EGE ÜNİVERSİTESİ
TARIMSAL UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ
Çiftçi Broşürü: 4
FARE VE MÜCADELESİ
Her yerde yaşarlar
Yer şeyi yerler
Çok ürerler
İnsanın olduğu her yerde yaşarlar ve her koşula uyarlar. Tahıl, sebze, meyve
vb. herşeyi yerler. Fareler yediklerinin 10 katı fazlasını da kirletirler. İlk ve sonbaharda ürerler ve bir dişi yılda 50 yavru doğurur.
Geceleri (karanlıkta ortamda) faaliyetlerini sürdürürler. Gündüz dolaştıkları görülürse sayılarının çok fazla olduğu söylenebilir. Sabah alaca karanlıkta ve güneş batmadan önce olmak üzere iki öğün yerler. Ancak, 45-75 dakika aralıklarla da buldukları gıdaları atıştırmayı ihmal etmezler.
Kuduz, tifus, tifo ve paratifo gibi bir çok hastalığın insanlara geçmesine yol açarlar. Ayrıca, hayvanlara da birçok hastalığın bulaşmasına neden olurlar. Bunun yanında, hayvansal yemlere ortak olmaları, depodaki ürünleri, tarladaki ve bağ-bahçedeki ürünleri yemeleri ile de büyük zaralar vermektedir. Diğer zarar şekli de, elektirik kablolarını kemirme şekli ile olmaktadır. Dünya'da nedeni bilinmeyen her 100 yangından 25 tanesinin bu yolla fareler tarafından çıkarıldığı söylenmektedir. Ayrıca, elektrikli ev aletlerinin kablolarını kemirerek te zarar yaparlar.
Mücadele için farelerin fiziksel kabiliyetlerinin bilinmesi yararlıdır.
* Vücut ölçülerine göre gayet iyi hoplayıcı ve zıplayıcıdırlar.
* Dik bir duvara veya düz bir yüzeye sıçrayıp oradan yay gibi hız alarak daha uzun mesafelere sıçrayabilirler.
* Dik ve pürüzlü duvarlara kolayca tırmanırlar.
* Elektrik tellerinde, ip üzerinde koşarak kolaylıkla yürüyebilirler.
* Ev fareleri çapı 6 mm olan, tarla fareleri de çapı 15 mm olan yarık, çatlak, delik
vb'den geçerler.
* Suda iyi yüzerler.
* Çevrelerindeki değişiklikleri hemen fark edebilirler.
Mücadele
Fare görüldüğü anda mücadeleye başlanmalıdır.
1 Fareler çok fazla üreme yeteneğine sahiptirler
2. Şüpheli ortamda üremezler
3. Uzman yardımı alınmalıdır
4. Mücadele bütün köyün (diğer komşuların) katılımı ile birlikte yapılmalıdır.
KÜLTÜREL ÖNLEMLER
Deliklerin harçlı cam ve kömür tozu ile sıvanarak kapatılması, yuvaların bozulması, besin ve su kaynaklarının yararlanamayacak şekilde kontrol altına alınması halinde zararın bir miktar azalma olanağı vardır.
1. Kimyasal mücadele
a- Zehirli yemler:
İki tür zehir kullanılmaktadır. Zehirler ya buğdayla karıştırılırak ya da sade olarak verilmektedir.
Buğdayla karıştırılarak zehirli yemin hazırlanması için aşağıdaki maddeler gereklidir.
100 kg. temiz buğday
2.5 litre su
2.5 litre motor yağı veya vazelin
2 kg. çinko fosfür.
Buğday ve su iyice karıştırılır. Nemli buğdayın üzerine motor yağı dökülür ve tüm tanelerin yağa değmesi sağlanır. Daha sonra çinko fosfür konur. Ve tüm taneler kararıncaya kadar iyice karıştırılır, alt-üst edilir. Bu işlemler kapalı yerde yapılmalı, solunum yolu ile tenefüs edilmemelidir. Yem maske takılarak hazırlanmalıdır. İşlem bittikten sonra, 2-3 gün kapalı yerde serilerek kurutulmalıdır. Yem hazırlandıktan sonra eller ve yüz sabunlu su ile iyice yıkanmalıdır.
Hazırlanan zehirli yemler, karşılıklı iki dar yüzünde 7 cm çapında deliği bulunan, üstten kapaklı yem koruma kutuları içinde verilmelidir.
Tarla faresi ile mücadele öncesi tarlalar dolaşılır. Her fare yuvasında 5-6 giriş-çıkış deliği bulunmaktadır. Bir delik açık bırakılır ve diğer tüm delikler kapatılır. Ertesi gün kapatılan delikler kontrol edilir. Açılan varsa tekrar kapatılır. Açık bırakılmış olan tek deliğe de 5-6 adet çinko fosfürlü buğday tanesi tahta kaşık yardımı ile bırakılır ve deliğin ağzı kapatılır.
Yemler deliklere bırakılırken el değmemeli, kuşların ve diğer hayvanların zehirli buğdayları yemesi önlenmelidir. Ertesi gün araziler dolaşılarak, ölü fareler toplanmalı ve derine gömülmelidir. Bu mücadele tüm köyün katılımı ile, ilkbahar ve sonbahar mevsiminde yapılmalıdır.
Toprak altındaki yuvalar su altında bırakılarak öldürülebilir. Kapanlar yardımı ile de bir miktar zararı azaltılabilir.
Kimyasal mücadele iklim uygun olduğu sürece her zaman yapılabilir. En uygun ve etkili olanı, kıştan çıktıkları ve en zayıf oldukları ilkbahar ve kışa girişte sonbahardır.
Zehirler farelerin gelip-geçtikleri yerlere konulmalıdır. 3-4 ay sürdürülen bir mücadele sonrasında başarı sağlanabilir.
Zehirli yemler, Tarım İlçe Müdürlüklerinden temin edilebilir.
b. Kanın Pıhtılaşmasını önleyen (iç kanamaya yol açan) zehirler
Bu zehirler pellet şeklindedir. Anında öldürücü etkisi yoktur, bir hafta veya 10 gün içinde etkisi görülür. Bu yemler evlere veya ahırlara iki tarafında 5 cm çapında delik açılan ayakkabı kutularına konur. Kutular, farelerin geçtikleri yerlere bırakılır. Kutunun içine giren fare kendini güvende hisseder ve yemi yer.
Tarla fareleri ile mücadelede deliğe 5 pellet önerilmektedir. Tüm yemlerin kullanımında el değmemelidir. Tahta kaşık, karton
vb. kullanılmalıdır.
Fareler kendi ölülerini de yedikleri için, zehirli yemi yiyen fareyi yiyenler de ölmektedir.
c. Yapışkan Yemler (Tuzaklar)
Farelerin dolaştıkları özellikle, çatı aralıklarında kullanılır. Tahta parçası, ağaç kabuğu
vb. materyal üzerine 20-25 cm uzunluğunda, 7-8 cm genişliğinde sürülür. Fareler buralara yapışır ve açlıktan ölür. Ancak, tozlu ortamlarda etkisi azalır.
2.MEKANİK MÜCADELE
a. Kapanlar :
Özellikle, ev fareleri ile mücadelede en etkin yöntemdir. Farenin en sevdiği yem kapan kurulmadan önce açığa verilmeli (ön-yemleme), fare o yeme alıştıktan sonra, yem kapan içine konmalıdır. Kapanlar da iki ucunda delik açılmış olan kutulara (örneğin; ayakkabı kutularına) konmalıdır. Kapanlar farelerin dolaştığı köşelere, duvar kenarlarına yerleştirilmelidir.
b. Ses yayan cihazlar :
Farenin duyabileceği ve rahatsız olacağı tizlikte ses üretmektedir. Ancak, alışkanlık yarattığı, fare ile cihaz arasında bir cisim olduğunda (örneğin; fare bir yem çuvalının arkasına saklandığında) cihazın etkisi azalmaktadır.
3. Biyolojik Mücadele
Farenin zararlıları olan, yılan, baykuş, sansar ve bazı özel köpek türlerinin arttırılması ile gerçekleştirilir. Uzun süreli bir mücadeleyi gerektirir.
Ölü fareler/sıçanlar toplanıp, derince gömülmeli veya yakılmalıdır.
Mücadele için size en yakın, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı İl ve İlçe Müdürlüklerine başvurunuz.