|
BAMYA
Bamya ülkemizde belli yörelerde, genellikle belli köy çeşitleriyle yetiştiriciliği yapılan geleneksel bir sebze türüdür. Ekimi, ot temizliği ve hasadının fazla işgücü istemesi nedeniyle nispeten küçük alanlarda ve çoğunlukla kalabalık ailelerce yetiştirilmektedir. Hafif eğimli ve oldukça verimsiz topraklarda susuz olarak yetiştirebildiği için üreticiye bu yönden kolaylık ve ekonomi getirmektedir. Bunun yanısıra bamyanın bahçe ziraatı şeklinde sulu ziraatı da yapılmaktadır.
SICAK İKLİM SEBZESİDİR
Bamya bir sıcak iklim sebzesi olduğundan hava sıcaklığı 16°C toprak sıcaklığı da 15°C'nin üzerine çıkmadan ekime başlanmaz.
TOHUM EKİM ZAMANI BÖLGELERE GÖRE DEĞİŞİR
Ekimde toprak rutubeti çok önemlidir. Ekim tarihi hava ve toprak sıcaklığına ve toprağın tavına göre belirlenir ve belirli bir yöre için genellikle 15-20 gün sürer.
- Marmara bölgesi için ekim zamanı 25 Nisan günlerinde başlar, yaklaşık 1 ay sürer.
- Ege ve Akdeniz bölgelerinde ekimler yöre şartlarına göre Ocak- Mart gibi geniş bir periyotta yapılır.
- Orta Anadolu iç bölgelerimizde ise genellikle mayıs ayı içinde tohum ekimi gerçekleştirilir.
TOHUMU EKİM ÖNCESİNDE ISLAT
Bamya tohum ekimi ile yetiştirilir, fide üretimi ve örtü altı yetiştiriciliği söz konusu değildir. Ekim derinliği yaklaşık 2 cm'dir. Bamya tohumlarında çimlenme zorluğu ve düzensizliklerine sık rastlanır. Bunun için en uygun ve ucuz yol tohumları 12 saat suda bekletmektir. Çoğunlukla akşamdan ıslatılan tohumlar sabah ekilir. Bu yöntem düzensiz çıkışları önlediği gibi, çıkışları en azından 2-3 gün öne alır.
TOHUM EKİM MESAFELERİ DEĞİŞİKTİR
Bamya ziraatında uygulanan ekim mesafeleri iklim ve çeşide göre büyük farklılıklar gösterir.
- Sıcak ülkelerde uygulanan 100 x 25 ve 100 x 50 cm'lik ekim mesafeleri bizde ancak Akdeniz bölgemizde uygulanabilir.
- Ege bölgesinde uygulanacak ekim mesafeleri sıra arası 40 cm, sıra üzerleri 15-20 cm'dir.
- Ancak Yalova ve İstanbul yöresindeki susuz koşullarda yapılan Sultani bamya yetiştiriciliğinde mesafeler biraz daha dar tutulur. Bu yetiştiricilikte sıra araları 30-35 cm olup, her 6-7 sırada bir 50-60 cm'lik bir yol bırakılır, sıra üzerleri de kullanılan çeşidin gelişme kuvvetine göre 10, 12, en çok 15 cm olarak ekilir.
- Balıkesir gibi bodur sayılabilecek çeşitlerde sıralar arası 30-35 cm yeterli olmakta, sıra üzerleri de 15 cm'den daha az tutulmamalıdır.
SEYRELTME VE OT TEMİZLİĞİ
Ekimden 2-3 hafta sonra seyreltme yapılır ve hemen arkasından ilk ot temizliğine başlanır.
İlk ot temizliğinden sonra sulu tarımda ilk sulama yapılır. Bitkiler 15-20 cm boy aldıklarında ikinci ve bundan 2-3 hafta sonra üçüncü çapa yapılmalıdır. Ot kesafetine göre çapaya devam edilir veya bırakılır. Bundan sonra dal ve yapraklar sıraları tamamen doldurur, çoğunlukla çapaya gerek kalmaz, sulama yapılıyorsa sulamaya devam edilir. En çok uygulanan sulama sistemi karık usulüdür. Özellikle ilk dönemde yağmurlama da yapılabilir.
KÜLLEME HASTALIĞINA DİKKAT
Hastalık ve zararlıları sürekli gözlemek gerekir. Susuz tarımda daha az problemle karşılaşılır. Afit görülürse ilaçlı mücadele yapılır. Külleme yapraklar temizlenerek kültürel önlem almak daha ucuz ve pratiktir. Gerekirse ilaçlama yapılır. Önemli bir husus da nematodlu tarlalara bamya ekmemektir.
DEKARA ORTALAMA 1.5 KĞ TOHUM EKİLİR
Bamya yetiştiriciliğinde dekara atılacak tohum miktarı ekim mesafesi ve çukurlara atılacak tohum sayısına bağlı olarak 1.0 - 2.0 kg olarak hesaplanır.
TOPRAK ANALİZİNE GÖRE GÜBRELEME
İyi bir gübreleme yapmak isteniyorsa toprak analizi gerekir. Kıraç arazilerde 4-5 yılda bir aynı araziye bamya ekiliyorsa gübreleme yapılmayabilir veya ekim öncesi 25-30 kg/da fosforlu gübre yeterli olabilir. Sulu tarımda her yıl veya 2 yılda bir bamya ekilen bir tarlaya 5:10:5 veya 4:12:4 NPK oranları üzerinden dekara 20 ila 50 kg karışık gübre verilir. Bir yıl önce fosforlu gübre verilmişse fosforlu gübreye gerek yoktur. Yapılan bir araştırma ilk meyvelerden hemen sonra düşük miktarda (3.5-5.0 kg/da) atılan azotlu gübrenin bitkinin sürgün-çiçek dengesini düzenlediği ve verimi artırdığı görülmüştür.
HASAT ZOR VE ZAHMETLİDİR
Ekimden ortalama 60 gün sonra başlayan hasat hergün **** gün aşırı yapılır ve 3,5-4 ay devam eder. Bamya hasadı oldukça zor ve zahmetli bir iştir. Bunun sebebi meyveleri küçük olması ve sap, yaprak ve meyvelerdeki tüylerin dibinde kaşındırıcı bir madde bulunan bezelerdir. Bu yüzden bamya hasadında toplayıcılar ellerine eski bir eldiven takarlar veya bez sararlar.
HASAT ZAMANI ÇEŞİTLERE GÖRE DEĞİŞİR
Bamyaların en elverişli hasat zamanı, o çeşidin meyvelerinin tüketici tarafından sevilen ve kabul edilmiş büyüklüğe geldiği zamandır. Örneğin sultâni bamyalarda boyları 3,5-7,0 arasındaki meyveler toplanır. Daha kısa ve daha uzunları istenmez. Hasat gecikirse meyveler süratle irileşir, sertleşir ve çekirdeklenir.
HER GÜN HASAT
Ülkemizde bamya hasadında erkekler kadar kadın ve çocuklar da çalışır. Sağlıklı ve çalışkan bir işçi günde 15-20 kg kadar bamya toplayabilir. Bamya çok verimli bir bitki olduğundan her toplamadan sonra yenileri süratle gelişir. Bu yüzden hergün ya da gün aşırı hasada önem göstermek gerekir.
DEKARDAN BİR TON ÜRÜN
Ülkemizde üreticilerimizin bamyadan aldıkları verimler ortalama olarak 500-750 kg arasında değişir. Ancak yeni ıslah edilen Akköy- 41 ve Kabaklı-11 sultâni bamya çeşitleri iyi yetiştirme ve hasat şartlarında 1/ton/dekar'ın üzerine çıkmaktadır. Söz konusu çeşitler Marmara bölgemiz başta olmak üzere, özellikle serin bölgelere tavsiye edilebilir
|