Eski defterleri karıştırırken 1981 yılında hazırladığım "Gladiol Yetiştiriciliği" seminer notlarımı buldum. sanırım pek çok araştırıcı bu notlarımdan faydalandı. Bazıları cümlelerimi bile aynan kullandı. Gladiol soğanı çoğaltılması ile ilgili bilgileri oradan vereceğim. Evet ilginç olan 27 yıldır daha iyi ve yeni bilgiler yayımlanamadı (veya ben bulamadım).
GLADİOL “Çiçek Soğanı” (DAMIZLIK) ÜRETİMİ : Gladiollerde çoğalma tohumdan veya yavru soğan (cormel-kralen)’den olmaktadır. Tohumdan çoğaltma daha çok “Islah” çalışmaları için kullanılmaktadır. Ticari soğan üretimi yavru (Kralen)larla yapılmaktadır. Kralenden çiçek üretimi için kullanılan “Damızlık Soğan” elde edilinceye kadar 2 veya 3 yıl geçmesi ve yavruların büyütülmesi gerekir.
Yavruların Elde Edilmesi ve Dikime Hazırlanması
Bu iş için yaz aylarında kralen elde edilecek gladiol tarlaları seçilir, çeşitlerin karışık olmamasına dikkat edilir ve tarlalarda herhangi bir hastalık etmeninin olmamasına dikkat edilir. Seçilen, işaretlenen yerlerden yaz sonunda soğanlar sökülürken yavrular dikkatle alınarak serin, gölge yerlerde kurutulurlar ve altı telli kasalarda 10°C civarında muhafaza edilirler. Aralık sonu ve Ocak ayı içerisinde kralenler dinlenme halinde bulunurken fusarium ve diğer hastalık etmenlerine karşı 52 oC lık “sıcak su” muamelesine tutulurlar. Sıcak su muamelesi aynı zamanda Durmancy (dinlenme)’yi kırıcı etkiside olmaktadır. Daha sonra dikim zamanına kadar 10°C de depolanan yavrular don tehlikesi bittikten sonra (söğütler yeşerince, kurbağalar vıyaklamaya başlayınca
) Mayıs gibi (Bazı bölgelerde daha erken) dikilirler.
Burada en önemli sorun yavruların (Kralen) toprakta çimlendirilmesinde olmaktadır. Çimlenme oranı bazen % 30’a kadar düşebilmektedir. Yavruların çimlenmesini etkileyen çeşitli faktörler vardır. Yavruların kalın kabukları, dinlenme durumları (Dormancy), yetişme devresindeki beslenme durumları ve depolama şartları önemli engelleyici etmenler olmaktadır. Çünkü yavrular sökülüp toplandıktan sonra toplu iğne başından fındık büyüklüğüne kadar çeşitli olgunluk devrelerinde bulunan yavrular bir aradadır. Bu nedenle önce bunların büyüklüklerine göre ayrılması gerekmektedir.
Kralenlere dikimden önce yapılan uygulamalar içinde suda 1-2 gün su içinde bırakarak ıslatmak, KNO3, NaC1, GA3 solüsyonlarına batırmak, sıcak su uygulaması yapmak, kabuklarını çıtlatmak (kırmak-soymak) gibi işlemler sayılabilir. Bu konuda araştırıcılar düşük (6-10°C) ve yüksek (27°C) sıcaklıklarda depolanan yavruların 15° de depolananlardan daha iyi çimlendiğini ve kabukları soyulan yavrularda çimlenme oranının arttığını belirtmektedir. Aynı zamanda toprak sıcaklığının yavruların çimlenmelerine etkili olduğu, 10°C’dan 26°C’a kadar çimlenme hızının arttığını bildirmektedir.
Yavruların Dikim ve Bakımı Dikime hazırlanan kralenler (aynı zamanda çevresi 2/3., ¾ ve 4/6 cm olan küçük soğanlar) ya serpme olarak tavalara veya makine ile sırt şeklinde dikilebilirler. Dikimden önce toprağın işlenmiş, hazırlanmış olması gerekir. Dikim sıklığı kralenlerde dekara litre olarak hesap edilir ve bu 200-300 lt/da civarında olur. daha iri olan yavru soğanlar ise m2 ye 200-500 adet gelecek şekilde dikilirler.
Yavrular serpilerek dikildikten sonra üzerleri 5-6 cm toprak ile kapatılır ve yağmurlama şeklinde sulanırlar ve zaman zaman hafif şekilde gübrelenirler.
Tarlada damızlık gladiol yetiştiriciliğinde ot mücadelesi önemli yer tutar. Dikimi müteakip Afalon, gibi ilaçlarla ot mücadelesi yapılabilir. Dikimden sonra bu mücadele devam etmelidir.
Dikim genellikle ilkbahar-yaz başında don tehlikesi kalktıktan sonra yapılır. Yaz boyunca su ve besin ihtiyacı karşılanan yavrular normal gelişmelerini sürdürürken hastalık ve zararlılara karşıda sürekli ilaçlı mücadele yapılır. Çiçek devresinde tarlalar gezilerek çeşitlerin arasında karışık diğer çeşitler saptanıp soğanıyla birlikte sökülür. Bu arada çiçekler tam açılmadan “
Başak-çiçek kırma” işlemi yapılır. Böylece soğanda daha fazla besin maddesi biriktirmesi sağlanır. Gelişmelerini tamamlayan bitkiler iyice sararmadan (Ağustos gibi)makine ile veya çepinle sökülür, sap kısımları kırılarak soğanlar ayrılır ve çamurluysa yıkanır ve kurutulur. 2-3 hafta sonra yapışık olan eski soğan ve kökler koparılarak temizlenir, boylandırılarak file çuvallara doldurulup havadar serin yerde muhafaza edilirler. Eğer soğanlar uzun süre bekletilecekse 5°C’lık %80-90 nemli soğuk depolarda muhafaza edilirler.
Depolarda Botyritis, Aspergillus, Penicullium gibi funguslardan sakınmak için depo havalandırılması iyi olmalıdır.
Yaklaşık bir dönüme 250-300 litre kralen (yavru) dikilir.
Adet Çevre boyu oran
90.000 2/3 % 10
135.000 3 /4 % 30
90.000 4/6 % 40
45.000 6/8 % 15
22.000 8/+ % 5
382.000 adet Toplam soğan elde edilir.
Konu ile ilgili fotolar slaytlarda kalmış tarayamamışım. özür dilerim.