|
Konu güncelleşmişken, Psikofil, Mezofil ve Termofil mikroorganizmalar ne demek, daha önce Fermentasyon İle Gübre Yapmak Bölümü' nde paylaştığım Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Büent Cavas'ın hazırladığı ders slaytlarından yararlanılarak hazırlanan notları içeriği kolay anlaşılabilir olduğu için buraya da ekliyorum.
Bakteriler, aktinomisetler, mantarlar ve protozoalar oldukça çeşitli ve psikofil, mezofil ve termofil olmalarına göre, fermentasyon sırasında hepside farklı aşamalarda görev alıyor. Örneğin kompost bölümünde sürekli olarak belirtilen, ısınma ve soğuma aşaması her aşamada farklı mikroorganizmaların rol almasından kaynaklanıyor.
Diğer başlıklarda belirtildiği gibi kompostlaşma işlemine organizmalar arasında bakteriler, mayalar, küf mantarları ve aktinomisetler katkıda bulunuyorlar. Ancak bunların rolü ortamın sıcaklığı ve nemiyle çok yakından ilişkili. Her mikroorganizma türü farklı sıcaklık evrelerinde devreye giriyor. Yani kompostlaşma mikroorganizmaların üremesi ve ölmesi ve farklı bir türün yeniden üremesi ve ölmesi şeklinde gelişiyor. En sonunda da ortamdaki besin bitince kompostlaşma tamamlanmış oluyor.
Sıcaklık evrelerine göre mikroorganizmalar aşağıdaki sınıflara ayrılıyorlar.
1- Psikofil (Soğuk seven) Mikroorganizmalar: Toprakta, sularda, balıklarda ve soğuk kanlı hayvanlarda yaşayan, -5 °C ile +20 °C’de aktivite gösteren bakteri ve mantarlar bu gruba girerler.
2- Mezofil (Ilık seven) Mikroorganizmalar: Mezofil mikroorganizmalar, 20-45 °C’ ler arasında gelişme ve üreme özelliğine sahiptirler ve optimum üreme ısıları 35-42 °C dir. (Organizmaların büyük çoğunluğu bu sınıfa giriyor.)
3- Termofil (Sıcak seven) Mikroorganizmalar: Sıcak su kaynaklarında, hayvansal gübrelerde ve tropikal ülkelerde bulunan, optimal üreme ısıları 50-60 °C olan mikroorganizmalar olup, pastörizasyon ısılarında bile canlı kalabilirler. Bacillus Stearothermophilus bu grup mikroorganizmalara en iyi örnektir.
Kompostlaşma aşamasında düşük nem şartlarında (%50-60 nem) özellikle küf ve aktinomisetler aktif rol oynuyorlar.
Daha yüksek nem şartlarında (% 60-80 nem) bakteriler kompostlaştırma işleminde işleminde aktif rol oynarlar.
Yukarıdaki açıklamaları dikkate alırsak kompostlaşma (fermentasyon) işlemi üç evrede gerçekleşiyor. Bu evrelerde işlem yapan mikroorganizmalar şunlardır:
1- Mezofilik Evre
Birinci aşamada mezofilik bakterilerle beraber aktinomisetler, mayalar ve diğer mantarlar; yağları, proteinleri ve karbonhidratları ayrıştırır.
Sıcaklık 30 °C’ye erişinceye kadar küf mantarları, bakteriler, protozoalar aktif rol oynar. 30-40 °C arasında aktinomisetler egemen olmaya başlarlar ve ortamda topraksı koku yayılır. Aktinomisetler asıl humuslaştırıcı organizmalar olarak bilinir.
2- Termofilik Evre
Sıcaklık 40-50 °C’ ye ulaştığında kompostlamayı başlatan organzimaların hemen hemen tamamı ölür ve bunların yerini 70 °C sıcaklığa kadar dayanabilen ve ısı üretebilen termofilik bakteriler alır. Termofilik bakteriler kendileri için mevcut besini tükettiklerinde ısı üretmeyi durdururlar ve kompost soğumaya başlar.
3- İyileştirme (soğuma) Evresi
Kompostlamanın sonuç aşamasında, çok sayıda solucan ve böcek larvaları oluşmaktadır.
Ürün kalitesini yükselmek için, öğütme, elekten geçirme ve gerekirse açık havada 30-60 gün kurutma işlemi bu aşamada yapılıyor.
Ek olarak, özellikle aktinomisetler ve mantarlar ayrıştırma işleminde oldukça aktiftirler. Zaten hem mantarlar hemde aktinomisetler dünyadaki organik madde döngüsünde ayrıştırıclar grubuna dahil ediliyorlar.
Aktinomisetler: Dallanan iplikler oluşturan ipliksi, gram pozitif bakterilerden (bazı yerlerde bakteri olarak kabul edilmiyorlar) meydana gelen oldukça büyük bir gruptur. Başarılı büyümenin ve dallanmanın sonucunda Mycelium (Miselyum) adı verilen kollara ayrılmış ağsı yapılar oluştururlar. Bitkilerdeki odunsu selüloitik bölümlerin parçalanmasında rol alıyorlar. Aktinomisetler içerisinde Streptomyces özel bir öneme sahiptir. Komposttaki "toprak kokusu" dediğimiz kokunun sebebi bu canlıların geosmin adı verilen metabolik ürünleridir.
|