|
BİTKİLERİNİN BOTANİK ÖZELLİKLERİ
1. HAŞHAŞIN BOTANİK ÖZELLİKLERİ
Famiye : Papaveraceae
Cins : Papaver
Türleri : Papaver somniferum L.
Papave orientle L.
Papaver puseude orientale L.
Papaver b ırakteatum L.
Papaver dubium L.
Hiç şüphesiz ki haşhaş bugüne kadar insanlık tarihinin en önemli ilaç bitkisidir. Çünkü afyon ve türevlerinin hekimlikte ikamesi mümkün olmamış ve bunların sentetikleri de yapılamamıştır. Afyon alkaloidleri, özellikle de morfin, acı ve ağrı dindirici, teskin edici ve kan durdurucu (pıhtılaştırıcı) etkisi nedeniyle tıpta geniş ölçüde kullanılmaktadır. Afyon türevleri haşhaş bitkisinin hemen her yerinde bulunmakla beraber, en fazla kapsülde sentezlenmektedir.
Kök> Haşhaş, yazlık ve kışlık formları bulunan, fakat kışlık ekildiğinde daha verimli olan tek yıllık bir bitkidir. Kazık köklü olup, zayıf gelişen yan kökleri vardır. Haşhaş kökleri ekim zamanına, bitkinin gelişmesine ve toprağın durumuna göre 20-30 cm derine kadar inebilir. Sulamalardan sonra esen kuvvetli rüzgarlar bitkiyi devirebilir. Kökleri zayıf olduğundan bitkinin sökümü kolaydır.
Sap ve dallar
Haşhaş bitkisinin (Papaver somniferum L.) bir çok alt türü ve çeşidi bulunmaktadır. Bitki tek saptan ibaret olabileceği gibi özellikle kışlık ekimlerde 8-10 adet dal meydana getirebilir. Bitki boyu 100-120 cm, sap ve dallar yuvarlak, içleri boş, bitki üzeri puslu, rengi koyu yeşilimtıraktır. Haşhaş yukarıdan aşağıya doğru dallanmakta, en yaşlı dal en üstte, en genç dal ise en altta bulunmaktadır.
Yaprak> Yapraklar ın oluşumu aşağıdan yukarıya doğrudur. İlk zamanlarda (sapa kalkmadan önce) rozet şeklindedir. Bitki sapa kalkmaya başladığında, yapraklar oldukça büyük bir durum gösterir ve sapsız bir şekilde sapı veya dalı sararlar. Haşhaşta yapraklar kalın, etli, kenarları dişli ve orta damar belirgindir. En üstteki yaprak koltuğundan çiçek tomurcuğu meydana gelir.
HAŞHAŞIN BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ
Haşhaşın Diğer Bitkiler Arasındaki Yeri
Tarımı yapılan ve çeşitli şekillerde faydalanma imkanı olan kültür haşhaşının ilmi sınıflandırmaya göre diğer bitkiler arasındaki yeri şu şekildedir:
Takım : Rhoedales
Familya : Papaveraceae
Cinsi : Papaver
Tür : Papaver somniferum L.
Papaver Latincede gelincik, somniferum ise uyku verici-rüya gördürücü anlamına gelmektedir. Bu sınıflandırmaya göre tarımı yapılan haşhaş; tarlalarda, kırlarda kendiliğinden yetişen gelincikle uzaktan akrabadır. Doğu ve Güneydoğu Anadolu dağlarında kendiliğinden yetişen fakat çok yıllık olan yabani haşhaşlar ise kültür haşhaşı ile aynı cins içinde mütalaa edilmektedir.
Haşhaş, bitkilerden faydalanma yönlerine göre yapılan sınıflandırmada endüstri bitkileri ana grubunda, bu ana grubun da; hem yağ bitkileri, hem de ilaç baharat bitkileri alt gruplarında yer almaktadır. Haşhaşın, kapsül kabukları ilaç sanayi inde, tohumları yağ sanayi inde kullanıldığı için endüstri bitkisidir.
Haşhaşın Gelişme Seyri
Kültür haşhaşı tek yıllık bir bitkidir, diğer bir ifadeyle ömrünü bir yıl içerisinde tamamlar. Tohumlar yeterli rutubeti ve sıcaklığı bulursa 7-12 günde çimlenip, filizlenir. Çıkış gecikirse ya rutubet yetersiz ya da toprak sıcaklığı yeterli değildir. Haşhaş, ilk çıkışında görülen iki kulakçık (kotiledonlar) dikkate alınmazsa, ilk çift yaprağı 10-14 günde, ikinci çift yaprağını 6-10 günde, üçüncü çift yaprağını 5-8 günde, dördüncü çift yaprağını ise 4-6 günde meydana getirir. Bitki rozet dönemine (6-8 yapraklı dönem) ulaştığında normal kış şartlarından zarar görmez. Yaprak çıkartmayan ve iki kulakçık döneminde –5 0C soğuğa maruz kalan bitkicikler ölür. Haşhaş kış aylarında yavaş da olsa gelişmesine devam etmektedir. Kışlık ekilen (sonbaharda) haşhaş kıştan çıkınca çok hızlı bir gelişme gösterir
Yazlık ekilen (ilkbaharda) haşhaş ise çıkıştan itibaren hızlı bir gelişme göstermektedir. Kışlıklarda tomurcuklanma 190-200 günde başlarken, yazlıklarda bu süre 50-60 gün olmaktadır. Tomurcukların görülmesinden 9-13 gün sonra haşhaş çiçek açmaya başlar. Tohumların ekilmesinden kapsüllerin kurumasına kadar geçen süre; kışlık, haşhaşta 270-280 gün, yazlıklarda ise 110-120 gün olmaktadır. Ekim ortasında ekilen kışlık haşhaşla, Mart ortasında ekilen yazlık haşhaş arasında ekim zamanı bakımındın 150 günlük bir fark olmakla birlikte, bu süre kapsül olgunlaşmasında 7-15 güne düşer. Yani kışlıklar yazlıklardan 1-2 hafta daha erken olgunlaşır.
|