[Metin Y.]

Eyüp oyuncakçılığı 18.yy’la kadar dayanmaktadır. Seri üretimin gelişip doğal malzemenin yerini plastik ve türevleri alana kadar Eyüp, oyuncak üretiminin merkezi idi. İstanbul çocukları sünnet zamanlarında Eyüp’e getirilir, dönüşte istedikleri oyuncağı seçmelerine izin verilirdi. Anadolu’nun birçok yöresine oyuncak Eyüp semtinden dağıtılırdı. Oyuncak denilince akla ilk Eyüp gelirdi.

Eyüp’te ilk oyuncak 18.yy’da Dökmeci Hasan Ağa tarafından yapılmıştır. Hasan Ağa II. Mahmut zamanında memleketinden İstanbul’a Nizam-ı Cedid askeri olarak gelmiş ve Rami Kışlası’nın açılış törenlerinde dümbelek çalmıştır. Askerlikten ayrıldıktan sonra sahur maniciliği boş zamanlarında da oyuncak yapardı. Tükürüklü Oyuncakçı Hasan Ağa adıyla da anılan bu kişiden sonra Gümüşsuyu’lu Darbukacı Halil Efendi ve Küçük İsmail Efendi adlarındaki zanaatkarlar da oyuncak atölyeleri açarak bu mesleğin yayılıp gelişmesine hizmet etmişlerdir.

Evliya Çelebi Seyahatname’sinde esnafları tanıtırken Eyüp Oyuncakları olarak 100 dükkan ve 105 kişiden bahseder. ‘Eyüp oyuncakları kamış borular, fırıldaklar, def, dümbelek, kemençe, sıçan ve kuşlarla, gözle görmedik oyuncaklarla geçerler. Bunların alayında ak sakallı, gözleri sürmeli çelebilerin suratı tıraşlı, kellepuşlu (başlıklı), ayağı nalınlı, bazısı avrat kılıklı, avrat takkeli, müsekkel (çocuk kılıklı) adamların ellerine düzme dadıları, anne babalara yapışıp alayda geçerken avrat takkeli koca çelebi ‘’a dadı! Ben bu oyuncağı isterim ya da istemem ‘’ diye kimisi ağlayarak ellerinde teberleri (baltaları) dümbelekleri çalarak geçerler. Tuhaf esnaf mukallitleridir(taklitçi). Amma mukallidin imanı sahidir diye fetvalar vardır’ (Çelebi Evliya, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 1969).
Eyüp oyuncakları şu türleri kapsamaktaydı:
Üstüne ayna parçaları yapıştırılmış renkli küçük testiler, sürahiler, bardaklar. Teneke zilleri olan bir karış çapında tefler, bir karış çapında davullar, eski mecidiye büyüklüğünde (yaklaşık 2 cm. kadar) tekerlekleri olan arabalar, minik darbukalar, saplı davullar, pek küçük olarak yapılmış, beşik ve salıncaklar, kırbaç ya da kaytan sarılarak döndürülen topaçlar, kursak düdükler, havanlar, hacıyatmazlar, şakşaklar, minik tereyağı yayıkları, kırmızı tüylü koyun ve kuzular, ağaç parçalarının içi oyularak yapılmış ve üzerine kırmızı, yeşil boyalar sürülmüş sandallar, padişah kayıkları. Boyalı aynalar, iki-üç şerefeli camisiz minareler, tahta kılıçlar, fırıldaklar, kamış tüfekler. Düdüklü fırıldaklar, çekirgeler, içine su konulup öttürülen toprak testiler, aynalı beşikler, ipli oklar, şişirme gaydalar, dönme dolaplar, bumbardan yapılmış boyalı balonlar, tahta çekiçler.