Serada Domates Yetiştiriciliğinde Budama
Sera domateslerinde budama , koltuk alma, yaprak alma ve tepe(uç) alma olarak yapılır:
1-Koltuk (sürgün) alma :
Serada sırık domates çeşitleri yetiştirilir ve tek gövde halinde büyütülmeleri gerekir. Yaprağın gövdeye bağlandığı yerden (koltuk) çıkan sürgünler 4-5 cm. olunca boşuna enerji harcamasını önlemek amacıyla temizlenir. Koltuklar küçükken, sabahları gevrekken alınmalıdır. Havaların serin gittiği aylarda haftada bir, nisan-mayıs aylarında ise iki defa alınmalıdır. Zayıf büyüyen bitkilerde geç alınmalıdır. Böylece yaprak yüzeyi arttırılıp meyve kalitesi ve miktarı artırılabilir. Budamanın sabah yapılması daha doğru olur. Çünkü bitki bünyesi serttir. sürgünlerin kırılması kolay olur. Koltuk alma baş ve işaret parmaklarının hareketi ile yapılır. koltuk almada geç kalınmamalıdır. Bitki enerjisini koltukların gelişmesi için harcar. Uzun ve kalın halde bulunan koltukların kopartılması halinde kabuk sıyrılabilir, gövde üzerinde büyük yaralar açılır. Bu sürgünler keskin bir bıçakla kesilmelidir. Büyük yaraların kapanması geç olur. Koltukların daha küçük iken alınmaları halinde koltuk gözleri gelişmesinin tamamlamadığından yeni koltuk gelişmesi beklenmelidir. Eğer serada koltuk(filiz) alma ile bulaşabilecek hastalık varsa, bu gibi hastalıklı bitkilerde en son koltuk alma yapılmalıdır.
2-Yaprak alma :
Domates 1,2 m. boylandığında fotosentez ve transpirasyon için en yüksek oranda yaprak alanına ulaşır. bitki boyu 1,2m'yi aştığı zaman alttaki yapraklar düzenli bir şekilde alınabilir. Yaprak alınmada ilk önce hasadı tamamlanmış veya hasada gelmiş meyveli ilk salkıma kadarki yapraklar alınır. Yaşlı ve hastalıklı özelliğini kaybetmiş, yere değen ,birbirine gölge yapan, bitkinin havalanmasına engel olan yaprakları alınır. Ayrıca çok kuvvetli büyüyen bitkilerde her bitkiden 1-2 yaprak alınır. Yaprak mahmuz bırakılmadan, yaprak sapının gövdeye birleştiği yerden alınır. Yaprak sapı gövdeye doğru yatırılır ve sonra geriye doğru kanırtılarak gövdeden koparılır.
3-Tepe (uç) alma :
Domatese büyümeyi durdurmak için tepe (uç) alma yapılır. Tepe alma işlemi ile meyvelerin daha çabuk olgunlaşmaları ve daha iri olmalarını teşvik edilmiş olur.
Tek mahsul ve ilkbahar yetiştiriciliğinde hasat, çoğunlukla haziran ayının ortasında veya sonunda biter. Bu yetiştiricilikler için tepe alınması, hasada son verme tarihinden 8-10 hafta önce yapılır. Nisan ayını ortalarında tepe alındığında haziran ayının ortası ile sonu arasında hasada son verilebilir.
Tepe alma, bitkinin en üst salkımından sonra iki yaprak bırakılarak bitkinin büyüme noktası elin baş ve işaret parmaklarının tırnakları ile kesilerek köreltilir. Salkımdan sonra bırakılan yapraklar, sera içinde nisan-mayıs aylarında ısı ve ışık normalin üzerinde olduğundan çiçek salkımını korurlar.
Tepe alınmadan sonra serada hem fazla ışık hemde yüksek sıcaklık bulunması tepe almadan sonra meydana gelen sürgünlerin süratle gelişmesini teşvik eder. Meydana gelecek bu sürgünlerin temizlenmesi gerekir.
Sonbahar yetiştiriciliğinde hasada şubat ayı başlarında veya ortalarında son verileceğinden son hasat tarihinden 70-80 gün önce tepe alınarak bitkinin büyümesi durdurulur. Aralık ayının ilk haftasında tepe alma yapıldığında şubat ayının ortalarında hasada son verilebilir. Sonbahar yetiştiriciliğinde salkımdan sonra iki yaprak bırakılması önemli değildir. Çünkü bu aylarda ısı ve ışık şiddeti azalmıştır. Tepe alınacağı zaman iki yaprak bırakılmadan sadece bitkinin büyüme noktası köreltilir. Tepe koparılırken gövdeden kabuk sıyrılmamalıdır.
Ayrıca indirme sırasında da uç alma yapılır. Bitkiler tel hizasına geldiğinde indirileceği zaman gerekli yaprak alma işleminden sonra uç alma yapılarak indirme yapılır. Böyle yapıldığı zaman (aşırı) indirme nedeniyle olacak meyve düzensizlikleri (ufak ve şekilsiz meyve) önlenebilir. İndirmede (salma) Uç alma meyve irileşmesi sağlar.
Faydalanılan Kaynaklar :
1-ERTEKİN,Ü. Seracılık ve Örtüaltı "Biber,Domates, Hıyar,Patlıcan" Yetiştiriciliği,2002
2-Örtüaltında Sebze Yetiştiriciliğinde Entegre Mücadele Eğitim Notları 1994-2003