Çuha çiçekleri (primula)*
Soğuk ve ıslak kış mevsiminde sevmediğimiz, kısa, karanlık günlerin içinde koşturur dururken gözümüz ansızın yol kenarındaki çiçekçilerin ya da seraların vitrininde açılmakta olan rengârenk çiçeklere takılır. Nasıl da afacan, nasıl da iyimserlik veren görünüşleri vardır; dünya gününe gelmelerinin nedeni sanki karanlık günleri aydınlatmak!
Çuha çiçekleridir bunlar. Büyük kentlerde yaşayanlar onu görmezden gelemez. Güneşli bir kış günü onlarla birlikte uzak bahar yakınlaşır, paltoların yakası açılır, boyun atkıları fora edilir...
Karanlık günlere gelince; bir ışık, bir renk, ne renk ama...
Oysa günlerin bahara devşirmesine daha çok zaman vardır.
Ne renk cümbüşü sunar bu Afrika menekşesini andıran çuha çiçekleri... Durmadan gülen oynak kızlar gibi kışkırtıcı bir güzellikleri vardır; oynak ama bir o kadar da kendi halinde. Sarılar, kırmızılar, mor, morun en moru (tam ortadaki sarı benek o yok mu, o), kişi kendini her kavanoza saldırdığı şekerlemeci dükkânında sanır. Karın altındaki görünüşlerine ne demeli, beyazı delen o incecik upuzun boyundan fışkıran renkleri: 'Bana bakın ben pes ediyor muyum?' deyişleri.
Evet sevgili okurlar bu yazıyla birlikte, bugüne değin yapamadınızsa evinizin balkonuna ya da varsa bahçenizin görüş alanınıza en yakın yerine çuha çiçekleri dikeceksiniz umarım.
Bahçıvan önerisi:
Çuha çiçeklerinin yaklaşık 400 türü vardır. Türlerine göre, doğal olarak bataklıklar ve ılıman bölgelerinden tutun, Himalayalar'a değin geniş bir yaşam alanları vardır. Yetiştirme olanlar da dayanıklıdır; bahçede, havuz kenarında, kayalık bahçelerinde, çimen aralarında, ağaç diplerinde onlardan yararlanmak mümkündür.
Bakımına gelince, zengin çiçeklenme ve geniş yapraklar su isteğinin belirtisidir, düzenli sulama yapın, toprak yüzeyi kurur kurumaz ince uzun hunili sulama kaplarıyla sulayın ve yapraklarına su değdirmemeye dikkat edin. Dip kısmına yerleştirdiğiniz kapta asla su olmamalı, bunu hiç sevmezler. Işıklı bir yer olma koşuluyla ev içinde de tutabilirsiniz. Ne var ki sıcaklık 15 üzerine çıkmamalıdır, 12-15 ideal sıcaklıktır. Gece serin yere taşıyıp istediği serinliği sağlayabilirsiniz. Solan çiçeklerini çok ince bir makasla dibinden kesin, haftada bir vereceğiniz çiçekli bitkiler gübresi çiçeklenmeyi sürdürür.
İlkbaharın sonuna doğru çiçeğinizin yorulduğunu anlarsınız; yaprakları dökülür, tüm özeninize karşın çiçeklenme biter. Onu bir süre, gelecek güz başlangıcına değin rahat bırakın. Toprak hizasından budayın ve olanağınız varsa bahçenin kuytu bir yerine toprağa dikin zamanla kendi kendilerine yeni melezler oluştururlar ya da arada bir sulama koşuluyla balkonun bir köşesinde kendi haline bırakın. Çuha çiçekleri birkaç yıl arka arkaya çiçek açabilir.
Bu güzel bitkinin yabani türlerinden kimileri daha uzun saplı olup şifalı bitkiler sınıfına da girer. Eskiden özellikle göz hastalıklarında kullanılırdı.
Evliya Çelebi de Bingöl dağlarında yetişen çuha çiçeklerinden söz etmişti, okumayanlarınız için yineliyorum: "Sarı tutya**, kırmızı tutya, mor tutyalar vardır ki güzel kokusundan adamın dimağı kokulanır. Bu tutyaları toplayıp göz ağrısına tutulanların gözüne sürme ederler. Allah'ın emriyle görme kuvveti ve uzağı görme hasıl olur. Taze yaprakları çıban tedavisinde çıbanın üstüne sarılır ve bu işlem sık sık yeni koparılmış yaprakla değiştirilir".***
Büyük kentlerde yetiştirme ve bodur çuha çiçeklerinin şifalı yönünden ne denli yararlanabiliriz bilmiyorum ama gözümüze, gönlümüze iyilik verdiği kesin.
* Primula: Latince prima vera ilkbahar başlangıcı anlamına gelir.
** Tutya: Çuha çiçeği
*** Geçmişte ve Bugün Bitkilerle Tedavi, Prof. Dr Turhan Baytop.
Gülnar Onay
http://www.radikal.com.tr/ek_haber.p...s&haberno=5412