[citrus]

SALATA-MARUL
Asteraceae (=Compositae) Familyası
Lactuca sativa (Salata-marul)
Chichorium endivia (Yaprak çikori)
Chichorium intybus (Başlı Çikori)
• Cynara scolymus (Enginar)
• Helianthus tuberosus (Yer elması)
SALATA-MARUL
Orijin: Asya ve Avrupa (Mısır, Yunan ve Roma medeniyetleri döneminden beri biliniyor
Avrupa Amerika (1494)
Yabani form: Lactuca serriola x L. sativa melezi
Sınıflandırma
L. Sativa var angustana (Kuşkonmaz salatası)
L. Sativa var foliosa=L. Sativa var. crispa (Yaprak salatalar)
L. Sativa var. longifolia (Marul)
L. Sativa var. capitata (Baş salata)
Yaprak ve baş özelliklerine göre
Kıvırcık baş salatalar (Iceberg tipi)
Baş oluşumu var,
Yapraklar kıvırcık veya dalgalı
Dış yapraklar yeşil tonlarında, iç yapraklar beyazımsıdır.
Yaprak ve baş özelliklerine göre
Yağlı baş salatalar
Baş oluşumu var,
Başlar gevşek ve yumuşak
Yaprak kenarları düz, yaprak sapına yakın kısımlar dalgalı
Dayanıklılık az

Marullar
Baş oluşumu var,
Başlar uzun, yapraklar uzun
Yaprak damarları belirgin
Dış yapraklar koyu yeşil ve kaba yapılı
İç yapraklar açık yeşil, gevrek, ince yapılı
Dayanıklılık fazla
Yaprak salatalar
Baş oluşumu yok
Yapraklar değişik şekilli ve renkli
Yapraklar düz veya kıvırcık
Sıkı rozet yapraklar oluşturur
Yetiştirilme mevsimleri
İlkbahar salataları
Sonbahar salataları
Botanik özellikleri
Kök: Kazık kök+ saçak kök
15-45 cm yanlara
15-30 cm derinlik
Yüzlek köklüdür.
Gövde
Vegetatif devrede gelişmemiştir.
Generatif fazda 30-50 cm uzunlukta
Yaprak
Şekil: Dar eliptik, eliptik, yuvarlak, geniş eliptik, topaç, uzun topaç, üçgen
Renk: Yeşil tonları, kırmızı, mor
Yaprak kenarı: Düz, hafif dişli, dalgalı
Yaprak
Yaprak duruşu (Hasat döneminde): Dik, yarı dik, yatık
Dış yaprakların özelliği: İç bükey, düz, dışbükey
Yaprak yapısı: Kaba, normal, gevrek
Baş
Başın oluşum şekli:
• Büyüme ucunda merkeze yakın aynı uzunluktaki yaprakların birikimi
• İçten dışa doğru yaprakların birbirinin üzerini örtmesi
Baş
Olgunlaşma süresi: 65-85 gün
Şekil: Yaprak şekline benzer.
Yuvarlak, uzun yuvarlak, basık yuvarlık, uzun elips
Renk: Açık yeşil, yeşil, koyu yeşil, kırmızı
İrilik: 200-800 g, Çap: 25-30 cm
Çiçek
Çiçek sapı: 50-150 cm
Çiçek: 25-30 adet çiçeğin birleşmesi ile meydana gelen bileşik çiçek
Çiçek rengi: Sarı
Çiçek tipi: Erselik, 5 erkek organ, 1 diş organ
Tozlanma şekli: Kendine tozlanma hakim, % 1 oranında yabancı tozlanma vardır.
Tohum
Tozlanma- tohum olgunlaşma süresi: 2 hafta
Şekil: yassı ve uzunlamasına oluklu, uç kısmı çıkıntılı
Renk: gri beyaz, kahverengi, siyah
İrilik: 3-4 mm X 0.8-1 mm X 0.3-0.5 mm
1000 tohum ağırlığı: 0.8
Ekonomik önemi
Sebze üretimindeki payı: % 1.2
Yaprağı tüketilen sebzeler içindeki payı: % 17.3
Üretici iller Marul Salata
Hatay (% 24) Ankara (% 30)
Adana (% 22) İçel (% 17)
İzmir (% 10) Samsun (% 7)
Eskişehir (% 5) Eskişehir (% 6)
İKLİM ve TOPRAK İSTEKLERİ
Gelişme ve baş oluşumu:
Sıcaklık sınırları:
En düşük: 7 ºC
Optimum: 16-18 ºC
En fazla: 25 ºC
Bitki 6-10 yapraklı dönemde 0 ºC’de birkaç gün dayanabilir.
İKLİM ve TOPRAK İSTEKLERİ
Sıcaklık –gün uzunluğu ilişkisi
Yüksek ışık yoğunluğu + uzun gün + yüksek sıcaklık:
Yaprak genişliği artar.
Gelişme ve Baş oluşumu iyi.
Düşük ışık yoğunluğu + kısa gün + sıcaklıkta azalma:
Yaprak uzunluğu artar
Baş oluşumu gecikir.
Baş oluşumunda sorunlar ortaya çıkar.
Verim ve kalite düşer.
Gün uzunluğu:
Çiçek sapı oluşumunda etkili
 Çeşitlerin tepkileri farklı
 Erken çiçeklenmede çiçeklenme hormonu gibberellinler etkili
(3-4 yapraklı dönemde
 Vernalizasyon,
 yüksek gece sıcaklığında (18ºC ) uzun gün çiçeklenmeyi uyarır.
İKLİM ve TOPRAK İSTEKLERİ
Toprak
• Organik maddece zengin (3-5 t)
• Seçici değil, derin, kumlu, kumlu –tınlı toprakları tercih eder.
• Toprak pH’sı nötr (6.0-6.5). Bazik reaksiyonlu topraklarda Potasyum sülfat, Asit reaksiyonlu topraklarda kireçleme yapılır.
• Ekim nöbeti uygulanmalı (Domates, baklagiller, mısır, ıspanak, pancar, havuç)
YETİŞTİRME TEKNİĞİ
• Doğrudan ekim
• Kullanılan tohum miktarı fazla
• Seyreltme şart
Düzgün çıkış için:
• Bant veya kaplanmış tohum
• Blok veya küme halinde ekim
• Makine ile ekim
Tohum miktarı: 600-1000 g/da
6-7 bin bitki/da
2. Fide ile yetiştirme
Tohum miktarı : 0.5-1.5 g/m²
Ekim yeri: Yastık, toprak blok, kasa, tüp
Ekim zamanı:
İlkbahar: Şubat, mart, nisan
Kış: Eylül, ekim, kasım
Sonbahar: Ağustos, eylül, ekim
Ekim aralıkları: 20-30 X 15-20 cm
Gübreleme:
Organik gübre+ 15-18 kg N + 8-10 kg P +5-6 kg K
Ca noksanlığında uç yanıklığı görülür.
Sulama:
İlkbahar ve sonbahar dönemi yetiştiriciliğinde önemli
Yağmurlama ve damla sulama sistemi uygun
FİZYOLOJİK HASTALIKLAR
Uç yanıklığı
Belirtileri: Yaprak ucunda kahverengi yaralar
Nedenleri:
• Nemli havaların arkasından gelen yüksek sıcaklıklar (20ºC) nedeniyle Ca alınamaması
• Ca, N, Mg, B noksanlığı
Korunma yolları: Yapraklara CaNO3 veya CaCl2 püskürtülmesi
Kahverengi damar
Belirtileri: Yaprak ana damarında kahverengi lekeler, sonra yumuşama, başta gevşeme ve koflaşma
Nedenleri:
• Hasat dönemindeki yüksek sıcaklık
• Yağış ve yüksek nem
Spiralleşme
Belirtileri: Başı oluşturan 1 veya 2 yaprağın yaprak damarının dışa doğru genişlemesi ile baş oluşturamaması
Nedenleri:
• Henüz bilinmemektedir
HASAT ve MUHAFAZA
Hasat kriteri:
Baş salatalar: Baş iriliği, Baş sıkılığı
Yaprak salatalar: Yaprak sayısı (15-20 yaprak
Muhafaza:
Ön soğutma: hasat sonrası suyla veya vakumla
Depo koşulları: 0-1ºC, % 90-95 ON, 1 hafta
CA: % 2 CO2 + % 3 O2 , 1 ay veya daha fazla
DEPO HASTALIKLARI
Kırmızı leke: Dış yapraklarda damarlar üzerinde yeşil kahverengi leke oluşumu
Nedeni:
Depo ortamındaki fazla etilen
 Kurak koşullarda yetiştirilen salataların depoya alınması
 Aşırı olgunlaşmış salataların depolanması
Siyah benek: Yaprak kenarlarında çok sayıda küçük, orta kısmı güneş yanığı gibi kurumuş, kenarları kahverengi lekeler
Nedeni:
Depo ortamındaki fazla CO2
Bünyedeki fenolik bileşikler
Beyaz ve kahverengi damar:
Dış yapraklarda sararma ve esmerleşme
Nedeni: Depo ortamındaki yüksek sıcaklık
Pembe damar: Yaprak ana damarlarının dip kısmında ve aşırı olgunlaşmış başlarda renksiz alanlar şeklinde ortaya çıkar.
Nedeni:
Aşırı olgun başların depolanması
Depo koşulları (sıcaklık ve havalandırma)
Ambalajsız depolama