|
Tarla Hazırlığı
Haşhaş tohumları çok küçüktür. Bin tanesinin ağırlığı ancak 0,5 gram gelmektedir. Tohumların küçüklüğü dikkate alındığında ekim yapılacak tarlanın ihtimamla hazırlanması gerektiği ortaya çıkar. Her şeyden önce tohumların çimlenebilmesi için rutubetli toprakla sarılması gerekir. Diğer taraftan haşhaş kazık köklü bir bitki olduğu için derin sürülmüş tarlayı sever. Bu şartları sağlayabilmek için aşağıda sıralanan işlemler yapılır.
Tarladan ürün kaldırılmış ise çiftlik gübresi verilerek derin bir sürüm yapılır, anız ve gübre toprağa karıştırılır. Bu işlem ürün kaldırılır kaldırılmaz yapılmalıdır.
Tarla nadas ise, sonbaharda çiftlik gübresi verilip derince sürülmelidir.
Eylül sonu, Ekim başında fosforlu gübrenin tamamı ve azotlu gübrenin yarısı saçılarak tarla tekrar işlenir.
Toprak işlemede kazayağı kullanılır. Yeterli rutubet yoksa ve imkan da varsa sulama yapılarak toprak tava getirilmelidir.
Toprak işleme işlerinde toprağın un ufak edilmemesi, furda yapısının korunması diğer bitkilerde olduğu gibi haşhaş ekiminde de önem arz etmektedir. Toprağın hafif kesekli kalması, yağış sonunda kaymaklanmayı önlediği gibi kışlık haşhaşlarda bitkiyi soğuğa karşı da korur.
Yazlık ekimlerde ise ilkbaharda ilk fırsatta gübreleri vererek tarlayı derince sürmek ve bu şekilde ekime hazırlamak yeterli olmaktadır.r> 3.6-Tohumluk
Haşhaş tohumları 3 yıl boyunca çimlenme kabiliyetini muhafaza etmekte, takip eden yıllarda bu özelliğini tedricen kaybetmektedir. Bu nedenle kullanılan tohumluğun taze olması istenir. Diğer taraftan tohumluğun tek renk yani karışmamış, doğal renk ve kokusunda olması gereklidir. Tohumluğun seçimi ve amaçlı yetiştirme ileriki konularda daha geniş olarak açıklanmakla birlikte bazı hususları burada açıklamakta fayda vardır.
Haşhaş hastalıklarından en önemli ve en yaygın olanı haşhaş mildiyosudur.
Bu hastalık tohumla ertesi yıla intikal etmekte ve yayılmaktadır. Bunu önlemek için hastalıklı tarladan tohum almamaya dikkat edilmelidir.r> Haşhaş bitkisi üzerinde en iyi gelişmiş, iri, dolgun tohumlar ana kapsülde bulunur. Bu nedenle hasatta, öncelikle iyi gelişmiş ana kapsüllerden bir sonraki ekime yetecek kadar tohumu alıp ayırmak lazımdır. Bunu yaparken de renk karışımı olmamasına dikkat edilmelidir. Zira tek renk tohum üretmek pazarlamada daima üreticinin faydasınadır.
Ekim
Ülkemizde haşhaş ekimi genel olarak elle serpme şeklinde yapılmaktadır. Elle ekimde tohum yalnız, bazen de yarı yarıya ince kumla karıştırılıp serpilir. Serpme ekimde dekara verilen tohum 1-2-5 kg arasında değişmektedir. Makineli ekimde ise dekara verilen tohum miktarı 300 grama kadar düşmektedir. Makineli ekimde çıkışlar üniform tekdüze olmakta, özellikle çapalama ve ilaçlamada büyük oranda işçi tasarrufu sağlanmaktadır. Makineli ekime geçilmesi halinde tohumdan yapılacak tasarruf göz ardı edilemez.
İster serpme isterse sıraya olsun tohumların üzeri 2 cm toprak tabakasıyla örtülmelidir. Serpme ekimde, toprak yüzeyine tohum atıldıktan sonra tapan (tahta sürgü), çalı sürgü, diskaro veya tırmık geçirilir. Makineli ekimde böyle bir işleme gerek yoktur.
Özellikle sıraya ekimde dikkate alınması gereken bir konu vardır ki, o da ekim yönüdür. Daha önceki bölümlerde yeri geldikçe açıklandığı gibi, haşhaş bitkisi kuvvetli rüzgarlardan zarar görür. Bu özelliği dikkate alınarak özellikle kuvvetli rüzgar alan yerlerde rüzgar yönünde ekim yapmak faydalıdır.r> Haşhaş ülkemizde genel olarak gözlük ekilmekle birlikte, kıştan zarar görülmesi halinde ya da kışın çok sert geçtiği yörelerde yazlık olarak da ekilebilmektedir. Gözlük ekim zamanı, yörelere göre bazı farklılıklar göstermekle birlikte Ekim yanını ilk haftasıdır. Yazlık ekim zamanı ise Mart sonu Nisan başıdır. Haşhaş konusunda yazılmış bazı kitaplarda kışlık ekimde (Ocak-Şubat) bahsedilmekle birlikte, günümüz ekiliş alanlarında bunun pratik bir değeri bulunmamaktadır.
Bakım İşleri
haşhaş tarımında verim açısından bakım işleri önem arz eder. Tatminkar ürün almak, zamanında ve yeterli bir bakımla mümkün olmaktadır. Bu bölümde bakım işleri, sulama, çapalama başlıkları altında incelenecektir. Bakım kapsamında yer alan hastalık ve zararlılarla mücadele konusu ise ileriki bölümde geniş olarak izah edilmektedir.
Sulama
Tohumlar çimlenebilmek için tohum yatağında yeterli rutubeti bulmalıdır. Bitkilerin dayanım seviyesinde kışa girebilmesi için zamanında çıkışın sağlanması gereklidir. Bunun için ekimde tarlanın tavda olması **** ekim sonrası yeterli suyun toprağa verilmesi gerekmektedir. Ekim öncesi toprağı tava getirmek için bazı yörelerimizde tarla salma sulanmakta, ekim bunun üzerine yapılmaktadır. Kendi çalışmalarımızda ise ekimden sonra yağmurlama yapılarak sıhhatli çıkış sağlanmıştır. Her iki metot da imkanı olan üreticilere tavsiye edilebilir.
Çalışmalarda, haşhaşın su tüketimi kışlıklarda 752 mm, yazlıklarda 425 mm olarak bulunmuştur. Kışlık haşhaşta, tomurcuklanma döneminde bir defa sulama (111 mm), yazlık haşhaşta ise; tomurcuklanmada bir, çiçeklenme zamanında bir olmak üzere (her defasında)75-80 mm) iki defa sulama yeterli olmaktadır. Bu şekilde yapılan sulamayla gerek tohum ve gerekse kabuk veriminde önemli artış sağlanmıştır. Netice olarak imkan dahilinde ise, özellikle ilkbahar devresinin kurak geçtiği yıllarda haşhaşın sulanması gerekmektedir.
Çapalama
Kıştan çıkışta haşhaş bitkileri 7-10 yapraklı olunca seyreltme ve ilk çapa yapılır. Ekim makine ile yapılmışsa 50 cm sıra arası için sıra üzerinde her 20 cm. de bir bitki bırakılır
Serpme ekilen tarlalarda ise 30 cm ara ile bitki bırakmak yeterlidir. Serpme ekimde özellikle birinci çapa zor olmakta, fazla işçi istemektedir. Sıraya ekimde ise sıra aralarında sadece ot alınıp, sıra üzerlerinde haşhaş seyreltmesi yapılmaktadır. Bu da dekarda çapacı sayısı bakımından en az üçte bir tasarruf sağlamaktadır.r>
Seyreltme ve 1. çapadan 15-20 gün sonra ikinci çapa ve boğaz doldurma işlemi yapılır. Haşhaş bitkisi kazık köklü olmakla birlikte yan kökleri iyi gelişmediğinden ve toprak üstü kısmı da büyük olduğu için, özellikle yağmurla birlikte gelen sert rüzgarlara dayanamayıp devrilir. Bu sebeple boğaz doldurma önemli bir önlem olarak ortaya çıkar.
İkinci çapadan sonra haşhaş çok hızlı bir gelişme gösterir ve bitkiler toprağı gölgeler, yabancı otların gelişmesine imkan vermez. Netice olarak haşhaşta 3. çapa yapmaya gerek kalmaz.
Hasat
Haşhaş kapsülleri kurulduğu zaman zarlar üzerinde dizilen tohumlar kapsül dibine dökülür. Olgunlaşan kapsüller elle sallandığı zaman ses verir. Bir bitki üzerindeki, ya da bir tarladaki tüm kapsüller aynı zamanda olgunlaşmaz. En son oluşan kapsüller en son olgunlaştığından hasada karar vermek için en alt kapsüllere bakmak gerekir.
Kapsüllerin açık ve kapalı oluşu bir çeşit özelliği olmakla birlikte, olgunlaştığı halde hasat edilmeyen ve güneşe maruz kalan, diğer bir ifadeyle aşırı derecede kuruyan kapsüllerde de açılma görülebilir. Bu hasatta tohum dökülmesine ve kayba neden olduğundan hasat zamanının geciktirilmemesi gerekir.
Hasatta kapsüller sapa birleşme noktasından kırılarak toplanır, tohumluk için ana kapsüllerden yeteri kadarı, başka renk karışmaması için bıçakla kesilip tohumları alınır. Ürünün geriye kalanı kapsül ezme makinesinden geçirilir veya tahta tokaçlarla kırılır. Hasat sırasında kapsüller çizilip çizilmediği belli olacak büyüklükte ezilmeli, tozlanmaya meydan verilmemelidir.
|