|
Şu an Türkiye’de NOA ve BNAO ve 4-CPA adlı
büyüme düzenleyicileri seralarda döllenmeyi ve meyve tutumunu artırmada özellikle
domateste sıkça kullanılmaktadır. Bu maddelerin kalıntı etkisi ve insan ve
hayvan sağlığına zararları konusunda sadece şüpheler vardır. Ama 4-CPA
bunlar arasında daha toksik olduğu düşünüleni olmasına karşın zararları
diğer tarımsal mücadele ilaçları kadardır.
Bunlara ilave olarak 2,4-D adlı bir başka
oksin grubu büyüme düzenleyicisi ise yaklaşık 15-20 yıldır Türkiye’de
tahıllarda ot ilacı olarak kullanılmaktadır. Bu madde üzerinde en fazla
tereddüt uyandıran madde olarak değerlendirilmektedir. Aynı maddeye sahip
bazı karışımların narenciyede de kullanıldığı duyulmaktadır. Fakat, bu
4 büyüme düzenleyicisi yurtdışında ve Türkiye’de kullanımı ruhsata
tabi olup çeşitli ticari isimler altında satılmaktadır.
Hormonlu ürün nasıl anlaşılır dan ziyade
sağlıksız ürün nasıl anlaşılır demek belki daha doğru olabilir. Çünkü
Türkiye’de ve genellikle bazı ülkelerde tartışmalı büyüme düzenleyicilerinin
kullanıldığı ürün sayısı ancak birkaç tanedir. Gerisi bakımından önemli
sağlık endişeleri bildirilmemektedir. Örnek; Ege bölgesi’nde üzümlerde
yıllarca meyve sayısını artırmak ve daha homojen bir görüntü oluşturmak
için GA3 (gibberellik asit) kullanılmaktadır.
Domateslerde uygulanan oksinler hücrelerde bölünme
ve büyümede etkilidirler. Bu nedenle oksin uygulanan doku veya hücreler daha
iri hale gelirler ve bölünmeleri hızlanır. Buna paralel olarak bitki daha hızlı
gelişmeye zorlanır. Bu yolla hücre bünyesine daha fazla su alır ve hızlı
bölündüğü için daha az asimilat yaparlar. Bu durumda bu tür hücrelerden
oluşan bir meyve veya sebze daha az lezzetli olur. Dolayısıyla tüketici daha
fazla suya para vermiş olur.
Gelişme için daha az vakitleri olduğundan
meyve ve sebzelerde daha az veya hemen hemen hiç çekirdek oluşumu görülmez.
Genelde iç kısımlarda karsı bir görüntü
vardır. Bu da renk maddesinin oluşması ve birikimi için yeterli vakit
olmamasındandır.
Meyve şeklinde deformasyon da görsel bir
belirti olabilir. Fakat meyvelerin iri olması her zaman belirti olmaz çeşit
özelliği de olabilir.
Görsel olarak tanımadan daha önemlisi yediğimiz
meyve ve sebzelerde kalıntı etkisi araştırmaları yapılmalıdır. O nedenle
daha sağlıklı bilgi sahibi olunması için gıdacılar kimyasal kalıntı
analizlerini yapmalı ve tüketiciyi bilinçlendirmelidir. Hacettepe Üniversitesinden
bir grup araştırıcı (V. Gökmen ve J. Acar) tarafından seralarda 4-CPA
denilen sentetik büyüme düzenleyicisi uygulanmasıyla yetiştirilmiş
domateslerde yapılan bir araştırmada soyulmuş ve soyulmamış üründe
kullanılan 4-CPA’nın kalıntı etkisi araştırılmış ve soyulmamış
domateslerde soyulmuş olanlara göre bu maddenin bulunması gereken minimum
kritik dozdan daha yüksek oranda olduğu tespit edilmiştir.
|