Sokan Böcek Alerjisi
Milattan öncesine kadar uzanan yıllardan beri özellikle Hymenoptera (Zarkanatlılar) takımında bulunan böcek venomlarının insanlarda şiddetli belirtilere, hatta ölümcül allerjik reaksiyonlara yol açabildikleri bilinmektedir. Bazı klasik kitaplarda M.O. 2600 yılında Mısır Firavunu Menes’in bir eşek arısı sokması sonucu anafilaksi nedeniyle öldüğü belirtilmektedir. Ancak 1930 yılında Waddel isimli tarihçinin öne sürdüğü bu ilk yazılı anafılaksi öyküsü, eski Mısır dilinde eşek arısı ve su aygırı aynı hiyeroglif şekliyle ifade edildiği için birçok araştırmacı tarafından kabul edilmemekte ve firavunun ölümü su aygırı saldırısına bağlanmaktadır.
Allerjik belirtilere yol açan sokan böcekler (Çiyan,akrep,karınca,kırkayak,sinek gibi ) incelendiği zaman, bunların tamamına yakınının Hymenoptera takımına ait olduğu görülmektedir. Hymenoptera takımındaki böcekler arasında iseklinik olarak en önemli grubu arılar oluşturur. Arı venomu, hayvanın karnının alt tarafında bulunan özel bezlerden salgılanarak, ğnesine yakın bölgede bulunan venom kesesinde depolanır. Birkaç günlük arının venom kesesi incelendiği zaman, boş olduğu görülmüş ve arı büyüdükçe kesesindeki venom miktarının hızla artarak, 20 günlükken erişkin arıdaki düzeye ulaştığı saptanmıştır. Günümüzde allerjik etki gösteren Hymenoptera takımına ait böceklerin venomları detaylı olarak incelenebilmekte, amino asid dizilerinin tamamına yakın kısmı tanımlanabilmekte, hatta istenilen fraksiyonlar modern tekniklerle ayrılarak klonlanabilmektedir. Yapılan bazı çalışmalarla bu allerjenik proteinlerin bazı fraksiyonlarının değişik böcek, bakteri ve hatta maya hücrelerinde de bulunabildiği gösterilmiştir. Böylece önümüzdeki yıllarda, zehir fraksiyonlarına benzer zincirlerin bol miktarlarda elde edilerek, ticari amaçla kullanılabilmeleri mümkün olabilecektir.
İleride detaylı şekilde inceleneceği gibi değişik böcek venomlarındaki allerjenik maddelerin hemen hemen tamamına yakın kısmı, 100-400 kadar amino asid içeren ve ağırlıkları 10-50 kDa arasında değişen proteinlerdir. Bu genel kuralın tek istisnası ise minör bir bal arısı allerjeni olan 26 amino asid içeren peptid yapısındaki mellitindir . Hymenoptera venomlarındaki diğer peptidler ise allerjenik tesirli olmayıp, venomun toksik ve diğer çeşitli farmakolojik etkilerinden sorumludurlar.
Sokan böceklerle ortaya çıkan allerjik reaksiyonlar başlıca Hymenopteralarla gerçekleştiği için, kitabın bu bölümünde; sadece bu takıma ait böceklerin özellikleri, neden olabildikleri klinik tablolar, tanı ve tedavi yöntemleri ve konuyla ilgili yeni gelişmeler ele alınacaktır.
Sokan Böceklerin Vücut Yapıları
Böcekler toraks ve abdomen kısımları arasında genellikle incelmiş bir bel bölgesi bulunur. Baş ise oldukça ince olan boyuna serbest hareket edebilecek şekilde bağlıdır. Hymenoptera’ların ağızları, genellikle çiğneyici yapıda olmaları na karşılık; örneğin bal arılarında bu yapı değişikliğe uğrayarak yalayıcı-emici karakter almıştır. Hymenoptera’larıfl antenleri ise, genellikle tat almak üzere özelleşmiştir.
isimlerini kanat yapılarından alan Böceklerin kanatları zarımsı karakterde olup, uçma esnasında arka kanatlar öndekilerle kenetlenmektedir. Bazı türlerin larvalarında bacak bulunmasına karşılık, bir bölümünde ise yoktur. Genellikle polen taşıyan türlerin karın ve bacak kısımlarında özel torbalar bulunmaktadır. Döllenmiş olan Hymenoptera yumurtalarından diploid karakterdeki dişiler, döllenmeyenlerden ise haploid yapıdaki erkekler gelişmektedir.
Hymenoptera’ların sokarak venomlarını akıtmalarına yarayan iğneleri, evrimleri sırasında dişi üreme organlarının farklılaşması sonucu oluştuğu için, bazı istisnalar dışında; insanları genellikle dişi böcekler sokmaktadırlar.
Klinik Önemi Olan Böceklerin Sınıflanması
Hymenoptera takımında 70 civarında aileye ait yaklaşık 100,000’den fazla tür bulunmasına karşılık, insanlarda daha sık şekilde allerjik reaksiyon gelişmesine neden olan başlıca üç aile bulunmaktadır. Tablo 1/l’de özetlendiği gibi allerjik reaksiyonların gelişmesine sebep olan başlıca Hymenoptera’lar; Apidae (Arılar), Vespidae (Eşekarıları) ve Formicidae (Karıncalar) ailelerinde yer alırlar.
En sık rastlanan ve en ciddi reaksiyonlara neden olan Hymenoptera’lar, Apidae ve Vespidae ailelerinde yer almaktadır. Ancak tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de, arı denildiği zaman genellikle bal arısı anlaşıldığı; yani arı sözcüğü bal arısı ile eş anlamlı gibi kullanıldığı için, sorumlu arı tipi araştırılırken bazı yanlışlıklar yapılabilmektedir.
Kaynak:
Sokan Böcek Alerjisi | Böcek ilaçlama
Ayrıca bide şu kaynak var ;
Sokan böceklere karşı allerji
Burda da uzun uzun böcek alerji durumlarında ne yapılması gerektiğini ziraat mühensileri anlatmış
Sokan böceklere karşı allerji | Böcek İlaçlama