|
Topiary yetişkin ağaçlara ve ya çalılara küp, küre, obelisk, hayvan şekillerinde birbirine sokulmuş tarzda şekil verme sanatıdır. Bu sanat orijinalin de roma döneminde ortaya çıkmıştır.
Roma döneminde topirius anlamında bahçıvanların süslemesi demektir. Bu güne kadar gelişerek günümüze ulaşmıştır. Bu sanat Karanlık çağda bile hayatta kalmayı başarmış ve daha sonra rönesans döneminde İtalya da tekrar gün ışığına çıkmıştır. Fransa Hollanda ve çoğunlukla da İngiltere bu topiary sanatına oldukça düşkündürler.
Sadece belirli bitkiler topiary için uygundur. en ideal bitki yavaş büyüyen ve sürekli budamaya dayanıklı olandır. Ve tekrar filiz verebilen bir bitki olmalıdır.
Özellikle daha küçük topiarylerde küçük yaprakların körpe bir köşesi ile sık bir yüzey oluşturulması gerekir.
Kış mevsimi topiary ağacı ya da çalısına zarar verebilir bu yüzden topiary bitkisi soğuğa dayanıklı olmalıdır.
topiary için uygun bitkiler
orsuk ağacı,
katran ağacı (hemlok ağacı),
çoban püskülü,
ardıç, defne,
biberiye,
körfez defnesi,
leylandi,
limoni servi,
monteri,
şimşir,
ligustrum,
sarılıcı gül,
orman sarmaşıgı
Portekiz servisi
Eğer mümkünse topiary bitkisinin doğal şekli çeşitli veya özel olmasına dikkat edilmelidir.
Özellikle verilen şekiller:
browni (küre biçiminde) porsuk ağacı
sentinalis (obelisk-dikilitaş ki bu aşağıdan yukarıya doğru incelir) porsuk ağacı
hilii (piramit şekli) porsuk ağacı
Tabi ki diğer bitkiler porsuk ağacının verdiği sonuçlar gibi verimli olmaz. Her zaman yeşil kalan bitkiler hemen hemen topiary için uygundur ama bazen de kışın yapraklarını döken bitkiler de uygundur İngiliz akdikeni ve Avrupa kayın ağacı gibi.
Kalifornia kurtbağrından (ligustrum) güzel topiaryler çıkar ki o kışları bile çok soğuk olmadıkça her daim yeşildir.
Kışın yapraklarını döken bitkilerin dezavantajı elbette ki bahar gelinceye kadar ağacın çıplak kalmasıdır. Yapraklarını döken bitkiler yeşil olanlardan daha bereketli yetişir. Böylece bu bitkiler gelişimini kontrol altına almak için daha çok gayret gerektirir.
Daima yeşil kalan bitkiler topiary için uygundur.
Genelde bitkinize gençken şekil vermeye başlarsınız. Ama bir porsuk ağacına yaşlıyken bile oyarak şekil verebilirsiniz.
Çünkü , porsuk ağacı çok yoğun ve kalın bir şekilde büyür ve çabuk filizlenir, kendini çabuk yeniler.
İki bitkiyi bile yan yana sıralayabilirsiniz hatta birinin diğerinin içinden çıkmasını bile sağlayabilirsiniz. Buna örnek olarak yeşil bir hayvanın üstünde durduğu bir kaide olabilir.
Eğer topiary bitkisiyle ilgilenilmezse şeklinin üzerine yeniden filizlenir ve verilen şekli bozar. Bu dallar tüm bitkinin büyümesine katkıda bulunur ve gelişen gövdeyi kalınlaştırır. Ancak bunlar aynı zamanda ana gövdenin dirençliliğini de bozar. Burada karar vermek oldukça önemlidir. Bir filizin ya da zayıf bir bitkinin alabileceği kapasitede enerji alması gerekir. Dirençli bir bitkide bir tutam dal tek bir yaprağa ya da bir çift yaprağa dönüşür.
Bir bitki ulaşabileceği yüksekliğe geldiğinde artık ona şekil verme zamanıdır. Bitkinin ana gövdesinin uzunluğu o bitkinin yoğunluğuna, dirençliliğine ve yapraklarının büyüklüğüne bağlıdır.
Bitkiye şekil vermeye başlarken yukarıdan aşağı doğru çimdik çimdik budanır. Bu budamada hormonları sağlayan tomurcuklar ortaya çıkar. En dirençli yeni dallar sizin istediğiniz yerde, ana gövdenin tepesinde olacaktır.
|