LYCOPERSİCON ESCULENTUM KOMPLEKSİ
L. esculentum
L. esculentum var. cerasiforme
L. esculentum var. grandifolium
L. esculentum var. pyriforme
L. esculentum var. validium
L. pimpinellifolium
L. cheesmanii
L. cheesmanii f. minor
L. parviflorum
L. chmielewskii
L. hirsutum
L. hirsutum f. typicum
L. hirsutum f. glabratum
L. pennellii
L. esculentum
Bilinen neredeyse tüm domatesler bu türe dahildir. Yaygın domateslerin çoğu arasında çeşitlilik olsa da, ortak kökenleri nedeniyle benzersiz botanik çeşitlere ayrılmazlar. Taze pazar ve işlenmiş domates türleri bu kategoridedir. Her iki tür de Güney Amerika dışında bulunan tek yabani domates türü olan kiraz domatesi L. esculentum var. cerasiforme'den türemiştir. L. esculentum'un tüm formları kendine uyumlu ve yalnızca akraba evliliği yapabilen türler olsa da yabani kiraz türleri çaprazlama eğilimindedir. Bunun nedeni, yabani kiraz domateslerinin stigmasının tipik olarak antez sırasında anter konisinin ötesine uzanmasıdır. Bu, küçük bir dereceye kadar dış üremeye izin verir. Bu durum, belirli koşullar mevcutsa (çiçek morfolojisi, sıcaklık, beslenme) diğer L. esculentum türlerinde de bir dereceye kadar gerçekleşebilir.
Meksika'daki yabani kiraz türlerinin (L. esculentum var. cerasiforme) evcilleştirilmesi sonunda Avrupa'ya yayılmış ve seçilim yoluyla daha büyük meyveli çeşitlere yol açmıştır. Bu seçilimin aynı zamanda stigmanın anter konisinin içine aşamalı olarak çekilmesine (muhtemelen tesadüfen) yol açtığına inanılmaktadır. Bu da bugün çoğumuzun bahçesinde yetiştirdiği büyük meyveli, kendine uyumlu akraba evliliğinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu nedenle, kişinin kendi tohumunu biriktirerek "türüne sadık bir çeşit" (çeşit bir F1 melezi olmadığı sürece) muhafaza etmesi nispeten kolaydır ve diğer domates çeşitleriyle çaprazlama konusunda çok fazla endişelenmesi gerekmez.
L. esculentum'un çoğu, ama kesinlikle hepsi değil, kırmızı meyvelidir. Meyve rengi, şekli ve kalitesi, büyüme alışkanlığı ve yaprak morfolojisi gibi önemli ölçüde değişir.
Domatesin birkaç başka botanik çeşidi daha vardır. Bu çeşitler canlı yavrular üretmek için birbirleriyle kolayca çaprazlanabilir. Bunlar
L.esculentum var. esculentum
L.esculentum var. cerasiforme kiraz domatesi
L.esculentum var. pyriforme armut domatesi
L.esculentum var. grandifolium patates yapraklı domates
L.esculentum var. validium kompakt
L. pimpinellifolium
Bu Lycopersicon türü Peru'nun düşük rakımlı kıyı vadilerine özgüdür (<1.000m). Meyveleri küçük, yaklaşık 1 cm çapında ve kırmızı renklidir (sarı çeşitleri de vardır). Meyve büyüklüğü ona 'frenk üzümü domatesi' ortak adını verir. Yapraklar ezildiğinde eşsiz bir koku üretme eğilimindedir. Gövdeler genellikle pürüzsüzdür ve L. esculentum'da bulunan tüylerden yoksundur. Benim gözlemlerime göre gövdeleri de o kadar kırılgan değildir. Bu türün tüm popülasyonları kendine uyumludur. Bu türün bazı popülasyonları morfoloji açısından önemli ölçüde farklılık gösterirken, diğerleri oldukça tek tiptir. Bazı popülasyonlar sadece otogam (kendi kendine tozlaşan) iken diğerleri bir miktar dış üremeye izin verir. Bunun nedeni anter konisinin çok ötesine uzanan stigmalardır (aşağıdaki resme bakınız).
Bu tür L. escuentum ile kolayca çaprazlanma eğilimindedir ve L. esculentum ile doğal bir introgression sergileyen tek türdür. Aslında her iki türün de ortak bir atadan evrimleşmiş olması muhtemeldir.
L. pimpinellifolium'un binlerce PI'si (Bitki Tanıtımı) vardır. Bunların çoğu, çeşitli hastalıklara karşı faydalı direnç sağlamak için L. esculentum'a dahil edilmiştir.
Bakteriyel Solgunluk (Psuedoomonas solanacearum pv tomato) direnci - PI 112215
Fusarium solgunluğu (Fusarium oxysporum f.lycopersici) - PI 79532, 124039 ve 126436
Tür:
L. cheesmanii
Alt tür:
"L. cheesmanii f. minor
Bu tür yalnızca Galapagos Adaları'nda bulunur. Bir alt türü olan L.cheesmanii subspp. minor, genellikle adaların daha kuru bölgelerinde bulunurken, L.cheesmanii kıyı bölgelerine daha yakın yerlerde bulunur. Meyveleri kırmızı ila turuncudur. L.cheesmanii'nin tüm formları kendi kendine uyumludur ve yalnızca akraba evliliğidir. Her iki form da adi domates ile melezlenebilir.
L.cheesmanii adi domatese çeşitli faydalar sağlamıştır. Bunlardan ilki, eklemsiz pedicelleri kodlayan tek bir resesif genin dahil edilmesidir. Bu genellikle genetik bir işaretleyici olarak kullanılır. L.cheesmanii ayrıca yüksek C vitamini, pro vitamin A ve daha yüksek çözünür katı madde içeriği için de kullanılabilir. L.cheesmanii subspp. minor alt türü, tuz ve kuraklığa tolerans potansiyeline sahiptir.
L. parviflorum
Bu tür Peru'nun bazı bölgelerine özgüdür. Akarsuların etrafındaki alanları tercih eder. Kendine uyumludur ve çiçek morfolojisi nedeniyle oldukça otogamdır (kendi kendine tozlaşır). L. parviflorum son derece küçük bir çiçeğe sahiptir ve stigmalar nadiren anter konisinden dışarı çıkar. Sonuç olarak popülasyonlar yüksek oranda homozigot (genetik olarak benzer) olma eğilimindedir. Meyveleri küçük (<1cm) ve yeşildir. L. parviflorum, L.esculentum ile kolayca melezleşir ve yüksek çözünür katı madde ve C vitamini içeriği potansiyeline sahiptir.
L. chmielewskii
Bu tür de Peru'ya özgüdür. O da L. parviflorum gibi nemli alanları tercih eder ancak toprağın iyi drenajlı olmasını tercih eder. Meyveleri yeşil ve >1cm çapındadır. Kendine uyumludur ancak çiçek morfolojisi L. parviflorum'un tam tersidir. Çiçekler büyük ve çok gösterişlidir, uzun stigmaları vardır. Bu durum dış üremeyi teşvik ediyor gibi görünmektedir ve sonuç olarak L. chmielewskii popülasyonlarında çok fazla heterozigotluk (genetik farklılıklar) mevcuttur. Bu tür aynı zamanda yüksek çözünür katı madde ve C vitamini içeriği potansiyeline sahiptir.
Tür
L. hirsutum
Alt tür
L. hirsutum f. glabratum
Alt tür
L. hirsutum f. typicum
Bu tür Peru ve Ekvador'un güney bölgelerine özgüdür ve çok küçük, yeşil, tüylü meyvelere sahiptir. Tür, L. hirsutum f. typicum ve L. hirsutum f. glabratum olmak üzere iki ayrı alt türe ayrılır.
L. hirsutum f. typicum genellikle güney Ekvador'dan orta Peru'ya kadar yüksek rakımlı nehir vadilerinde (1.800 ila 3.300 m arasında) bulunur. Çok uzun bir stigmaya sahip güçlü bir salgılayıcıdır. Çoğu PI kendine uyumsuzdur. Kendi kendine üremeye izin verenler, akrabalı yetiştirme depresyonundan büyük ölçüde muzdarip olan zayıf döller üretir. Bu alt tür L. esculentum ile kolayca çaprazlanmaz. Diğer alt tür, L. hirsutum f. glabratum, kendi kendine döllenmeyi kolayca kabul eder ve döller akrabalı yetiştirme depresyonundan muzdarip değildir. Ekvador'un güneybatı kesimlerinde daha düşük enlemlerde (0-6 derece güney) bulunur. Bu alt tür, L. esculentum ile çaprazlama yeteneğine sahiptir.
L. hirsutum'un zararlılara karşı çeşitli dirençleri olduğu kaydedilmiştir. Bu özelliklerden biri, iki kırmızı örümcek akarı türüne karşı direnç göstermesidir. Bu biyokimyasal bir mekanizmadan ziyade fiziksel bir mekanizmadır. Akarlar glandüler tüyler (trikomlar) tarafından salgılanan yapışkan maddelere dolanır. L. hirsutum ayrıca bitkide doğal olarak oluşan bir pestisit olan 2-tridecacone'un yüksek konsantrasyonuna sahiptir. Bu, yaprak bitlerine ve lepidopteran larvalarına (tırtıllar) karşı yüksek derecede koruma sağlar.
L. hirsutum ayrıca erken yanıklık (PI 126445), bakteriyel benek ve kök boğazı nematodları gibi patojenlere karşı bir direnç kaynağı olmuştur. L. hirsutum f. typicum ayrıca soğuk toleransı kaynağı olarak da araştırılmıştır.
L. pennellii
Bazı otoriteler tarafından gerçek bir Lycopersicon türü olarak kabul edilmese de, bu türü de dahil edeceğim. (Solanum pennellii olarak kabul edilir). L.esculentum ile de kolayca çaprazlanabilir. Hem kendine uyumlu hem de kendine uyumsuz türleri mevcuttur. Bu tür sıcak ve kuru ortamlarda evrimleşmiştir ve kuraklığa dayanıklılık ve böcek toleransı için bir kaynak olabilir. Peru'nun kıyı bölgelerine özgüdür ve küçük yeşil meyveleri vardır.
Alıntı:
http://www.kdcomm.net/~tomato/Tomato/tax.html