[Mine Pakkaner]

Harnup, yeryüzünde bilinen ve faydalanılan en eski bitki türlerinden biridir. Eski kutsal metinlerde "Yaban Balı" olarak anılan keçiboynuzunun, Batı dillerindeki ismi "Yahya Peygamber Ekmeği" anlamına gelmektedir. Uluslararası Ticarette ve Sanayide "Saint John's Bread" ve "Carob" olarak adlandırılmaktadır.

Harnup meyvesi 17 sanayi dalında temel hammadde olarak kullanılmaktadır:
a) Harnup unu (Har-un) şeklinde unlu mamullerde,
b) Dondurma üretiminde,
c) Kakaoya alternatif olarak, kakaonun kullanıldığı her yerde,
d) Gıda üretiminde kıvam arttırıcı olarak,
e) Harnup pekmezi üretiminde,
f) Yem sanayinde,
g) Başta boya üretimi olmak üzere kimya sanayinde,
h) Kâğıt sanayinde,
i) Fotoğraf filmi üretiminde,
j) Fotoğraf kâğıdı üretiminde,
k) Dokuma Sanayinde, boya macununa katılarak, kumaşa parlaklık verilmesinde,
l) Kozmetik Sanayinde; losyonlara koku veril-mesinde, oje, tıraş sabunu, diş macunu ve jöle üretiminde,
m) İlaç sanayinde,
n) Kibrit sanayinde,
o) Otomotiv cilası üretiminde,
p) Petrol Aramada, matkapla delme sırasında kullanılan delme çamuru yapımında hammadde olarak,
q) Harnup şerbeti, doğal ve katkısız bir ürün olmasından dolayı "Doğal Enerji İçeceği" olarak,
r) Çerez olarak kullanılmaktadır.
s) E 410 "Locust bean gum" gıda katkı maddesi tamamen harnuptan elde edilmektedir.
Anavatanı Akdeniz Çukuru yani Akdeniz Kıyı Şerididir. Ülkemizde yaklaşık olarak 1750 Km2 lik Akdeniz kıyı şeridinde doğal olarak yetişmektedir. Ayrıca ABD, Avustralya ve Güney Afrika 'da geniş olarak yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Dünyada harnup üretim miktarı yıllık 300.000 ton civarındadır. Dünya üretiminin % 47,6'lik kısmı İspanya tarafından gerçekleştirilmektedir. Dünya üretiminin % 25'lik kısmı ise İtalya ve Portekiz tarafından gerçekleştirilmektedir. Türkiye % 5,9'luk üretim payı ile üretici ülkeler arasında son sırada yer almaktadır.
İhracatta İspanya ve İtalya ilk sıralarda yer alırken, Türkiye % 9,2'lik oran ile dünyada 4. sırada yer almaktadır. Bu başarının sebebi, harnubun iç piyasada yete-rince tüketilmemesi ve endüstri dallarında yeterince kullanılamamasından kaynaklanmaktadır.

Dünyada harnup üretimi, özellikle İspanya, İtalya, Kıbrıs ve Girit'te kültüre alınarak ve bahçeler kurularak yapılmaktadır. İspanya, dikili alan olarak dünya içerisinde % 57,5'lik bir orana sahiptir. Ülkemizde dikili harnup alanları oldukça azdır.

Harnup, Leguminosea familyasının bir üyesidir. Tipik bir Akdeniz bitkisidir. Sıcak iklimi sever, don olayının olduğu yerlerden kaçar. Çoğunlukla 0 - 600 m. rakımlar arasında yayılış gösterir. Işık isteği oldukça fazladır. Kuraklığa dayanıklıdır. Hafif bünyeli toprakları sever.

Yetiştirilmesinde her hangi bir kimyasal maddeye ihtiyaç duymaz. 50 yıl içerisinde 15 m. civarında boya ulaşabilir. 5-10 yaşlarında meyve vermeye başlamaktadır. 15 yaşından sonra meyve verimi ve kalitesi hızla artmaktadır.

Harnubun Genel Özellikleri

Habitusu (Görünüşü): 5-15 metre boylarında ve geniş (yayvan) tepeli bir ağaçtır.

Kök Sistemi: Kazık Kök yapısına sahiptir. Kök gelişimini ve yapısını mutlak ve fizyolojik toprak derinliği etkiler.

Gövde Yapısı: Gri ve/veya esmer renktedir. Kabukları genç yaşlarda düz, ileri yaşlarda çatlaklıdır.

Sürgün Yapısı: İnce yapılı ve kırmızımtırak kahverengidir.

Yaprak Yapısı: Herdem yeşil ve hafif serttir. Yapraklar 5-11 yaprakçıktan oluşmuştur. Yaprakçıkların kenarları düzdür. Üst yüzeyleri parlak koyu yeşil, alt yüzü donuk (mat) yeşil renklidir.

Çiçek Yapısı: Salkım ya da kedicik tipindeki çiçek kurulları, yaşlı dallar üzerinde yan durumlu olarak yer alır. Çiçeğin taç yaprakları yoktur. Çanak küçük, beş parçalı, etamin uzun filamentli ve beş adettir. Taç yaprakları yoktur. Çiçekleri poligamdır. Yeşilimsi renkli ve küçüktür. Çiçekler Temmuz-Ağustos aylarında açar. Meyveler ertesi yıl olgunlaşır.
Meyve Yapısı: Boyları 10-20 cm. olan meyveleri yeşil renkte ve yumuşaktır. Olgunlaştığında kahverengi renk alır, sertleşir ve hafif eğridir.

Tohum Yapısı: Her bir meyve içinde, birbirinden ayrı ve çok sayıda parlak kahverengi renkte, oval şekilli ve sert yapılı tohum bulunur.

Tohum Üretimi: Tohumlar yaz sonu ve sonbahar başında olgunlaşır. Toplanan meyveler, mekanik olarak parçalanır ve tane tohum elde edilir.

Fidan Üretim Tekniği: Fidan üretimi tohumla yapılmaktadır. Çok önemli bir çimlenme engeli bulunmamaktadır. Tohumlar 2 saat Sülfürik (H2SO4) çözeltisi ile muamele edilir. Bu işlemden sonra tohumlar 2 gün soğuk suda bekletilir. Ekimi müteakip 24-48 saat içinde çimlenme elde edilmeye başlanır.

Bakım Tedbirleri: Tesisi müteakip çok fazla bakım gerektirmez. 2-5 yaşlarında veya daha sonraki yıllarda aşı yapılabilir. Budama uygulanabilir.

Dikimde Aralık ve Mesafeler:

Dikimde 10 x 10 metre aralık ve mesafe uygulanması önerilir. Harnup plantasyonları AGRO-FORESTRY uygulamaları için oldukça uygundur.



Harnup plantasyonlarında, alt tabakada biberiye, kekik, püren, defne, kapari, vb. tali ürün veren diğer bitki türleri yetiştirilebilir.

Kozan'daki harnup yayılışının tamamına yakını taşlık, kayalık ve bozuk vasıflı orman alanlarından oluşmaktadır. Harnubun tahribinde ve harnup ormanlarının doğal olarak yenilenememesinde en önemli etken keçi otlatmasıdır.

1- Harnup ağaçlarının yakacak odun olarak kullanılması,
2- Yaprakların keçilere yedirilmek üzere, dalların budanması,
3- Doğal harnup gençliklerinin ilkbaharda keçi otlatması ile tahrip edilmesi,
4- Meyvelerin olgunlaşması ile bir sonraki yılın meyvesini oluşturacak çiçeklerin oluşumunun aynı zaman dilimine (Temmuz-Ağustos) rastlaması, meyvelerin değnekle çırpılmak sureti ile toplanması sebebiyle, çiçek kurullarının yok edilmesi, harnup ormanlarının vasfının bozulma sebepleridir.

Bütün bu olumsuzluklara rağmen, Kozan'da yıllık harnup üretim miktarı yaklaşık1250 tondur. Elle ve itinalı bir harnup meyvesi toplama işlemi ile bu miktarı asgari iki katına çıkarmak mümkündür. 2004 yılı itibariyle, harnup satışlarından 625 Milyar TL'si orman köylüsüne olmak üzere, yaklaşık 1 Trilyon TL gelir sağlanmıştır.

Son yıllarda harnuba dayalı gelirin artış göstermesi ve Kozan Orman İşletme Müdürlüğünce yürütülen bilgilendirme kampanyası ile birlikte, gerek gerçek kişilerce ve gerekse köy tüzel kişiliklerince, çok yoğun bir özel ağaçlandırma talebi ile karşılaşılmaktadır. Bu durum, Bakanlığımızın "Devlet Ormancılığından Millet Ormancılığına Geçiş" politikası açısından sevindirici bir gelişmedir.



Kozan'da Harnup Ağaçlandırması ve Rehabilitasyonu
KÖYÜ ALANI (Ha) DURUMU
Bulduklu Köy Tüzel Kişiliği 30,0 Uygulama Yapıldı
Osman ÇELİK
Durmuşlu Köyü 1,5 Şahsa ait arazide uygulama yapıldı
Çobanpınarı Köy Tüzel Kişiliği 228,0 Projesi Tamamlandı
Durmuşlu Köy Tüzel Kişiliği 293,0 Projesi Onay Aşamasında
Bulduklu Köy Tüzel Kişiliği 140,0 Proje Aşamasında Oruçlu Köy Tüzel Kişiliği 40,0 Proje Aşamasında Hacı ÇETİN Çobanpınarı Köyü 3,0 Proje Aşamasında Akçalı Orman İşletme Şefliği, Eskikabasakal Köyü Harnup Rehabilitasyon Projesi 75,0 Projesi Yapıldı. Akçalı Orman İşletme Şefliği, Eskikabasakal Köyü Harnup Rehabilitasyon Projesi 825,0 Proje Aşamasında
TOPLAM 1635,5



Yukarıda belirtilen alanların dışında, Kozan Orman İşletme Müdürlüğünde 9265,0 hektar potansiyel harnup rehabilitasyon alanı bulunmaktadır. Bu alanların; dikenli tel ihatası tesisi, mevcut fertlerin korunması ve aşılanması, bekçi veya köy tüzel kişiliklerince korunması, vb. tedbirlerle rehabilite edilmesi durumunda:

Her ağaçtan ortalama 250 kg. ürün elde edilmesi mümkündür. Bu da, bir hektar alandan yılda ortalama 25 ton ürün alınması demektir. Bir Hektar alandan elde edilecek gayrisafi gelir (2004 Yılı Ortalama Satış Rakamları ile Asgari) = 12.500-YTL = 12,5 Milyar TL.'dir.


Kozan Orman İşletme Müdürlüğü bünyesindeki 9265,0 hektar potansiyel bozuk harnup alanının rehabilitasyonu ile yılda ortalama 231.625 ton harnup meyvesi elde edilmesi mümkündür. Bu miktardaki ürünün gayrisafi parasal değeri (2004 Yılı Ortalama Satış Rakamları ile Asgari) yaklaşık olarak = 115.800.000-YTL. yani115 Trilyon 800 Milyar TL.'dir.



Yanı başımızdaki bu ekolojik ve ekonomik nitelikli atıl potansiyelin değerlendirilmesi; gerek bozuk ormanlarımızın yeniden kazanılması ve verimli hale getirilmesi, gerekse çok yönlü faydalanma ile "Devlet Ormancılığından Millet Ormancılığına Geçilmesi" yönünde önemli ve ciddi bir adım olacaktır.

KAYNAKLAR:
1- TUNALIOĞLU, R. 1987 "Keçiboynuzu (Ceratonia siliqua L.) Meyvelerinden Farklı Gelişme Dönemlerinde Alınan Tohumlarında Çimlenme Yeteneklerinin Araştırılması" Yüksek Lisans Tezi, A.Ü. Ziraat Fak. Bahçe Bitkileri Bölümü - Ankara
2- Anonim - www.vagon.com.tr/keci.html(3)
3- Anonim - www.cinetarim.com.tr/dergi/arastirma
4- Anonim - www.fao.org.
5- Anonim - www.arsiv.hurriyetim.com.tr
Fotoğraflar: Mehmet Harbi
Resim-1: Olgun Harnup Meyveleri
Resim-2: Yaz Sonunda Olgunlaşacak Harnup Meyveleri
Resim-3: Harnup Rehabilitasyon Alanı. Kozan-Çobanpınarı Köyü
Resim-4 : Harnup Alanlarının Tahribinde En Önemli Etken
Keçi Otlatmasıdır. Kozan - Eskikabasakal Köyü
Resim-5: On Yaşında Özel Harnup Plantasyonu. Kozan-Durmuşlu Köyü
Resim-6: İki Yaşında Özel Harnup Plantasyonu. Kozan-Durmuşlu Köyü
* Orman Mühendisi

Kaynak