|
Orijinal Mesaj Sahibi hocam100
Soğanlı bitkilerde genel üretim
Lale, glayör, zambak, astromerya, kardelen, manisa lalesi, siklamen ve orkide gibi nadir bitkiler denilince aklımıza soğanlı ve rizomlu bitkiler gelmektedir. Bu bitkiler dekoratif görünümleri ve çiçekleri ile hem amatör hem de profesyonel yetiştiriciler arasında ayrı bir yere sahiptirler. Üretimlerinin diğer bitkiler kadar kolay olmaması, soğanlı bitkilerin üretimi daha önemli kılmaktadır.
Soğanlı bitkiler; toprak üzerlerindeki yaprak, çiçek gibi dış aksamlarını, büyüme mevsimini tamamladıktan sonra, kuruyarak dökmelerine karşın, hayatlarını toprak altında sürdürebilen bir veya çok yıllık bitkilerdir. Aslında soğan; bitkinin besin maddelerini depo eden özel bir gövdedir. Çoğunlukla dikey duran, tepe¬sinde büyüme konisi veya çiçek taslağı bulunan kalın pullar ile kaplanmış bir gövde çeşitidir. Yaprak, sap, çiçek, gibi toprak üstü tüm organları içerir
Soğanlı bitkilerde üretim daha çok vegetatif olarak yapılır. Ancak generatif olarakta üretimleri yapılmaktadır. Bu yöntemler;
• Yavru soğanlar ile üretim
• Tohumdan üretim
• Çapraz(Bazal) kesim
• Soğanın bölünmesi
• Pullara ayırma
• Merkez çıkartma
Yavru soğanlar ile üretim:
Tohumdan üretilemeyen veya çok az sayıda tohum veren soğanlı bitkilerde kullanılan basit ve güvenilir bir yöntemdir. Nergis, lale, sümbül ve süsen soğanlarının üretiminde kullanılır. Soğanlı bitki ticareti ile uğraşan işletmelerin ana bitkinin aynısını sağlamak ve bol miktarda üretim yapmak için uyguladıkları bir üretim yöntemidir. Ayrıca bu yöntem tohumla üretime göre daha hızlıdır. Yavru soğanlar ile üretim, iç mekan da yetişen Kilivya(Clivia)'da kullanılabilir. Bu yöntem bitki uyku dönemine girdiği zaman, yani bitkinin toprak üstü aksamı tamamen solduktan sonra soğan topraktan özenle çıkarılır. Ana soğanın çevresinde oluşmuş yavru soğanlar dikkatlice ayrılırlar.
Ayrılan yeni soğanlar kuru ve nemsiz bir ortamda ekim mevsimine kadar bekletilirler. Ekim mevsimi geldiğinde soğanlar fazla bekletilmeden ekilmelidir. Geç ekim yapıldığında çiçeklenme gecikebilir veya soğan çiçek açmaya bilir.
Soğanlı bitkilerin
tohumla üretimi:
Soğanlı bitkilerde bu üretim yöntemi çok az uygulanmaktadır. Az miktarda yavru soğan veren veya yeni türler elde etmek amacıyla bu üretim yöntemine baş vurulur. Hastalıksız bitki elde etmek için en ideal yöntem tohumla üretimdir. Çünkü virüs hastalıklarının çoğu vejetatif aksamlar ile (Dal, yaprak, soğan gibi) taşındığından, tohum yoluyla bu hastalıkların taşınması çok az bir ihtimaldir. Örneğin bir virüs hastalığı ana soğana bulaşırsa oradan yavru soğanlara çok kolay geçer ve bu yavru soğanlardan da gelecekte oluşturacakları soğanlara hastalığı taşırlar.
Soğanlı bitkilerde tohum toplama ve zamanı önemlidir. Tohum kapsülleri tam olgunlaşmadan toplanmamalıdır. Eğer tohumlar erken toplanırsa, tohumlarda çürümeler gözlenir. Tohumlar iyice olgunlaştıktan sonra itina ile toplanmalı ve kuru, havadar bir yerde kurutulmalıdır. Ekim zamanma kadar bu şekilde saklanmalıdır. Fakat Amaryllidaceae ve Liliaceae familyalarında olduğu gibi to-humlar etli ise hiç bekletilmeden ekilmeleri gerekir. Tohumla üretimin dezavantajlarından biri ekimden çiçeklen-meye kadar geçen sürenin çok uzun sürmesi. İkincisi ise tohumdan meydana gelen bitkilerin açılma (ana bitkiye benzememesi) yapmasıdır.
Çapraz(Bazal) kesim:
Çapraz kesim ile üretim yapmak için 18-22 santimetre çapındaki büyük ve sağlıklı soğanlar kullanılır. Soğanın kökü, keskin ve steril bir bıçak yardımıyla itina ile kesilir. Kesim yapıldıktan sonra soğan kurumaya bırakılır. İyice kurutulan soğan, tabandan soğanın yansına kadar 3-4 çapraz kesim yapılır. Kesim soğanın yansına kadar yapılmalıdır. Daha derin kesimlerde soğan kuruyarak ölür.
Hazırlanan soğan steril bir üretim harcına dikilir. Bu harç genellikle ıslatılmış ve elenmiş nehir kumu veya perlit'den yapılır. Harç fungal(Man-tari) hastalıklara karışı ilaçlandıktan sonra, soğanın tabanı yukarı gelecek şekilde dikilir. Kesim yapılan yerin üzerine kum serpilir. Bu işlem yapıldıktan 1 hafta sonra soğan yerinden çıkarılır ve bu sefer tabanı aşağıya gelecek şekilde tekrar dikilir. İlk 2 hafta ortam sıcaklığı 25-26 derece tutulur. Ortamın sıcaklığı kadar soğanların bulunduğu ortamın iyi havalandırılması da önemli bir faktördür. Bu koşullar sağlandıktan sonra sonbaharın başlarına kadar ortam sıcaklığı 20 derece de tutulur. Bu sırada çapraz kesim yapılmış her parçadan yavru soğan oluşumu meydana gelir.
Soğanın bölünmesi:
Bu üretim şeklinde ise soğandan alman her parçada kök'ün bir kısmını bulundurması gerekmektedir. Soğanın bölünmesi metodu, ana soğan stoğunun az ve çok değerli olduğu durumlarda yapılır. Bu yöntem, soğanın toprak üstü aksamının sararmasından ve kurumasından sonra soğan topraktan çıkarıldıktan hemen sonra yapılmalıdır. İlk önce soğanın üzerinde bulunan toprak temizlenmelidir. Soğanın büyüklüğüne göre kaç parçaya ayrılacağına karar verildikten sonra kesim işlemi yapılmalıdır. Kesim düz ve pürüzsüz olmalıdır. Bunun için steril ve keskin bir bıçak kullanmak gerekir. Kesim yapılacak soğanın üzerinde yara ve bere olmaması gerekir. Ayrıca soğan bölünürken fazla küçük parçalara ayrılmamasına dikkat etmek gerekir. Çünkü küçük parçaların büyümesi zaman almaktadır. Bölünme sonrası soğan parçalarının hastalık kapmaması için yara yerlerine kömür tozu sürülür. Bölünme işlemi tamamlandıktan sonra soğan" parçalan nemli torf içersine dikilirler. Soğan parçaları hemen dikilmeyecekler ise 20 derece sıcaklıkta 12 hafta bekletilirler. Bu üretim yöntemi, yumru begonya, kaladyum, siklamen ve katlea gibi iç mekan bitkilerinin üretiminde kullanılır.
Pullara ayırma:
İsminden de anlaşılacağı gibi soğan pullarının ayrılması ile gerçekleştirilen bir üretim yöntemidir. Bu yöntem de her soğan pulu, bir miktar kök içerecek şekilde soğandan ayrılır. Soğanın en dışında bulunan pullar yaralı ve ince olacağından bu pullar ayıklandıktan sonra alt taraflardaki kalın ve sağlıklı pullar kulanılır. Ayrılan pul hastalıklara karşı ilaçlandıktan sonra, pulun yarısı üretim harcının içersine girecek şekilde dikim yapılır. Dikim yapıldıktan 6 hafta sonra pulların soğan oluşturup oluşturma dığı el ile yoklanarak kontrol edilir. Kontrol edilen pullarda sürgün bulunuyorsa bunlar ortamdan uzaklaştırılarak küçük saksılara dikilmelidirler. Soğanlı bitkilerde pullara ayırma, üretim materyalinin az olduğu durumlar da kullanılan etkili bir üretim yöntemidir. Ancak bu yöntemde bitkinin çiçeklenmesi için uzun zamana ihtiyaç vardır.
Merkez çıkartma:
Soğanlı bitkilerin üretilmesinde kullanılan bu yöntem belli bir beceri ve tecrübe gerektirir. Bu yöntemde önceden toplanan soğanlar 25 derece sıcaklıkta kuru ve havadar bir yerde2-3 hafta bekletilir. Bekletilen soğanlar işlem öncesi iyice temizlenirler. Sonra mantari hastalıklara karşı ilaçlanırlar, ilaçlama yapıldıktan sonra kuru, havadar ve direk güneş ışığı almayan bir yerde bir süre bekletilirler. Bu şekilde hazırlanan soğanların kökleri düzgün bir şekilde steril bir bıçak yardımı kesilir. Daha sonra bıçak ile soğanın tabanı yani kök bölgesi oyularak çıkarılır. İşte bu işleme Merkez Çıkartma denir. Merkezi çıkarılan soğan, kesim yapılan kısmı yukarıya gelecek şekilde üretim harcına dikilir. Üretim harcı, perlit veya elenmiş nehir kumundan hazırlanmalıdır. Bu şekilde soğanlar önceden depolandıkları ortamda 2 hafta bekletilirler. Sonra ters çevrilerek ortam sıcaklığı 20 dereceye getirilir. Bu üretim de sıcaklık Eylül ayında 22, Ekim ayında ise 25 derece tutulmalıdır. Ayrıca ortamın nemi yüzde 80-85 olmalıdır. Uygun koşullar sağlandığı taktirde soğanların yara yerlerinde türlere göre değişmekle beraber ortalama 7-15 arasında yavru soğan oluşur. Bu soğan yavruları Kasım ayında önceden hazırlanmış yerlere dikilerek gelişinceye kadar bekletilirler.
Emrah MEREY
BAHÇE VE ÇİÇEK DERGİSİ 1998 EKİM SAYISI
|