Sabun yapımı yazımıza devam ediyoruz...
Ne kadar yağ ve ne kadar bazik madde (kostik) kullanmalıyız? :
Bu hesabı yapmamız için en önemli yardımcımız "Sabunlaşma sayısı" değeridir. Sabunlaşma sayısı her yağ için sistematik olarak ayırt edici bir özellik ve özgün bir değerdir. Literatürlerde ve her yağın standardında yer alır. Fakat bu değeri hesaplamalarımızda kullanmadan önce, ölçü birimine muhakkak dikkat etmemiz gerekir. Sabunlaşma sayısı genel olarak (gram KOH/kg yağ) biriminde verilir yani açarsak "1 kg yağı sabunlaştırmak için gereken KOH (potasyum hidroksit) gram miktarı." Bu neden önemlidir? Eğer biz sabun yapımında KOH değil de NaOH kullanıyorsak ki el ve vücut sabunları NaOH (kostik) ile yapılır, KOH cinsinden verilmiş olan sabunlaşma sayısı değerini kullanarak yapacağımız hesap yanlış olur !
Bir örnekle açıklayalım. Zeytinyağından banyo sabunu yapıyoruz diyelim ki ve kullanmak üzere tam 1500 gram (1,5 kg) zeytinyağını hassas olarak tarttık. Baktık zeytinyağı standardına sabunlaşma sayısı 184-196 gram KOH/kg yağ yazıyor. Şimdi gereken kostik miktarını nasıl hesaplayacağız? Standart diyor ki; zeytinyağının her 1 kg'ı için 184 ile 196 gram arasında değişebilen miktarda
saf KOH kullanacaksın..!
Şimdi bakalım, standart bize KOH'a göre hesaplanmış sabunlaşma sayısını veriyor, halbuki biz NaOH kullanacağız. Eğer sabunlaşma sayısının NaOH'a göre verilmiş değerini bulamazsak şöyle bir dönüştürme yapmalıyız : KOH molekül ağırlığı = 56 g/mol, NaOH molekül ağırlığı = 40 g/mol. Bunları kullanarak 40/56 kesriyle çarparak NaOH'a göre sabunlaşma sayısını elde ederiz.
Sonuç olarak NaOH'a göre zeytinyağının sabunlaşma sayısı (184 * 40/56) =
131 ile (196 * 40/56) = 140 gram NaOH/kg yağ aralığında olarak hesaplanır.
Neden iki değer arasında olduğunu önceki anlatımda açıklamıştık. Biz ortalamasını alalım (131+140)/2 =
135,5 gram NaOH/kg yağ ile başlayalım. (Elde edilecek sabunun sertlik yumuşaklık durumuna göre bu sayı ile sınırlar dahilinde +/- oynanabilir. İşin bu kısmı kullanılan yağın orijinine bağlı olarak ileri düzey deneyim ustalık kısmına giriyor.)
Sabun yapım senaryomuza göre, 1,5 kg zeytinyağımızı sabunlaştırmak üzere hassas tartarak kullanmamız gereken
saf NaOH (kostik) miktarı 135,5 * 1,5 =
203,25 gram'dır. Eğer kullacağımız kostiğimiz %100 saf değilse ki piyasada genellikle en safı %99'luktur. Bunu da hesaba katarak, tartmamız gereken NaOH miktarını 203,25 / 0,99 =
205,30 gram olarak hesaplıyoruz.
Hesaplama biraz karışık gibi görünse de aslında basittir. Önemli ayrıntıları vurgulamak amacıyla ben biraz fazla uzatmış olabilirim...
Linkte onlarca yağ çeşidinin hem KOH'a göre hem de NaOH'a göre sabunlaşma sayılarını kg cinsinden bulabilirsiniz :
SAP Value Chart
(devam edecek...)