Prof. Dr. İsmail Çakmak / Çinkolu gübreyle üretilen buğday ve etkileri

[Mine Pakkaner]

2 Aralık 2007

Köylünün zihnini açan buluş

Senin tahtan mı eksik?

Argo bile olsa, bu soru yanlış.

Bilimsel anlamda doğru soru, senin çinkon mu eksik?

Aramızdan biri, anlamakta biraz güçlük çektiğinde, hafif alayla sorulan, tahtan mı eksik, sorusuna ek bir soru daha var: Yine argoda, sende jeton geç mi düşüyor?

Evet, bazılarımızda jeton geç düşüyor, anlamakta zorluk çekiyor. Çünkü, aslında "onda çinko eksik". Bu ciddi ve bilimsel bir bulgu.

Genel bir tez var. "Yavaş düşünüyor, yavaş davranıyor, çünkü çok fazla buğdayla besleniyor."

Et ve sebze yerine, daha çok buğdayla beslenme insanda beslenme ve sağlık sorunlarına, zihinsel bozukluklara, gelişme ve büyüme yetersizliklerine yol açıyor. Ama, hangi buğdayla? "2000’li yılların başına kadar Anadolu’da yetişen buğdayla."

Oysa, 2000’li yılların başından bu yana, Anadolu’da yetişen buğday artık farklı. Yıllarca "çinkosu düşük gübreyle yetişen buğdayın yerini, zengin çinkolu gübre" alıyor. Ve çinkolu gübre Türkiye’ye ödül getiriyor.

100 MİLYON DOLARLIK KATKI

1993’ten beri Çukurova Üniversitesi ile Tarım Bakanlığı’nın ortaklaşa yürüttüğü bir proje var. Projeye, bilim programı çerçevesinde NATO da bir milyon dolarlık katkıda bulunuyor. Proje "Türkiye’de, topraklarda ve bitkilerde çinko noksanlığının giderilmesi" başlığını taşıyor. Bu ilgisiz gibi görünen başlık, uygulama sonucunda, Anadolu’da insanların düşünme kapasitesini artırıyor.

Araştırmayı fiilen yürüten ise, o sırada Çukurova Üniversitesi’nde çalışan, şimdi Sabancı Üniversitesi’nde görevli Prof. Dr. İsmail Çakmak. 1993’te toprakta yapılan testler, Anadolu’da yetiştirilen buğdayda çinko eksikliği saptıyor. Bunu gidermek üzere, İsmail Çakmak, "toprağa çinko gübresi" veriyor. Basit gibi görünen bu bulgu iki sonuç doğuruyor.

Önce, buğdayın verimi artıyor. Gübre endüstrisi çinko katkılı gübre kullanıyor, buğday üretimi artıyor. Bu sayede çinkolu gübre üretimi 10 yıl içinde 50 bin tondan 350 bin tonun üzerine çıkıyor. Bunun ülke ekonomisine katkısı yüz milyon dolar. Bir milyon dolarlık araştırma, yüz milyon dolarlık katkı sağlıyor.

İkinci sonuç, tam insani. Türkiye’de günlük kalorinin yüzde 42’si tamamen buğdaydan, yani ekmekten karşılanıyor. Kırsal kesimde, bu oran yüzde 70’e çıkıyor. Anadolu köylüsü ekmekle besleniyor.

BESLENME ZENGİNLİĞİ

Şimdi çinkolu gübreyle üretilen buğday ve ekmek, Anadolu köylüsünde görülen büyüme ve zihinsel yetersizliklerini hızla azaltıyor. Çinko, buğday ve ekmek üzerinden insanda beslenme zenginliği yaratıyor. Vücudun maddi ve manevi direncini yükseltiyor.

Bunda ne var? Bize göre, bir şey yok. Ama Avustralya’ya, evet Avustralya’ya göre var. Avustralya Teknik Bilimler ve Mühendislik Akademisi’nin iki yılda bir verdiği bilimsel bir ödül var. Derek Tribe Ödülü. Gelişmekte olan ülkelerde sonuçları uygulamada yaygın biçimde kullanılan başarılı tarımsal projelere veriliyor.

Çinkolu gübre uygulamasını Amerikan Cornell Üniversitesi fark ediyor. Cornell Üniversitesi ve ABD Tarım Bakanlığı uzmanları, Sabancı Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Tosun Terzioğlu ile birlikte, Prof. İsmail Çakmak’ı bu ödüle aday gösteriyor.

İki hafta önce, Avustralya’nın Canberra kentinde düzenlenen törenle Prof. Çakmak’a ödülü törenle veriliyor. Sessiz sedasız, Türkiye’de kimsenin haberi olmadan.

Bir futbol maçından alınan galibiyet üzerine Türkiye yerinden oynuyor. Cumhurbaşkanı ile Başbakan teknik kadroyu ve futbolcuları kutlamak için birbiriyle yarışıyor. Ama, milyonlarca kişide zihinsel melekeleri artıran bir bilimsel buluş ve Amerikan üniversitelerinin, ta Avustralya’nın dikkatini çekiyor da, bizimkilerin ruhu duymuyor.

Prof. Dr. İsmail Çakmak’ı kutluyorum.

Yalçın DOĞAN

Kaynak