[kgursan]

SÜMBÜL SOĞANLARINDA ÇOĞALTMA

Sümbülün çoğaltılması vegetatif yöntemlerle yapılmaktadır. Çoğaltma materyali olarak soğanlar kullanılmaktadır. Sümbüller yanlarında oluşan yavruların büyütülmesi ile çoğaltılabilirse de ticari olarak soğanlara 2 yöntem uygulanarak yavru soğan elde edilir ve bu yavrular büyütülürler. Bu yöntemler soğan tabanını kesme ve oyma (Scooping) yöntemleridir.

Her iki yöntemde de amaç soğanın iç kısmındaki çiçek kısmını parçalamak ve scalelerin kesik kısımlarında yavru soğancıklar oluşturmaktır . En çok uygulanan yöntem Kesme dir. Soğanın taban kısmı merkezden geçecek şekilde ve iç kısımdaki sürgün tomurcuğunu parçalayacak derinlikte karşılıklı (Çapraz) olarak 3 defa kesilerek soğanın taban kısmı 6 eşit parçaya ayrılır. Oyma (Scooping) yönteminde ise soğanın tabanındaki kök kısmı kaşık biçiminde özel bir bıçak ile tamamen oyularak çıkarılmaktadır. Kesme ve oyma derinliği sadece tabanda ve içte (merkezde) bulunan sürgün tomurcuğunu tahrip edecek kadar derin olmalıdır daha derin kesme veya oymakdan kaçınmalıdır.

Soğanın tabanında ve iç kısımda bulunan sürgün tomurcuğunun tahrip edilmesi, soğandaki apical dominansı (sürgün uzamasını) kaldırarak scalelerin kesilmiş yerlerinde yavru soğan oluşumunu sağlar. Bu şekilde bir soğandan, Çapraz kesimden 25, oyma yapılandan 50 civarında yavru soğan elde edilebilir.

Çapraz kesme; iri (19/20) soğanlarda daha çok kullanılır. Daha az yavru soğan (20-25 adet) gelişir fakat bunlar, oyma yöntemi uygulanan soğanlardan 1 yıl daha erken olgunluğa gelirler. Kesme veya oyma yöntemi çeşitlere göre de değişebilir öyle ki bazı çeşitler küçük soğanlıdır bunlarda soğan sayısını azaltmak için kesme daha iyidir.

Oyma yöntemi; özel, kaşık biçiminde bir keskin bıçakla soğan tabanının merkeze doğru konik bir şekilde oyulmasıdır. Oyma işleminden sonra yüzey sterilizasyonu hypoclorid ile yapılır.

Her iki yöntemde de uygulama beceri isteyen bir iştir. Çünkü skalelerin soğan tabanına bağlandıkları yerlerde bulunan hücreler yeni meristem oluşturma yeteneğindedir. Daha derin kesme yaparak bu hücrelerin kaldırılması yavru oluşumunu engeller. Daha yüzeysel oyma işleminde ise scalelerin birleştiği taban kısmının kalması da yavru oluşumunu engeller.

Anaç olarak kullanılacak soğanlar 1 yıl kadar dikkatli gözlenmeli ve anormal davranış (virüs belirtileri ) gösterenler sökülerek atılmalıdır. Sağlıklı soğanlar Haziran - Temmuz da söküldükten sonra serin, gölge yerlerde kurutulur. Kesme den önce 25 oC da en az 1 hafta (Oyulacak olanlar 2 hafta) bekletilirler. Kesilen soğanlar yüzey sterilizasyonu için Hypoclorid veya benzeri bir solüsyona daldırılarak kurutulurlar.

Kesilmiş veya oyulmuş soğanlar, altı telli kasalar içinde sıcaklık ve nem kontrolü yapılabilen depo veya büyütme dolaplarına koyulurlar. kasalar önce 21 oC daki büyütme dolaplarına veya depolara yerleştirilirler. Burada düşük nem oranı kallus (Yara dokusu) teşekkülünü artırır. Buradaki sıcaklık ve nem yavaş yavaş yükseltilir ve sıcaklık 30 oC a nem oranı da % 85 yükseltilir. 30oC da üç ay kalır.
Burada 3 ay kalan soğanların kesilmiş yerlerinde ve soğanın çevresinde yavru soğancıklar oluşur. Yavrular gelişmelerini tamamladıktan sonra, sıcaklık yavaş yavaş azaltılır. Birkaç gün soğanlar çevreye alıştırılır. Ana soğanlar, oluşumunu ve büyümesini tamamlamış olan yavrular ile beraber KASIM ayı ortalarında büyütme yerlerine dikilirler.

Yavru soğanlar 3-4 yıl uygun yetiştirme koşullarında büyütülürler. Büyütme esnasında düzenli bakım ve besleme koşulları sağlanmalıdır. Sümbül soğanları en fazla 3-4 yaşında olmalı 5 yaşını geçmemelidir. Daha yaşlı soğanlar ve çok iri soğanlar makbul değildir. Sümbül soğanları uygun yetiştirme koşulları sağlanırsa yukarıdaki ölçülere 3-4 yılda gelirler.

Sümbül soğanının kalitesi ölçülürken kök halkasının çapı ile soğan çapı arasındaki oran dikkate alınır. Kök bölgesinin çapı, soğanın en geniş yerindeki çapına oranı 1/3 olmalıdır. Bu oranın daha fazla olması kötü kaliteyi gösterir. Sarı çeşitler bu kuralın dışındadır ve ½ oranına kadar çıkabilir. En iyi kalite ölçüsünde çevresi (18/19) cm. olan bir soğan 5 yaşını geçmemiş olmalıdır.