Kırlangıç var evet. Ege'ye ait diye biliyorum. Denizli yöresinde Zırlaç da deniyor. Bir çeşit cep kavunudur.
Özellikle Anadolu'nun doğusu olmak üzere Türkiye, İran ve Ermenistan'ın içinde bulunduğu bölgeyle birlikte, kavunun ana coğrafyalarından birisi. Türkiye'de en azından 1980'lere kadar ekimi devam eden 500-1000 kadar kavun çeşidi olduğunu tahmin ederim.
Kullanım alanı: çoğunlukla taze tüketim olmak üzere, turşuluk, dolmalık
vb alanlar.
Proje kapsamına alınan tohumlarla ilgili nasıl isimlendirme yapıldığını şurdan görebilirsiniz:
ANATOHUM Projesi, bu sorunları en aza indirererk, Anadolu tohumlarının yabancı kaynaklı tohumlardan ayıklanması ve bilgilerinin en doğru şekilde aktarılmasını amaçlamaktadır. Bu kapsamda, özellikle tohum tarihçelerine ve yörelerine ulaşmak için özel bir çaba gösterilmektedir. Bunun yanında, tohum isimlendirmesi, yerli tohumların yabancı tohumlardan ayrılabilmesi ve yetiştirmede birlik sağlanması adına büyük önem taşımaktadır. Eğer bir tohumun kendi yöresinde veya Kırkağaç Kavunu'nda olduğu gibi ülke çapında bilinen herhangi bir ismi yoksa, o tohuma proje kapsamında isim verilerek, tohumun o isimle yaygınlaşması sağlanmaktadır ( ör. tasnifleme bakımından hiçbir anlam ifade etmeyen "kırmızı ıdomates" yerine, "Çumra Kırmızısı" ismini kullanmak, eğer proje kapsamına Çumra'ya ait birden fazla kırmızı domates alınmışsa, her bir çeşidi farklı şekillerde isimlendirmek). Bu yolla, "Çumra Kırmızısı" denildiğinde, o çeşidi yetiştirecek herkes, çeşit oturak mı sırık mı, normal yapraklı mı patates yapraklı mı, yüksek verimli mi düşük verimli mi, erkenci mi geççi mi gibi sorulara tohum ismini duyar duymaz yanıt verebilecektir.
Tohumun ait olduğu yörenin halkı tarafından verilen özel isimler bulunuyor. Örneğin Tutma, şimdilik sadece Iğdır'a ait olduğunu gördüğüm bir kavun çeşidi (yeni bilgiler edinirsem paylaşırım). Başka bir yörede bu isimde bir kavun yoksa, Iğdır köylülerinin kavuna yakıştırdığı bir özel isim oluyor.
Bunun yanında
şalak,
olgunlaşmamış kavun demek; Anadolu'da kullanılan genel bir terim. Şalak, turşu yapımında kullanılabileceği gibi, Kars'ta olduğu gibi "şifalı" olduğuna da inanılıyor. Anadolu'da o kadar çok şalak var ki, herhangi bir özel ismi olmayan tohumları birbirinden ayırmak için bir isim vermek gerekiyor. Örneğin Kars'ın Melekli Köyü'ne ait şalağa Melekli Şalağı adını verdim ve tohumunu bu isimle projeye dahil ettim. Çok aykırı ve ilginç birşey yapmadım ama bu isimlendirmeyle hem kavunun yöredeki genel ismini korumuş hem de yöre adıyla birlikte anılmasına katkıda bulunmuş oldum.
Bir de biliyorsunuz
kelek var. Bu terimle
şalak, kullanım alanı ve meyve tipi açılarından aynı şeye mi tekabül ediyor emin değilim ama
kelek de olgunlaşmamış kavundur ve çoğu yerde turşuluk olarak kullanılır.
İsimlendirmede bazı istisnai durumlar olabiliyor. Örneğin burdaki etkinlikte tohumunu dağıttığım ve yurtdışında
Turkey olarak bilinen domatese, Türkiye'de benimsenmesini sağlamak ve ekimini yaygınlaştırmak için, bitki verimi, meyve büyüklüğü, lezzet potansiyeli gibi konuları göz önünde bulundurarak
Heybetli adını verdim. Mevcut isim varsa, tohum ismini değiştirip bambaşka bir isim vermek doğru değil ama ana adıyla birlikte anılacaksa, bunun gibi istisnai durumlar olabilir. Bu konu, eleştiriye açıktır.
Bir de kültivar=çeşit değil. Çeşit=varyete. Örneğin Kırkağaç ve Tutma, iki farklı kavun çeşidi.
Kültivar terimini ise İngilizce'deki
strain yerine kullanıyorum.
Kültivar yerine "soy" kullanılabilir ama kullanımda kimi zaman kulağa hoş gelmiyor, benimsenmesi zor olur ve
kültivar, aslı yabancı bir kelime olmasına karşın Türkçede kullanımda.
Kültivar: Bir bitki çeşidinin, köklendirme yoluyla veya tohum ekimiyle çoğaltılan bitkilerinden elde edilen ve ana çeşitten tipik şekilde ayrılan özellikler sergileyen yan bitkileri. Bu tipik özellikler mutasyonla (doğal bir süreç) ortaya çıkabileceği gibi, seleksiyon yoluyla da elde edilebilir. Örneğin Sn bahcedenn'in daha önce tohumunu dağıttığı Balık Biberi, meyve şekli itibariyle (meyveler daha uzun) tipik şekilde benim daha önce yetiştirdiğim Balık Biberi tohumlarından farklı olduğu için onun gönderdiği tohumu Balık Biberi (Kültivar Erdinç) olarak ayırarak dağıttım.
Benim ziraat mühendisliği formasyonum yok. Tanımlarda bir yanlışlık varsa ziraat mühendisi üyeler düzeltebilirler.
Alıntı:
Orijinal Mesaj Sahibi Mücevher Çalısı
- Tutma
- Şalak
- Musakça
- On Dilimli Hayrabolu
Sayın birnefestoprak; merhaba...
Ben "Kırlangıç" tan başka kavun ismi bilmiyorum. Siz isimleri yazdıkça aklım karışıyor, ne çok kültivarı varmış kavunun  Bu konularda cahilliğimi mazur görün lütfen ve rica etsem beni aydınlatır mısınız? Yukarıda dikkatimi çekti "kullanım alanları" farklı demişsiniz, biraz açabilir misiniz bu alanları? Bir de ben cahilin tek aklında kalan "Kırlangıç Kavunu" doğru isim mi, böyle bir kavun var mı, hangi yöreden?
Cevap için şimdiden teşekkür ederim  |