|
Kekik hem dağların neşesi, hem şifa kaynağı…
Tıbbi amaçla kullanılan en önemli bitkilerimizden biri kekiklerimizdir. Thymus ve Origanum cinslerinin endemik türlerini yemeklere koku verme veya çay yapımı amacıyla kullanmanın yanı sıra, Anadolu insanı kekik türlerimizden çeşitli hastalıkların tedavisinde de yararlanmaktadır.
Yiyecek ve içecek olarak kullanılan kekik türlerimizin tercih edilmesinde sadece besleyici özellikleri değil sağaltıcı nitelikleri de rol oynayabilmektedir. Ülke çapında yaygın endemik Sipildağı Kekiği'nin (Thymus sipyleus subsp sipyleus var. sipyleus) Kayseri'nin Yahyalı İlçesi'nde yapılan çayı içilmek suretiyle bitki nefes darlığı, öksürük ve bronşitin tedavisinde kullanılır. (3)
Endemik bir kekik türü olan Thymus praecox subsp. skorpilii var. skorpilii'den Amasya İli'nin Merzifon dolayında şeker hastalığına karşı halk ilacı yapılmaktadır. Bahse konu kekik türünün Rize İli Anzer Yaylası'nda çayı yapılarak içildiğinden bu endemik bitki Rize yöresinde "Anzerçayı", Trabzon yöresinde ise "biberhot" olarak adlandırılmaktadır Yine ülkemizde yaygın olarak yetişen Thymus sipyleus subsp. rosulans adlı endemik kekik türü mide hastalıklarının tedavisinde kullanılır. (8, 11)
Muğla ve Denizli illerine endemik olan ve bu iller dışında doğal olarak yetişmeyen, yemeklerde baharat olarak da kullanıldığından yöresel adı "çökelek kekiği" olan endemik Origanum hypericifolium bitkisinin bu yörelerimizde şeker hastalığına karşı çayı içilmektedir. (12)
Uşak'ın Eşme İlçesi'nde Thymus zygioides var. lycaonicus (Konya kekiği) adlı endemik kekik türünün kurutulmuş çiçekli dalları ve yaprakları, nefes yolları rahatsızlıklarında, soğuk algınlığı ve nefes darlığı tedavisinde kullanılır. Aynı bitkinin yaprakları Afyon'un Kumalar Dağı yöresi köylülerince kaynatılıp çay olarak içilir ve bu suretle şeker hastalığının tedavisinde kullanılır. Ayrıca yemeklerde de baharat olarak kullanılır. (5, 13)
Kekik türlerimiz mis kokularıyla doğamızı şenlendirmelerinin yanı sıra, Anadolu insanının hastalıklarına deva olur da, Anadolu insanı ona hak ettiği değeri vermez mi?
Örneğin yemek ve ilaç yapımında kullanılan kekiklerimizden Origanum bitkisinin Türkçe anlamı "dağların neşesi"dir. Dünyadaki Origanum türlerinin yüzde 60'ı da Türkiye'de yetişir. Yani Türkiye'nin dağlarından alacağınız zevki, hayat kaynağını ve neşesini dünyanın başka hiçbir yerinde bulamazsınız; bir de bu neşe endemik ise, değmeyin keyfinize.
Anadolu'nun tüm kekik kokuları, düşmana karşı birleşin!
Antikçağlarda kekik, asaletin ve cesaretin simgesiydi. Bu yüzden savaşa giden yiğitlere kekik kokan armağanlar vermek bir gelenek halini almıştı. (14) Antikçağ ordularında görev yapan Anadolu delikanlıları da yörelerinden aldıkları endemik kekik kokulu hediyelerle savaş alanına gidiyorlardı besbelli.
Anadolu'nun dört bir yanından gelerek orduya katılanların kekik kokuları da muhakkak birbirine karışıyordu, ülkenin endemik kekik kokuları da herhalde Anadolu'nun kokusu olarak birleşiyor, öyle karşı konuyordu düşmana; askerlerin her biri de yanlarında taşıdıkları yörelerinin kekiğinin kokusundan güç alarak vatanlarını savunuyorlardı.
Antikçağ insanının birbirine kekik kokulu hediyeler vermesinin altında, mutlaka kekiğin hastalıkları iyileştiren olumlu özellikleri de vardı. Evinden ayrı savaşa giden insanların en çok ihtiyacı olan şeylerden biri hastalıklarını iyileştirecek unsurları yanına almaktı besbelli. Kekiğin hastalıklardan koruyucu etkisi, onun her türlü zorluktan insanları kurtardığı yönünde bir inanca dönüşmüş olmalıdır.
Romalılar kekiğin melankoliye iyi geldiğine inanırlardı. Bu çağlarda evlenecek kızlar ayakkabılarının içine kekik koyarlar ve daha sonra uyurlardı, bu suretle ileride evlenmeleri muhtemel erkeği rüyalarında göreceklerine inanırlardı. (9)
Erkeksin be kekik!
Roma ve Antikçağ uygulamalarından da görüleceği üzere kekik erkeksi bir bitkidir. Romalı kızlar ayakkabılarının içine erkekle özdeşleşen kekik koymak suretiyle rüyalarında müstakbel yavuklularını hayal edebilmekte, savaşa giden yiğitlere de kekik hediyeleri verilerek onlara yiğitlere ve asillere özgü kokular kazandırılmaktadır.
Zaten kekik türlerinden Thymus bitki sistematiğinde erkeksi bir isimdir. Günümüz Anadolu'sundaki Türkçe kekik isimlerinde bu uygulama devam etmektedir: Örneğin Ankara yöresinde endemik Origanum sipyleum adlı kekik ile Muğla yöresinde Origanum onites adlı kekiğin yöresel adı "güveyi otu", yine Muğla yöresinde Satureja thymbra adlı kekiğin yöresel adı "oğulotu" veya "oğul kekiği"dir. (11)
Görüleceği gibi kekik türlerimiz insanlarımıza sağlık bahşederken fizyolojik özellikleriyle onlara kültürel bakış açıları da kazandırmakta, Anadolu insanına asalet ve cesaret vermekte, ayrıca neşe, hayal gücü, sevgi ve mutluluk da aşılamaktadır.
|