|
CHEİRANTHUS-Erysimum (Şebboy)
Fransızlar’ın Jirofle dedikleri Şebboy, ulusal çiçeklerimizdendir. Şebboy, pek eskidenberi bahçelerimizde bölmelerin süslenmesinde ve genellikle saksı içinde pencere, balkon ve salonların süslenmesinde kullanılmaktadır. Sarı ve koyu kahve renkli kadifeleri andıran çiçekli çeşitleri kadınlar arasında Ana Kokusu adıyla ün kazanmıştır. Son yıllarda Şebboy’un yüzü ‘geçen çeşiti elde edilerek bunların hepsi dört cinse sokulmaktadır. Dört cinsin her birinde ait olan çeşitler, renk ve şekilce birbirinden oldukça farklıdırlar.
Yaz Şebboyları:
1 — Karanten cinsi: Bunların değişik çeşiti vardır. Bu çeşitlerin her biri katmerii, ayrı ayrı renklere ve şekillere sahiptirler.
Şebboy’un Pariziyen çeşiti, çiçekler için daha çok elverişlidir.
2 — Yazlık Ekselsiyor cinsi: Bu cinsin değişik renklerde yedi çeşiti makbuldür. Bütün bu çeşitler bir yıllık olup, kısmen Karanten cinsi vasıflarına sahiptirler. Vaktinden önce meydana çıkarlar, hepsi katmerli ve demet yapımına pek elverişlidir. Fidanlar 30-50 cm. kadar yükselir.
Kış Şebboyları:
3 — Gros veya Grand Flör, Jirofle Diver isimleriyle ün kazanmış olan bu cinsin otuz kadar çeşiti üretilmiştir. Bu çeşitlerin en güzelleri, değişik renkte melezler olup, bol çiçekleri ile bütün yaz açarlaı. Kokardo çeşitleri ise katmerli ve büyük çiçeklidirler. Saksıda yetiştirilmek için salık verilir. Bu çeşitin bodur olan çeşitleri de vardır. Kış
Şebboyları’nın hepsi ömürlü olup, kalınlaşan kökleri iyi korunursa fidanları kuvvetli ve seri bir şekilde büyüyerek bol çiçek açarlar.
4 — Sarı Şebboy cinsleri.: Ilkbaharda erkenden açan bu cinsin yirmibeş çeşiti vardır. Bu cinsi, iki yıllık ya da ömürlü çeşitlere sahiptir. Parsiyen, Bodur ve Katmerli olan çeşitleri iyidir. Bunlar 40-70 cm. boylanırlar.
Şebboy çeşitleri aynı şekilde yetiştirilmez.
Karanten cinsi: Bu çeşitin tohumu Ağustos’ta (6) sayılı toprak harcını taşıyan kasalara ekilir. Üzerine bir cam levha kapatılır. Onbeş günde tohumlar çimlenir. Fideler 2-3 yapraklı olunca, bunları aynı cins toprağı taşıyan saksıların köşelerine yakın bir şekilde, her saksıya 3-4 fide dikmelidir. Dikilen fideleri suladıktan sonra, bunları yanyana lodosa ve kuzey rüzgrlarından korunmuş siperli bir yere sıralamalıdır. Ekim’ in sonuna doğru bu saksıları camlı çerçevelerle yapılacak bir sayvan ile üzerini ve etrafını kapamalıdır. Bu şekilde .kıştan korunan Şebboy’lar Şubat’tan başlayarak çiçek açarlar.
Fidanlan Piramit ve top top şekillerde yapılabilmek için orta dalının tepe tomurcuğu, daha şekil almaya başlar başlamaz hemen koparmalıdır. Bu sayede yan dalları kolaylıkla şekil alır ve cisimlenir.
Pariziyen ve Kokardo çeşitlerinin tohumu Temmuz’da Karanten çeşitleri gibi ekilerek aynı şekilde kışın korunur.
Kış Şebboyları’nın hepsi Haziran’da tohumdan yetiştirilir. Tohumları (6) sayılı toprak harcını taşıyan kasalara ekmelidir. Fideleri aynı toprağa birer ay ara ile şaşırtma etmelidir. İkinci şaşırtmada herbir saksıya yalnız bir tane fide dikilir.
Tarla halinde yetiştirilecek, ya da bölmelere dikilecek ise, fidanları 30-40 cm. aralıkla dikmelidir. Saksılara dikilmiş olanları Karanten cinsi gibi kışın korumaya almak gerekir. Güneye karşı yerlerde fidanların yalnız üzerlerini hasırla örtmek suretiyle, kışın yağmur ve kırağılarından korunmaları mümkündür. Bu çeşitin çeliği de yapılır. Çelik mevsimi Mart’tadır.
Sarı Şebboy çeşitleri: (6) sayılı harç karışımını taşıyan kasalara Haziran’da tohum ekilir. Temmuz’da aynı toprağı taşıyan fideliğe seyrekçe şaşırtma edilir. Eylül sonuna kadar fidelikte sulatılmasına dikkat olunur. Kış gelmeden dikilir. Şubat’tan başlayarak çiçeklenirler. Bu cinsin katmerli çeşitleri yalnız dikilirse tohum vermezler. Kesinlikle katmersizlerle beraber bulunmaları gerekir ki, tohum versinler. Ya da Mart’ta çelik yaparak katmerli çeşitler çoğaltılır.
Tohum Tutmak Yöntemi: Şebboy’lann katmersizleri tohum verirler. Katmerli çeşitler çoğunlukla tohum vermezler. Bunun için katmerli fidanlar ile beraber kesinlikle katmersizler de birlikte dikilmelidir ki, bu katmersizlerin verecekleri tohum ile kısmen katmerli fidan yetiştirmek olanaklı olsun. Katmersiz fidandan alınan tohumların yüzde 25-30 arasında bir miktarı katmerli olarak çıkar. Bazı katmerli çeşitlerin çiçek tomurcuklarının hepsi kesilerek bunları tohuma yatırmak olanaklıdır. Fakat herhalde katmerli fidanın yanında bir iki katmersiz bulunması koşuldur.
Kaynak; Süs ve salon bitkileri, Lütfi Arif Kenber
|