[Metin Y.]

- 2 -

Elmanın gelin alma merasimlerinde bayrağın üzerine takıldığı Ankara civarlarında sıkça görülmektedir. Elma bereket ve aile saadetini sembolize eder. Hayat ağacı motifi eski Sümer, Hitit, Asur, Urartu, Yunan, Roma, Bizans ve Türk sanatında da bol bol kullanılmıştır.


Hitit ve Asur sanatında, genellikle kral , yani Tanrının yeryüzündeki temsilcisi, bir hayat ağacı önünde tasvir edilmiştir. Grek ve Roma sanatında steller, yani mezar adağı ve mezar taşlarında Hayat Ağacı sembolü sık olarak kullanılmıştır.

XIII. Asır İran seramiklerinde bilhassa sgrafito tekniğinde yapılan seramiklerde müstakil hayat ağacı motiflerine sık rastlanmakta ve Suriye Mezopotamya sırsız seramiklerinde tek hayat ağacı, nar ağacı şeklinde tasvir edilmiştir.

Ayrıca XI-XIV. yüzyıl İran ipek kumaşlarında yine Hayat ağacı tasvirleri görülmektedir.

M.S.1100-1300 tarihlerindeki Bitlis-Ahlat Selçuklu Mezar taşlarında hayat ağacını çok sık olarak görmekteyiz. Ahlat mezar taşlarında ejder motifi de bulunmaktadır.

Selçuk ve Osmanlılarda, cenneti temsil ve üzün ömrü göstermesi bakımından, camilerde, bilhassa çini malzemede, minyatürlerde, halı-kilimlerde, Kâbe örtüsü kumaşlarında hurma dalı şeklinde, mezar taşlarında, mezarlıklardaki selvi ağaçları, günümüze intikal eden hayat ağacının birer sembolleridir.

Cennet; sonsuzluğun, sonsuz istirahatın, çöl kültüründe çağıldayan nehirlerin ve gözlerimizi dinlendiren eşsiz yeşilliğin; yeşil kuşak iklimlerde, zevk ve eğlencenin, soğuk iklim kuşaklarında sıcak iklim hasretinin, rahat ve huzurun, sükûnetin mekânıdır.

İslâm öncesi Avar Sanatında, Hayat ağacı motifi, altın kemerler üzerinde dal şeklinde görülür.

M.S. 691 yılında inşa edilen Kubbetü'l Sahra Camii mozaiklerinde stilize hurma ağacı şeklinde tasvir edilmiştir. Aynı yapıda Sasanî etkisiyle kanatlı palmet dalları ile simgelenmiş olup, cennet ve melekleri işaret etmektedir.

II. Velid zamanında yapılan Hırbet el Mefçir Sarayı taban mozaiklerinde Hıristiyan sanatı tesiri ile elma ağacı şeklinde tasvir edilmiştir.

İspanya, Endülüs Emevi Sarayı'nda M.S. 900'lerde kollu şamdana benzer dalları ile hayat ağacı tasvirlerine rastlanmaktadır. M.S.862-63 yıllarında inşa edilen Kayravan Ulu Camisi Minberinde yine hayat ağacı tasviri vardır.

Abbasi sanatında da görülen hayat ağacı, 909 yılında Muktedir zamanında yapılan Diyarbakır Surları'ndaki taş kabartma Hayat Ağacı , arslan ve kuşlar, bir diğer numunedir.

Erzurum Çifte Minareli Medrese girişinin sağında ve solunda, taş üzerine kabartma birer Hayat Ağacı motifi bulunmaktadır. (13.y.y.)

Erzurum Yakutiye Medresesi de 13 y.y. da inşa edilmiştir. Portalin dış yüzündeki kabartmalarda Hayat Ağacı çift başlı kartal ve iki aslanla birleştirilmiştir.

• Kayseri Döner Künbette ( 13.y.y.) ağacın tepesinde çift başlı kartal, altında simetrik yerleştirilmiş aslan kabartmaları yer alır. Bugün kısmen kırılmıştır.
  
• Niğde Akmedrese'de portal ( giriş kapısı ) bordür kenarında,insan figürü ile birikte;
  
• Divriği Ulu Camii Kuzey Portalinde dal şeklinde ağaç kabartması Anadolu Selçuklu sanatının ilk örnekleridir. Ayrıca Camiin batı (tekstil ) kapısı sağındaki nişde bulunan çift başlı kartalı da unutmamak gerekir. Çift başlı Kartalın kuyruk uçları ejder başı şeklindedir. Yani hakimiyet sembolü çift başlı kartalın ejder figürlü kanat uçları külliyeyi beklemektedir.
  
• 1271 tarihinde Selçuklu Başveziri Sahip Ata Fahrüddin Ali'nın inşa ettirdiğ, Sivas Gökmedrese'de , portalin iki yanında , palmiyeye benzer, tepesinde kartal, dalları arasında kuş ve nar tasviri bulunan Hayat Ağacı da misallerden bir diğeridir.
  
• Selçuklu Başkenti Konya'nın Beyşehir Gölü kenarındaki Sultan Alaâddin Keykubad'ın yazlık Sarayı Kubadabad'da yıldız çinilerinde hayat ağacı motifi bulunmuştur.
  
• Antik değere haiz halı ve kilimlerimizde yine hayat ağacı motifi bol miktarda bulunmaktadır.