[arodopman]

ÇİÇEKLER VE POLENLERLE İLGİLİ BİLGİLER

Biliyorum bu bölümde biraz sıkılacaksınız. Ancak ülkemizde Botaniğin önemli isimlerinin başında gelen hocam Prof. Dr. Sârâ Akdik’ in kitabından bilimsel bir çiçek tanımlamasını aktarmakla başlamak istiyorum söze. Ardından konuşma dilinde sürdürürüz söyleşimizi.
Çiçek, büyümesi sınır olan ve kaide olarak farklı dört tip metamorfoza uğramış yüksek yapraklar taşıyan bir daldan ibarettir. Çiçeğin k a l i k s denilen en dış halkası en az metamorfoza uğramış kısım olup, s e p a l denilen parçaları yaprak şeklinden pek uzaklaşmamış ve rengi de ekseriyetle yeşil kalmıştır. İkinci halka, yani taç kısmı, genellikle yeşilden farklı bir renkte olan p e t a l lerden yapılmıştır.

Bunları takip eden halkalar tamamen değişik bir şekil almış olup üremeyi sağlayacak erkek ve dişi eşem hücrelerini taşırlar ve bu ödevlerinden ötürü s p o r o f i l , yani spor taşıyan yaprak addedilirler.

Çiçeklerin kırmızı, mor, mavi renkleri, özsu içinde erimiş bulunan antokiyandan, sarı ve turuncu renkler ise genellikle kromatoforlar tarafından taşınan karotinoidlerden, beyaz renk ise, hücreler arası boşlukların hava ile dolu bulunmasından ileri gelir.

Her bitkinin çiçeğinde yukarıda söylenmiş olan bu dört kısım bulunmaz.; çoğu kez kısımlardan bir veya ikisinin eksik olduğu görülmektedir.

Erdişi, yani h e r m a f r o d i t çiçeklerde hem erkek sporofil(mikrosporofil) ve hem dişi sporofil(makrosporofil) bulunduğu halde, tek eşemli çiçeklerde yalnız bir eşeme ait olan sporofiller bulunur. Erkek ve dişi çiçekler aynı bitki üzerinde bulundukları takdirde tekevli
(monoik), erkek ve dişi çiçekler ayrı bitkilerde bulunursa ikievli(dioik) bitkiler adı verilir. Erkek ve dişi sporofillerin etrafını saran halkalar yani kaliks ve korolla, p e r i a n t ismini alır ; başlıca görevi eşem organlarını korumaktır. Bu çevreleri teşkil eden yapraklar birbirine benzedikleri taktirde t e p a l adını alır ve meydana getirdikleri halkaya da p e r i g o n denir.

Çiçeğin diğer bölümleri olan taç yapraklar(korolla) ve çanak yapraklar(kaliks) bitkilerin türlerine farklı sayı, şekil ve renklerde olabilirler. Küçülmeleri halinde rüzgarla tozlaşan bitkilere yardımcı olabilmekte, büyük, renkli ve gösterişli olma durumlarında ise arıların ve böceklerin dikkatlerini çekip tozlaşmaya yardımcı olabilmektedirler.

Erkek organlar: Bir çiçekte bulunan mikrosporofillerin yani s t a m e n l e r i n toplamına a n d r ö k e u m adı verilir. Bitkinin türüne göre stamenlerin sayısı ve şekli fark gösterebilir. Bazen bir bazen iki veya daha fazla halka üzerinde sıralanmış pek çok stamen vardır; bazı türlerde ise sayıları bire hatta yarıma kadar azalabilir.

Bir stamen esas itibariyle ipliğe benzeyen ince bir f i l a m e n t den ve bunun tepesinde
a n t er adını alan şişkin bir başçıktan ibarettir. Başçık genellikle t e k a denilen iki t o r b a c ı k dan oluşmuş olup, bu torbacıklar ortada bulunan k o n n e k t i v ile birleşmiş bulunurlar. Her bir teka, içinde p o l e n denilen mikrosporlar oluşan, iki p o l e n
k e s e s i , yanimikrosporangium taşır.

Gelişimini tamamlamış bir anterden alınacak olan enine kesitte en dışta epiderma tabakası
ortada, konnektif adı verilen kısımda, iletim boruları, tekalar içinde a r k e s p o r hücresinin mitos suretiyle bölünmesinden oluşmuş olan p o l e n a n a h ü c r e le r i veya bunların meios sonucu meydana getirdikleri p o l e n ler bulunur.

(Devam edecek)