[Mine Pakkaner]

YABANIL MEYVELER FİDANLIK TEKNİĞİ

H.Cemal GÜLTEKİN

Fidanlık Mühendisi

Yabanıl meyveler; biyolojik çeşitlilik, yabanıl yaşam, doğrudan insan besini, stratejik gen ve besin kaynakları, endüstriyel odun hammaddesi, potansiyel enerji kaynakları, ilaç ve kozmetik hammaddesi, erozyon kontrolü ve kent ağaçlandırmaları, kırsal peyzaj, tarım, hayvancılık ve alternatif tıp alanlarında kullanılan önemli kaynaklardır. Günümüz ormancılığında asli ürün odun hammaddesi olmaktan çıkmış, diğer işlevlere yönelmiştir. Ormanların bu yeni işlevlerinde yabanıl meyveler önemli yer tutmaktadır. Japonya’nın yılda 3.5 milyar dolarlık bizim tali ürün saydığımız ürün ürettiğini düşünürsek konunun önemi daha iyi anlaşılabilir. Ülkemizdeki ekolojik çeşitlilik düşünülürse, bizde bu rakamların kolaylıkla aşılması mümkündür. Ülkemizin tüm ormanlarından elde ettiğimiz odun hammaddesinin değerinin, 500-600 milyon dolar olması bize iyi bir karşılaştırma olanağı vermektedir.
Yabanıl meyvelere yabanıl yaşamın ana besin kaynaklarını ve barınma ortamlarını oluşturur. Hayvanlarla meyveler arasında simbiyotik ilişki söz konusudur. Yabanıl meyvelerin tamamının ortak özelliği tohumlarının yayılışlarını yabanıl hayvanlar aracılığı ile yapmaları. Bir çok yabanıl meyve tohumu hayvanların sindirim sisteminden geçerek çimlenme ortamına ulaşmakta, bazıları da direk olarak hayvanlar tarafından taşınmaktadır. Yabanıl meyveleri yiyen hayvanlar onların tohumlarını sindirim sistemlerinden geçirerek taşımaları yanında, tohumların çimlenmesini engelleyen **** geciktiren etmenleri ortadan kaldırmaktadır. Bu engeller ; alıç, üvez vb. türlerinde olduğu gibi meyve etinin içerdiği bazı kimyasallar (blastakolin), tohum kabuğunun içerdiği bazı kimyasallar (yağ, akma vb.), **** tohum kabuğunun mekanik direnci şeklinde olabilir. Mekanik direnç embriyonun gelişimini mekanik olarak engellediği gibi bitki taslağına su ve gazların ulaşmasını da engelleyebilir. Bazı meyvelerde de bitki taslağının dinlenme gereksiniminden kaynaklanan çimlenme engeli vardır.
Doğal kaynaklar, dağı, taşı, suyu ve toprağıyla yaşamın kaynağını oluşturduğu gibi dinsel, kültürel ve vatan olarak da önem taşır. Doğal kaynaklarımızdan birsi olan orman, yüksek değerli ekolojik alansal yararlanma şeklini temsil ettiği gibi, aynı zamanda yüksek bir ekonomik değere sahiptir. Yani orman, çok yönlü işlevsel değerler bütünüdür. Varlıkları giderek azalan yabanıl meyvelerin korunması, aynı zamanda biyolojik çeşitliliğin korunması anlamını da taşır. Biyolojik çeşitlilik; yaşam alanı çeşitliliğini, ekosistem çeşitliliğini, tür çeşitliliğini ve genetik çeşitliliği kapsar. Günümüzde biyolojik çeşitliğin insan tarafından yok edilmesi “Ana Çevre Sorunu’’ olarak değerlendirilebilir.
Yabanıl meyve varlığının artırılması iki yöntem kullanılır, bunlar; fidan üretimi, buna bağlı olarak ağaçlandırma ve doğal yöntemlerin taklididir. Özellikle yarı kurak alan ağaçlandırma çalışmalarında ve orman içi açıklıklarda saha içerisine yapılacak su kaynakları yardımıyla, çevredeki yabanıl meyve tohumlarının hayvanlar tarafından sahaya taşınmasının sağlanmasıdır.

1.ÜVEZLER (Sorbus L.)
Tohumlar aynı yılın üretim çalışmalarında kullanılacaksa, hiç bekletilmeden hızla çıkartılır. Bu taktirde meyveler bıçakla dikkatlice kesilir ve tohumlar serbest kalır. Serbest kalan tohumlar suda iyice yıkanır ve hiç bekletilmeden ön işlemler uygulanır.
Üvez tohumlarının 1000 tane ağırlığı; üvezde 27-33 gr, kuş üvezinde 15-22gr, aküvezde 17-23 gr, akçaağaç yapraklı üvezde 17-24 gr, diğer türlerde ise 14-24 gr arasındadır.

Çıkartılan tohumlar türlere göre 5-15 gün arası suda bekletilip hemen ekilir **** doğal koşullarda katlamaya alınır. Doğal koşullarda katlamaya alınan tohumlar erken bahara kadar geçen süreçte ekilebilir. Toplamayı takiben ekimi **** katlaması yapılamayan tohumlar ise; çizelge 4’te verilen sürelerde katlama uygulamasından sonra ekilir. Zaten tohumların bir çoğu daha katlama esnasında çimlenmeye başlar. Üvez tohumları çok düşük sıcaklık değerlerinde çimlenir ve toprak sıcaklığı 6ºC’yi bulduğunda ise toprak yüzeyine çıkmaya (sürme) başlar.

2. ÇİTLENBİKLER (Celtis L.),
Meyveler yaz sonu ve erken sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 50-100 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %77-96 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 3-5 gün suda bekletilir. En uygun ekim zamanı sonbahar ve erken kış aylarıdır. Meyveler toplamayı takiben ekilecekse, meyve olarak doğrudan da ekilebilir. Geç kış ve bahar ekimlerinde en az 1 ay 4-6 ºC sıcaklıkta soğuk nemli katlama uygulanır. Tohumların 1000 tane ağırlığı türlere ve yetişme ortamına göre; 150-200 gram arasında, ekim derinliği 15-20 mm. dir. Yağışlı olmayan dönemlerde sulama ihmal edilmemelidir. Çitlenbikler kazık kök sistemi geliştirdiklerinden özellikle yarı kurak sahalarda kullanılacak olan fidanların 25-30 cm derinlikteki tüplü fidanlar olmasında yarar vardır. Kafkas çitlenbiği ve adi çitlenbik 1 yaşında 40-60 cm boya 7-11 mm çapa, Türk çitlenbiği ve tüylü çitlenbik ise 1 yaşında 20-30 cm boya 4-7 mm çapa ulaşır. Ağaçlandırma çalışmalarında 1 yaşlı çitlenbik fidanları kullanılır.

3. DUTLAR (Morus L.)
Meyveler yazın toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 1 gr tohum, 1-2 mm derinlikte ekilir ve metrekareden 50-80 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekilmeden önce 2-3 gün suda bekletilir. En uygun ekim sonbahar ve kış aylarıdır. Ekimi takiben yastıklar telisle örtülenir. Sonbaharda ilk yağmurlar başlayıncaya kadar ekim yastıkları düzenli olarak sulanır. Tohumun 1000 tane ağırlığı 2.0-2.3 gram arasındadır. Mordut ve karadut tohumdan üretiminde açılmalar olabildiğinden, fidan üretiminde, daha çok akdut çöğürleri üzerine gerçekleştirilen durgun göz aşısı ve çelikle üretim yöntemi kullanılır. Dut fidanları, 1 yaşında 70-120 cm boya- 10-15 mm çapa ulaşır.

4. DEFNELER (Laurus L.)
Meyveler sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 150-200 gr. arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %73-88 arasındadır ve metrekareden 100 adet fidan elde edilir. Tohumlar, ekimden önce, 3-5 gün %5-10’luk sitrik asitte veya küllü suda bekletilir. 5-10 gün suda bekletmekte yeterlidir. En uygun ekim zamanı sonbahar ve erken kış aylarıdır. Geç kış ekimlerinde ise ekim yastıkları telisle örtülenir. Tohumların 1000 tane ağırlığı 700-1100 gr. arasında, ortalaması 900 gramdır. Tohumlar, 10-15 mm. derinlikte ekilir. Yağışlı olmayan dönemlerde sulama ihmal edilmemelidir. Defne fidanları; 1 yaşında 40-60 cm boya, 5-8 mm çapa ulaşır. Ağaçlandırma çalışmalarında 25-30 cm derinlikte tüplere ekilmiş 1 yaşlı tüplü fidanlar kullanılır. Defnede çıplak köklü fidan dikiminden kaçınmak gerekir. Sosyal ormancılık açısından önemli bir türdür.

5. KARAMUKLAR (Berberis L.)
Meyveler türlere ve ekolojik bölgelere göre; yaz, sonbahar veya erken kış aylarında toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li **** 7’li çizgi ekimi kullanılır ve metrekareye 5-10 gr arası tohum, 2-4 mm derinlikte ekilir. Tohumların çimlenme oranı %80-93 arasındadır ve metrekareden 100-200 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 2-3 gün suda bekletilmesinde yarar vardır. En uygun ekim zamanı geç sonbahar olmakla birlikte kış ekimlerinden de iyi sonuçlar alınır. Ekim yastıklarının üzerine telis örtmekte yarar vardır. Ekimlerin kış sonuna **** bahar başına sarkması durumunda 2-4 ºC sıcaklıkta ekim tarihine bağlı olarak en az 1 ay soğuk nemli katlama uygulamasında yarar vardır. karamuklarda tohumları 6-8 ºC sıcaklıkta çimlenir. Çimlenen fidecikler soğuğa oldukça dayanıklıdırlar. Karamuk tohumlarının 1000 tane ağırlığı türlere göre; 12-16 gr arasında değişir. 1 yaşında 20-35 cm boya, 3-5 mm çapa ulaşan karamuk fidanları, ağaçlandırma sahalarına çıplak köklü **** tüplü olarak dikilebilir.

6. BEKTAŞİ ÜZÜMLERİ (Ribes L.)
Bektaşi üzümlerinin fidan üretiminde daha çok eşeysiz yoldan; ayırma, kök sürgünleri ile, sert çeliklerle, daldırma ve doku kültürü yöntemleri ile üretilir. Sert çelikler geç güz ve kış aylarında 20-25 cm uzunlukta hazırlanır ve 8 000 ppm IBA (toz) batırıldıktan sonra köklendirme ortamına dikilir ve %95 oranında sonuç alınır. Eşeysiz yoldan üretilen fidanlar 1 yasında 30-50 cm boya 5-10 mm çapa ulaşır, anca çıplak köklü fidanların dikimi esnasında 5-10 cm boydan kesilmesinde yarar vardır.
Meyvelerin olgulaşmasını takiben toplanır ve tohumlar çıkartılır. Tohumlar genelde çıkarmayı takiben ekilir, hemen ekilmeyecekse mutlaka ağzı kapalı kaplarda 1-2 ºC sıcaklıkta uzun süre saklanabilir. En uygun ekim zamanı, yaz ve güz aylarıdır. Sera ortamlarında kış aylarında da ekim yapılabilir. Bahar ekimlerinde ise tohumlar en az 3 ay 1-4 ºC sıcaklıkta nemli katlamaya alınır. Tohumlar ekimden **** katlamaya alınmadan önce, 2-3 gün suda bekletilir. En iyi çimlenme ortamı 5-7 PH değerinde, organik madde içeriği yüksek mineral topraklardır. Çok küçük olan tohumlar ekim yastıklarına serpilerek veya çizgiler halinde ekilir. Ekimi takiben yastıklar hafifçe sıkıştırılır ve üzerine telis ve polietilen örtü örtülür. Ekilen tohumlar kapatılmaz. Tohumların 1000 tane ağırlığı türlere ve yetişme ortamına göre değişse de genellikle 1.5-2.3. gr arasında olup çimlenme oranı %60-90 arasında değişir. Tohumdan üretilen fidanlar iki yaşında ağaçlandırma çalışmalarında kullanılır.

7. BÖĞÜRTLENLER (Rubus L.)
Meyveler olgulaşmayı takiben toplanır ve tohumlar çıkartılır. Tohumlar, 2-3 gün suda bekletilir ve çıkarılmasını takiben hemen ekilir. Tohumların 1000 tane ağırlığı 1.5-3.0 gr. arasında değişir. En iyi çimlenme ortamı 5-6.5 PH değerinde küçük parçalara ayrılmış %80 çimlendirme turbası x %20 vermikülit veya %90 turba x %10 dere kumu karışımıdır. Zorunlu hallerde çimlendirme turbası yerine kayın veya çam humusu da kullanılabilir. Çok küçük olan tohumlar ekim kasalarına serpilerek veya çizgiler halinde ekilir. Ekimi takiben yastıklar hafifçe sıkıştırılır ve üzerine telis ve polietilen örtü örtülür. Ekilen tohumlar kapatılmaz. Çimlenen fidecikler 3-4 ay sonra şaşırtma boyutuna ulaşırlar. Şaşırtma boyuna ulaşan fidecikler 4-5 cm ebadında saksılara şaşırtılır ve soğuk tünellere alınır.
Bu türlerin en kolay üretim yöntemi; eşeysiz yoldan gerçekleştirilir. Kök sürgünleri ile, uç daldırma ile, kök çelikleri ve yaprak-göz çelikleri ile kolaylıkla üretimleri gerçekleştirilir. Ahudududa, kök sürgünleri, kök çelikleri ile üretim tercih edilmelidir. Çelik alınan anaçların gölgede olmaması ve güneş ışığından tam olarak yararlanması gerekir. Çelikle üretimde; ilkbahar ve erken yaz aylarında yumuşak yaprak-göz çelikleri, kış ve bahar aylarında kök çelikleri kullanılır.
Kök sürgünleri ile fidan üretimi: Bitkinin kök boğazı ve kökünden her yıl yeni sürgünler çıkar. Bu sürgünler yapraklarını dökmesinin hemen ardından başlayarak yeşerin döneminin başlangıcına kadar geçen dönemde sökülür ve tüplenir. Bu yöntemin kullanılması halinde üretim parselleri oluşturulur. Parsellerin güneş ışığından tam yararlanması sağlanır ve çiçekli sürgünler kesilir.
Kök çelikleri ile fidan üretimi: Çelikler bitkinin uyuduğu dönemlerde köklerden 5-12 cm boyunda çelikler hazırlanır ve 2-3 cm derinlikte yatay olarak sera içerisindeki köklendirme ortamına alınır. Ortam ya mikro yağmurlama ile nemli tutulur **** ıslak çadır kullanılır.
Uç daldırma ile üretim: Daha çok böğürtlenlerde dikensiz türlerin devamında dikensiz sürgünlerin uçlarının daldırılması yöntemi kullanılır.
Yumuşak çelikler ve yaprak-göz çelikleri mutlaka turgorun en yüksek olduğu saatlerde alınmalıdır. Çelikle üretimde önemli bir hususta, çelikler üzerinde çiçek tomurcuğunun olmaması ve fizyolojik genç sürgünlerin kullanılmasıdır. 2.5-5 cm uzunlukta hazırlanan çeliklerin dip kısımları Captanlı suda 1 saat tutulur, ardından 3 000 ppm IBA (toz) hormona batırılır. Köklendirme ortamı olarak %90 köklendirme turbası (steril kayın humusu) x %10 dişli dere kumu veya % 50 köklendirme turbası (steril kayın humusu) x %50 perlit karışımları kullanılır. Köklendirme ortamının PH değeri 6-7 olmalıdır. Özellikle yumuşak çelikler sisleme sisteminin bulunduğu sera içerisine dikilir ve dikildiği ortamın sıcaklığı 20-24 ºC olmalıdır. Sisleme sisteminin bulunmaması halinde mutlaka ıslak çadır altına alınır.
Tüm türlerin ticari üretimde, virüsten ari fideler elde edilmek istenirse doku kültürü tercih edilir. Bu yöntemde ana bitkinin büyüme noktasından 1 mm den küçük parçalar alınarak, steril ortamdaki özel besi ortamlarına konur. Nem, sıcaklık ve ışığın kontrollü olduğu özel ortamda belirli bir sürenin ardından tüpler içerisinde küçük bitkiler oluşur. Küçük bitkiler aşamalı olarak dış ortama aktarılır.
Aslında günümüzde kültüre alınmış ahududu ve böğürtlenlerin bir çoğu doğrudan doğadan selekte edilmiştir. Çünkü onlar çok kolay melez yapabilirler. Özellikle taşra teşkilatında çalışan teknik elamanlar, doğal ortamda, kolaylıkla farklı bireyleri tespit edip, bunları isimlendirebilir. Böylece ülke bilimine ve ekonomisine doğrudan katkıda bulunmuş olurlar. Ahududu, böğürtlen ve yabanıl çilekler sosyal ormancılıkta çok önemli yere sahiptirler. Bakanlıkça gerçekleştirilecek iyi bir organizasyonla, arazisi kıt dağ köylerinin kalkınmasına hızlı bir çözüm gerçekleştirilebilir. Çünkü onların üretimi için büyük arazilere gerek olmadığı gibi en önemli girdisi (65-75) ise; iş gücü ve hayvan gübresidir. Bunlar orman köylerinde fazlasıyla mevcut koşullardır. En önemli sorun ise hızlı bir şekilde pazara ulaştırılmalarıdır. Böylece ormanlar üzerindeki baskı en aza iner ve halkımızda bu alternatif ürünlerden ve önemli besin kaynağından daha fazla yararlanır.

8. GÜLLER (Rosa L.)
Meyvelerin yaz sonu veya erken sonbaharda olgunlaşma rengini almaya başladığı dönemde toplanır ve tohumlar çıkartılır. Tohumlar kuru olarak 3-4 yıl saklanabilir. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 20-30 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %30-55 arasında olup boş tohumlar uzaklaştırılırsa %87’ye varan aranda dolu tohum elde edilebilir. Metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 3-5 gün %5-10’luk sitrik asitte bekletilir. Başka bir ön işlem olarak da 90 ºc sıcaklıkta suya atılır ve su soğuyuncaya kadar bekletilir. En uygun ekim zamanı tohumların çıkartılmayı takiben ekilmesidir. Tohumların 1000 tane ağırlığı 17-27 gr. arasında, ortalaması 20 gramdır. Tohumlar 10-15 mm. derinlikte ekilir. Ekimi takiben yastıklar telisle örtülenir. Sürekli donlu günlerin başladığı dönemlerde yastıklara havalanabilir plastik örtü örtülür ve donların son bulması ile bekletilmeden kaldırılır. Yağışlı olmayan dönemlerde sık sık sulama uygulanır ve yastıkların nemini kaybetmesine asla izin verilmez. Kuşburnu fidanları, 1 yaşında tercihen tüplü olarak ağaçlandırma sahalarında kullanılır.

9. DAĞ MUŞMULALARI (Coteneaster Erhr.)
Meyveler sonbahar veya erken kış aylarında toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 10-20 gr. arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %38-71 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 5-10 gün %5-10’luk sitrik asitte **** külü suda bekletilir. Tohumlar kurutulmadan nemli olarak ekilir. En uygun ekim zamanı sonbahar aylarıdır ancak ve erken kış aylarında da yapılabilir. Ekim yastıkları telisle örtülenir ve donlu günlerde havalanabilir plastik örtü örtülür. Tohumların 1000 tane ağırlığı 18-22 gr. arasında, ortalaması 20 gramdır. Tohumlar 10-15 mm. derinlikte ekilir. Yağışlı olmayan dönemlerde sulama ihmal edilmemelidir. Dağ muşmulası fidanları, 1 yaşında tercihen tüplü olarak ağaçlandırma sahalarında kullanılır.

10. ALIÇLAR ve YEMİŞENLER (Crataegus L.)
Ülkemizde doğal yayılan alıç ve yemişenlerin tamamına yakını beyaz çiçek açar. Meyve renkleri türlere göre kırmızı, sarı, turuncu **** onların karışımı olabilir. Alıçların bir çok türü kuraklığa çok dayanıklıdır. Bu nedenle insan eliyle ormansızlaşmış alanların ağaçlandırılmasında önemli türlerdir. Alıçlar ülkemizin soğuk ve kurak bölgelerinde, kırsal ve kentsel peyzajın önemli bitkileri olmaları yanında, içerdikleri yüksek vitamin değerleri ile sosyal ormancılık açısında önemlidirler. Yine onların çiçek ve yaprakları tıbbi olarak yaygın olarak kullanılır. Alıç çiçeği çayı kalp ve damar hastalıklarına tavsiye edilir.

Alıçlar ve yemişenlerin üretim teknikleri birbirinden farklıdır. Alıç meyveleri sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 100-200 gr. arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %35-60 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar kış ve bahar aylarında doğal ortamda katlamaya alınır ve zaman zaman sulanır. Bunun ardından sonbahardan bahar aylarına kadar geçen süreçte tohumlar yastıklara **** tüplere ekilir. Diğer bir yöntemde, meyveler henüz olgunlaşmaya başladığı dönemde toplanıp hiç bekletilmeden ekilmeleri **** doğal ortamda katlanmaları durumunda çoğu kez başarılı sonuç alınır. Tohumların 1000 tane ağırlığı 80-170 gr. arasında, ortalaması 110 gramdır. Tohumlar 10-15 mm. derinlikte ekilir. Mespilus germanicaL. (döngel,muşmula) tohumları da aynı yöntemle üretilir. Döngel ekolojisi dışına ekilecekse en iyi üretim yöntemi, yörenin doğal alıç **** yemişen türü üzerine kalem aşısı kullanarak aşılamaktır. Aşı uygulaması fidanlıkta yapılacaksa göz aşısı tercih edilir.
Yemişen meyveleri geç yaz aylarında toplanır ve hiç bekletilmeden tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 7’li veya 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 40-50 gr. arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %70-86 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar çıkarmayı takiben hiç bekletilmeden 5-10 gün %5-10’luk külü suda **** sitrik asitte bekletildikten sonra kurutulmadan nemli olarak ekilir. Ekim yastıklarının üzeri örtülenir. ve havalanabilir plastik örtü örtülür. Ekimi takiben sık sık sulanır. Tohumların 1000 tane ağırlığı 70-110 gr. arasında, ortalaması 90 gramdır. Tohumlar 10-15 mm. derinlikte ekilir. C. Monogyna Jacq subsp. Azerella (Gris.) Franco tohumlarının ortalama 1000 tane ağırlığı ise 145 gramdır. Ağaçlandırma çalışmalarında 1 yaşında tercihen tüplü fidanlar kullanılır. 1 yaşındaki alıç fidanları; 40-60 cm boya, 5-9 mm çapa ulaşırken, 1 yaşındaki yemişen fidanları; 50-80 cm boya, 5-11 mm çapa ulaşırlar. Alıç fidanlık tekniğinde üzerinde önemli durulması gereken konu fidanları memeli pas hastalığına karşı korumaktır. Bunun için çimlenmeyi takiben 4-7 adet aralıklarla ilaçlama yapılır.

11. ARMUTLAR (Pyrus L.)
Meyveler sonbahar aylarında toplanır ve tohumlar çıkartılır. Tohumların büyüklüğü; türlere, pöpülasyonlara ve bireylere bağlı olarak değişir. Bu nedenle; tohumların, 1000 tane ağırlığı 30 ile 90 gr arası, ortalaması 60 gramdır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi kullanılır ve metrekareye 10-30 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %80-95 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 1-3 gün suda bekletilmesinde yarar vardır. En uygun ekim zamanı geç sonbahar olmakla birlikte kış ekimlerinden de iyi sonuçlar alınır. Ekimlerin kış sonuna **** bahar başına sarkması durumunda 6-7 ºC sıcaklıkta 1-2 ay soğuk nemli katlama uygulamasında yarar vardır. Armutlarda tohumların çimlenme sıcaklığı 7 ºC’dir. Ağaçlandırma çalışmalarında 1 yaşlı, mümkünse tüplü-kaplı ahlat fidanları kullanılır. Ahlat fidanları 1 yaşında; 50-80 cm boya, 8-12 mm çapa ulaşırlar.

12. ELMALAR (Malus Mill.)
Meyveler sonbahar aylarında toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi kullanılır ve metrekareye 5-10 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %80-90 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 1-3 gün suda bekletilmesinde yarar vardır. Ekim derinliği 2-4 mm’dir. En uygun ekim zamanı sonbahar olmakla birlikte erken kış ekimlerinden de iyi sonuçlar alınır. Ekimlerin kış sonuna **** bahar başına sarkması durumunda 6-7 ºC sıcaklıkta 1,5-2 ay soğuk nemli katlama uygulamasında yarar vardır. Tohumların 1000 tane ağırlığı 16-22 gr. arasıdır. Elmalarda tohumlar 6ºC sıcaklıkta çimlenir. Ağaçlandırma çalışmalarında 1 yaşlı, mümkünse tüplü-kaplı ahlat fidanları kullanılır. Yaban elması fidanları 1 yaşında; 60-90 cm boya, 6-11 mm çapa ulaşırlar.

13. GEYİK ELMASI (Eriolobus (Pair) Roeme.)
Meyveler olgunlaşmaya başladıkları sonbahar aylarında toplanır ve toplanmayı takiben tohumlar çıkartılır. Tohumlar çıkarmayı takiben 5-10 gün 2-4 ºC sıcaklıkta suda bekletilir ve hemen ekilir. Ekim derinliği 4-6 milimetredir. Ekimi takiben telisle örtüleme uygulanır ve donlu günlerde yastıkların üzerine örme plastik örtünün örtülmesinde yarar vardır. Tohumlar 6-7ºC sıcaklıkta çimlenmeye başlarlar. Tohumların çimlenme oranı %78-97 arasındadır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi kullanılır ve metrekareye 10-15 gr tohum ekilir. Metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumların 1000 tane ağırlığı 25-33 gr. arasıdır. Ağaçlandırmalarda 1 **** 2 yaşlı tüplü fidanlar tercih edilmelidir. Geyik elması fidanları 1 yaşında; 30-50 cm boya, 5-10 mm çapa ulaşırlar.

14. KARAGÖZLER (Amelanchier Medik)
Meyveler geç yaz, sonbahar aylarında toplanır ve tohumlar çıkartılır. Tohumlar ekimden önce, 1-3 gün %5-10’luk külü suda bekletilmesinde yarar vardır. En uygun ekim zamanı sonbahar olmakla birlikte kış ekimlerinden de iyi sonuçlar alınır. Ekim 2-3 mm derinlikte yapılır. Ekim yastıklarının üzerine telis örtmekte yarar vardır. Ekimlerin kış sonuna **** bahar başına sarkması durumunda 2-4 ºC sıcaklıkta 1-2 ay soğuk nemli katlama uygulaması yararlıdır. Karagözlerde tohumların çimlenme sıcaklığı 8-10 ºC’dir. Ekimlerde 7’li çizgi ekimi kullanılır ve metrekareye 3-5 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %80-98 arasındadır ve metrekareden 100-200 adet fidan elde edilir. Amelanchier rodundifolia subsp. rodundifolia, Amelanchier rodundifolia subsp. integrifolia ve Amelanchier parviflora ülkemizde yayılan taksonlardır. Karagöz tohumlarının 1000 tane ağırlığı 9-12 gr arasında, ortalaması 11 gramdır. Ağaçlandırma çalışmalarında 1 **** 2 yaşlı, mümkünse tüplü-kaplı karagöz fidanları kullanılır. Karagöz fidanları 1 yaşında; 15-25 cm boya, 3-5 mm çapa ulaşırlar.

15. ERİKLER (Prunus L)

Prunus domestica L. (yabanıl Erik): 10 metreye kadar boylanan, 20-2000 metreler arasında yetişen, bir ağaçtır.Meyveler yazın **** erken sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 100-150 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %80-87 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 3 gün %5-10’luk külü suda veya sitrik asitte bekletilir. En uygun ekim zamanı sonbahar ve erken kış aylarıdır. Ekim yastıklarının telisle örtülenmesinde yarar vardır. Tohumların 1000 tane ağırlığı 200-250 gr. arasında, ortalaması 220 gramdır. Tohumlar 15-20 mm. derinlikte ekilir. Yağışlı olmayan dönemlerde sulama ihmal edilmemelidir. Ağaçlandırmalarda 1 yaşlı fidanlar kullanılır. Erik fidanları 1 yaşında; 50-80 cm boya, 6-10 mm çapa ulaşırlar.

Prunus sipinosa L.(Çakal eriği, Gövem): 3-5 metre boylanabilen, 50-1500 metreler arasında yetişen, dikenli küçük ağaç **** çalıdır. Meyveler erken sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 50-70 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı gövemde %71-87 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 3 gün %5-10’luk külü suda veya sitrik asitte bekletilir. Meyvelerin toplanmasının ardından, tohumlar hiç bekletilmeden çıkarılır ve hemen ekilir **** katlamaya alınır. Ekim yastıklarının telisle örtülenmesinde yarar vardır. Tohumların 1000 tane ağırlığı 180-250 gr. arasında, ortalaması 200 gramdır. Tohumlar 15-20 mm. derinlikte ekilir. Yağışlı olmayan dönemlerde sulama ihmal edilmemelidir. Ağaçlandırmalarda 1 yaşlı fidanlar kullanılır. Gövem fidanları 1 yaşında; 50-70 cm boya, 6-8 mm çapa ulaşırlar.

Prunus divaricata L.(Domuz eriği): 8 metre boylanabilen bir ağaçtır.Meyveler yaz sonu ve erken sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 150-250 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %64-81 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 5 gün %5-10’luk sitrik asitte **** külü suda bekletilir. En uygun ekim zamanı tohumların çıkarılmasını takiben ve hiç bekletmeden yapılmasıdır. Ekim yastıkları telisle malçlanır ve üzerlerine havalanabilir plastik örtü örtülmesinde yarar vardır. Tohumların 1000 tane ağırlığı 650-1050 gr. arasında, ortalaması 800 gramdır. Tohumlar 20-30 mm. derinlikte ekilir. Yağışlı olmayan dönemlerde sulama ihmal edilmemelidir. Ağaçlandırmalarda 1 yaşlı fidanlar kullanılır. Domuz eriği fidanları 1 yaşında; 80-120 cm boya, 9-12 mm çapa ulaşırlar.

Devam edecek.