[kgursan]

Bütün soğanlı bitkiler topraktan çıkarıldıktan sonra uygun koşullarda (Sıcaklık, nem) depolanmazsa Çiçek açmazlar. Her tür için depolama sıcaklıkları ve nem farklıdır. Ayrıca depolama esnasında bazı soğanlarda etilen (Bir gaz, olgunlaştırma hormonu ) önemli etkiler yapmaktadır. Soğanın yapısına bağlı olarak depolama şekilleri de farklıdır.

Lale soğanları

Temmuz gibi topraktan çıkarıldıktan sonra 1 hafta kadar 30 oC lık bir sıcaklıktan sonra 2 ay 18-20 oC sıcaklıktaki havadar depolarda (serin havadar bodrum katları vs.) bekletilirler. Söküldükleri an da çiçek oluşumu başlamıştır ve depolama süresi içinde soğanın içindeki çiçek oluşumu tamamlanır. Bütün organlarıyla soğanın içinde minyatür bir çiçek oluşur.

Çiçek organları şu sıra ile oluşur: önce en dıştaki renkli tepal yapraklar şekil alır. Ardından 6 adet anter ve en son olarak da 3 parçalı dişi organ (Gynoceum) oluşarak çiçek tamamlanır. Daffodillerde ise en son parcorolla (ortadaki boru) tamamlanır. Bu safhaya gelince soğanlar G durumuna gelmiş denir. Bu an zaman olarak yıllara ve yerlere göre değişmekle birlikte Ağustos ortası ile Eylül ortasıdır.

Soğanlar G durumuna gelinceye kadar etilene maruz kalırsa, (eksoz gazı, Meyve ve yeşil sebzeler etilen üretir) bunlarla yan yana gelirsesoğan içindeki çiçek bozulur. Bu nedenle soğanlar garajlarda değil havadar yerlerde depolanır.

Lale soğanları G durumuna geldikten sonra çiçek sapının uzaması için 5oC-9 oC arasındaki sıcaklıklarda 3 ay kadar kalmaları gerekir. Bu soğuk dönemi Ekim ayında açık tarlalara, bahçelere dikilerek doğal şartlarda geçirebilir veya bu sıcaklıklarda çalışan, havalandırması iyi depolarda geçiririr. Bu dönemde yine etilen önemlidir. Lale soğanları elma depolarına konmaz. Lale soğanı depolarında sebzeler veya yeşillikler koyulmaz. Bunlar etilen üretirler.

Bu 3 aylık soğuk dönemde soğan içindeki çiçekler oluşumunu tamamlar ve çiçek sapı gelişir. Soğuklatılmamış (üşütülmemiş) soğanlarda, dikildikten sonra çiçekler yaprakların arasında kalır. Çiçek sapı uzamaz.

Uygun koşullarda depolanmış olan lale soğanları dikildikten sonra sulanır ve toprakta kök atar. Köklenme için en uygun sıcaklık 9 oC dır. Soğanın dışındaki ince sert kabuk (tunik) köklerin çıkışını engelleyebilir. bu nedenle soyulması faydalıdır. Eğer soğanlar özellikle soğuk depolarda fazla nem ile karşılaşırsa dikmeden önce depolarda kök çıkarabilir. Bu kökler kurursa bir daha kök çıkarmazlar. Bu nedenle hava sirkülasyonu iyi olan depolarda altı telli veya delik kasalar içinde depolanır. Yığın yapılmazlar.

Ekim-Aralık ayları arasında dikilip köklenen soğanlar kışı köklü olarak geçirdikten sonra havalar ısınınca toprak yüzüne yaprak verirler 2-3 yapraktan sonra gonca uzatır ve çiçek açarlar.

Lilium soğanları

Lilium türünde soğanların depolanması daha farklıdır. Lilium soğanlarında tunik yoktur, yani çıplaktır. Bu nedenle korunması gerekir ve su kaybının önlenmesi gerekir. Ayrıca lilium soğanları söküldükleri zaman kalın köklerinin de korunması gerekir. Dolayısıyla liliumların depolanması da farklıdır.

Lilium soğanları yaprakları sarardıktan sonra Ekim-Kasım gibi sökülürler. Sökülen soğanlar kurutulmadan hemen toprağından temizlenir. Yavrular ve çiçek verecek soğanlar ayrılır. Yavrular sökümden sonra tarlalara irileştirmek üzere (Kasım) hemen dikilir. Kasalar içine delikli nylon poşetler yayılır. Bu poşetlere nemli torf, perlit, veya rende talaşı gibi materyaller doldurulur. Soğanlar bir kat materyal, bir kat soğan şeklinde kasanın içine 4-6 sıra dizilir. En üste yine materyal konarak naylon poşetin ağzı bağlanır. Böylece naylon deliklerinden hava alır ama kurumaz. Nemli materyal içindeki lilium soğanları da kurumaz.

Dolan kasalar +2oC depolara konur. Lilium soğanları soğuklatılmadan (Vernalizasyon) yani +2oC da 6-8 hafta soğuklatılmadan çiçek tomurcuğu oluşturmazlar ve çiçek açmazlar! Bahçeye sonbaharda dikilen soğanlar soğuklama ihtiyacını kış boyunca toprakta alır.

Laleden farkı soğuk süresinde soğan içinde çiçek tomurcuğu oluşturur. 2 oC da 6-8 hafta bekletildikten sonra soğanlar hemen dikilmeyecekse, ki liliumlar yılın her ayında çiçek açabilir, +2 dereceden -2 oC a aktarılır (Dondurulur). Bu -2 oC da 6 ay kadar depolanabilir. Yılın herhangi bir ayında buradan alınıp buzları çözüldükten sonra dikilirler.

Ancak liliumlar ışığa çok duyarlıdırlar. Karanlık ve ışığın az olduğu kış aylarında (Kasım-Aralık) yetiştirilen liliumlarda ışık azlığı nedeniyle çiçekler 1-2 cm büyüklükteyken dökülürler. Az ışık koşullarında çiçekler 1cm olunca etilen üretir ve bu da çiçekleri döker. Bu zamanlarda lilium seralarında fotosentez yaptıran SON-T tipi (gün ışığı) ampullerle ilave ışık verilir. Özellikle az ışık alan kuzey ülkelerinde bu durum önemlidir.
Bu nedenle liliumlar en iyi çiçeklerini bol ışıklı yaz aylarında verirler.

Lilium soğanları bahçe veya saksılara dikildikleri zaman kökleriyle birlikte dikildiklerinden su biriken yerlerde çürürler. Lilium candidum (Mis zambağı) hariç diğer Liliumların (Asiatic veya oriental) soğanları derin dikilirler. Dikmeden önce 15-20 cm. derinlikte çukur açıp, dip kısmına dere kumu doldurup soğanın köklerini bu kum tabakasının üzerine oturtarak dikmek ve soğanın üzerine 10-12 cm toprak doldurmak iyi bir dikim yöntemidir. Dipte kalan kum tabakası su birikmesini engeller, drenaj yapar. Soğan dikildikten sonra kökleri ile su alır ve yeni kökler verir. Tepe kısmından da sürgün -gövde (filiz) çıkarır. Bu gövde üzerinde yapraklar dizilir ve ucunda kısa saplar ile lilium çiçekleri oluşur.

Gövde uzarken Lilium candidum dışındaki liliumlar soğanın ust kısmından GÖVDE KÖKLERİ çıkarırlar. Bu kökler bitkinin beslenmesinde önemlidir. Dip köklere takviye su ve besin alırlar. Lilium candidum da ise gövde kökleri yoktur. Bu nedenle L.candidum soğanları YÜZLEK dikilir, diğer lilium soğanları derin dikilir.

Diğer soğanlı bitkilerin soğanları da değişik sıcaklıklarda depolanırlar. Sümbül soğanları söküldükten sonra 30 oC dan başlamak üzere her hafta 1 oC düşürülerek dikim zamanına kadar depolanırlar ve kasım da dikilirler.

Nergis (Daffodil) soğanları söküldükleri zaman içinde çiçek tomurcuğu vardır. Soğanlar sökülüp (Haziran sonu) kurutulduktan sonra Ağustos başında 9 oC depolara konursa ve Ekim ayı başında dikilirlerse Erken çiçek açarlar (Aralıkta).

Dutch İris soğanları ise daha farklıdır. Bunlarda soğan söküldüğü zaman içinde çiçek yoktur. Soğan dibinde büyüme noktasını çiçek tomurcuğuna dönüştürmek için soğanlar 4 hafta 35 oC da tutulur. Daha sonra 2-4 hafta 17 oC da depolanır 6 hafta da 9 oC da depolanarak dikilir. Bu tür de liliumlar gibi yetişme döneminde bol ışık isterler. Az ışık koşullarında çiçekleri körelir.

Frezya soğanları

Frezya gibi soğanımsı gövdeli bitkiler (Gövdenin besin biriktirmesiyle oluşmuş bitkiler Frezya, gladiol ve Crocus ) söküldükleri zaman çiçek tomurcuğu bulundurmazlar. Çiçek oluşumu dikildikten sonra oluşur.Veya özel koşullarda 4,5 ay depolanarak (30 oC da 3 ay + %90 nem ile 14oC da 6 hafta) çiçek tomurcuğu oluşturulabilir.

Frezya soğanları söküldükleri zaman (Mayıs) dinlenme (dormancy) halindedir. faaliyete geçmesi ve köklenmesi için 2-3 ay sıcakta (30 oC) depolanır. Eylül-Kasım dikildikleri zaman önce ince soğan kökleri verir. ve yukarıya koruyucu kın yaprakları çıkarır. Daha sonra gerçek yapraklar verir. topraktaki sıcaklık 15 oC düştüğü zaman çiçek tomurcuğu oluşturur. Eğer sıcaklıklar 16 oC üzerinde ise devamlı yaprak çıkarır. 15 oC da 6 haftada çiçek tomurcuğu tamamlanır. Çiçek tomurcuğu oluştuktan sonra sıcaklık artınca çiçek sapları uzar ve Mart- Nisan gibi çiçek açarlar.

Bu arada 3-4 yaprak çıkardığı zaman toprak altında dikilen soğanın üzerinde yeni soğan oluşturmaya başlar. yeni soğan dan kalın hortum kökler (Kontraktil kökler) öeydana gelir ve beslenme işini üzerlerine alırlar. Yeni soğana bitişik yavrular oluşur. Bu oluşum çiçeklenmenin sonuna kadar devam eder. Çiçeklenme sona erdikten sonra yapraklar sararır soğanlar olgunlaşır ve soğanlar sökülerek serin ve gölge yerlerde (Güneş altında değil!) kurutulur. Eski soğan, kökler temizlenir ve 20-30 oC havadar ve gölge yerlerde dikilinceye kadar depolanır.

Diğer soğanlı bitkilerin soğanları da uygun koşullarda depolanırsa çiçek verirler. Çiçek soğanları söküldükten sonra da canlıdırlar ve İçlerinde Morfolojik, fizyolojik ve biyokimyasal faaliyetler devam ederler. Ancak uygun koşullarda bu faaliyetlerini sürdürecek şekilde depolanırlarsa çiçek açarlar.