benimle paylaşırsanız çok sevineceğim.

Forumda biraz gezinin, zararlılarla mücadele konusundaki başlıkta yardımcı oalbilecek bilgilere ulaşabilirsiniz.
Sormak istediklerinizi, uygun başlıklarda sorun, bilen arkadaşlar cevaplayacaklardır.

Ufak bir de ricamız var. Forumda Türkçe yazıma da dikkat ediyoruz.

Buraya tıklayın. Açılan başlıkta sorularınıza cevap olabilecek başlıklar bulabilirsiniz.

Teşekkür ederim.Uyarılarınızı dikkate alacağım.

Çok özürdilerim,bu başlığa kaç zamandır bakmamıştım dolayısıylada bu mesajınızı görmemişim, evet çelik yöntemini denemiştim:rolleyes: