|
Tohumdan bonsai yetiştirmeyle ilgili elimde olan bir dokümanı eklemek istedim. Gerçi bilgilerin büyük kısmı yukarıda arkadaşlar tarafından verilmiş. Biraz zaman alsa bile tamamen isteğimiz doğrultusunda ağacı şekillendirme imkanı verdiği, ağacın gelişme aşamasının her anı görülebildiği için özellikle minyatür bonsai çalışması yapmayı sevenler tarafından tercih edilebilecek bir yöntem.
Tohumdan Bonsai Üretme Tekniği:
Uzun bir zaman almasına karşın, Bonsai yapılabilecek herhangi bir türde rahatça kullanılabilir. İstenen türün tohumları seçilerek sonbaharda toplanılırlar ve direk olarak ekilirler. Eğer tohumu bir sonraki bahara kadar bekletmek gerekirse, tohum hava geçirmez kutuya kapatılarak kuru ve serin bir yerde saklanır. Ertesi yıl Mart-Nisan aylarında ekimleri yapılır. Ekimden sonra çimlenme için 2-3 aylık süre gereklidir. Çimlenmeden itibaren 2-3 yıl gelişmeye bırakılırlar ve daha sonra tek tek saksılanırlar.
Son yıllarda Bonsai tohumu satımında büyük bir patlama olmuştur. Şüphesiz Bonsai tohumu diye bir şey yoktur. Bazı ağaç türleri doğal olarak cücedir. Ama Bonsai ağaçları, Bonsai tohumundan gelişmezler. Ağaçların Bonsai şeklini alması özel budama ve eğitim teknikleri ile olmaktadır. Bu nedenle bildiğimiz ağaç tohumlarını Bonsai olarak yetiştirmek için uygundur. Bonsai tohumları diye adlandırılan tohumları almak için yüksek paralar ödemeye gerek yoktur.
Bazı ağaç türleri tohumdan kolayca ürerler. Buna örnek olarak Japon akçaağacı, trident akçaağacı, karaçam, zelkova, badem, at kestanesi, yaban elması, ayva ve melez'i örnek gösterebiliriz. Bazı ağaç türleri de tohumdan güç üretilirler. Buna örnekte Hinoki selvisi, beyaz çam, gürgen, iğneli ardıçtır.
Ağaç tohumlarının gelişmesi birkaç faktöre bağlıdır. Tohumun kalitesi, tohumun alındığı yer, orijini, toplanma mevsimi, toplanma ve depolanma şekli son olarak germinatif kapasiteleri. Bazı tohumlar ilave olarak uyuma dönemlerine yönelik sorunlarda yaşarlar. Doğada tohumlar kışı uykuda geçirirler ve ilkbaharda uyanırlar ve büyümek gelişmek için uygun ortamı bulurlar. Bazı tohumlar bu uyuma döneminde şartlara göre gelişen komplikasyonlar nedeniyle canlılıklarını kaybederler.
Erken filizlenme, örneğin sonbahar filizlenmesi özellikle soğuk yerlerde sonuçsuz kalacaktır. Çünkü filizlenmiş yeni fidan yavrusu gelen kışın soğuklarına dayanamayacak ölüp gidecektir. Uyuyan tohumların filizlenmesi için uyarılar gereklidir. Bu uyarıcı özel metodlardan en yaygın ve bilineni "stratifıcation" tekniğidir. Buna Türkçe katmanlaştırma denebilir. Bu yöntemde tohumlar kumla karıştırılır özel olarak hazırlanmış çukura yerleştirilir ve kışı burada geçirir. Böylece tekrarlayan donma ve çözülmenin getirdiği zararlar önlenmiş olur.
Stratifıcation, suni olarak buzdolabı yardımıyla da yapılabilir. Bu yöntemde tohumlar suda 6 saat bırakılırlar, daha sonra nemli bir plastik torbaya yerleştirilir ve oda ısısında birkaç gün bırakılırlar. Buzdolabının alt gözünden başlayarak yavaş yavaş yüksek raflara kaldırılırlar. Buzdolabının alt raflarında ısı yaklaşık 4°C dir, üst rafında ise 1°C dir. Alt raftan üst rafa geçiş iki haftalık bir sürede olmaktadır. İzleyen iki hafta içinde de tekrar alt rafa indirilmelidir. Bu dönem sonunda tohumlar ekime hazırdırlar. Stratifıcation bu nedenle zamana gereksinim duyan bir yöntemdir. Uykuda olan tohumları uyandırmak için yukarıda aktarılan yöntem iyi bir yöntemdir ama tek değildir.
Dışta sert kabuğu olan tohumlarda sırasıyla buzdolabının alt gözünden üst gözüne çıkarıldıktan sonra en fazla 2-3 gün kalacak şekilde buzluğuna konur daha sonra yavaş yavaş buzdolabının üst bölgesinden alt bölgesine inilir.
Tohumların uyuması **** uyanmaması, çimlenmemesi çeşitli nedenlere bağlı olabilir. Buna çeşitli örnekler vereceğiz. Örneğin bazı tohumlarda germinationun başlaması için kabuğun kırılması gerekir. Bu kabuk kırılmazsa çimlenmezler. Diğer bir tohum uyanmama nedeni tohum embriyonuna bağlıdır ve tohumlarda eğer inkomplet (tam olmayan) embriyo gelişimi varsa bu tohumdan çimlenmez. Bir diğer noktayı da hatırlatmakta fayda vardır. Bazı tohumlar çimlendikten sonra ilkbahar sonuna doğru **** yaz ayında aniden sıcaklar bastırırsa çimlenme ve gelişme gücünü birden yitirebilirler.
Yukarıda aktarıldığı gibi tohumun çimlenmesi bizim kontrolümüz dışında olan bazı özellikler, faktörler içermektedir.
Ağaç tohumlarını ekmek için en iyi mevsim ilkbahardır. Bu amaçla dikdörtgen 5-10 cm derinliğinde bir plastik kap kullanılabilir. Derinliğinin yarısına kadar bire bir ölçekte hazırlanmış torf ve yıkanmış kum konulur ve kap içerisinde yayılarak bastırılır. Daha sonra tohumlar serpilir ve daha sonra tekrar hazırlanmış torf ve kum karışımı tohumların üzerine yerleştirilir, bunun kalınlığı tohum kalınlığının 2-3 misli olacak şekilde olmalıdır. Bunun üstüne bastırıcı etkisinden faydalanmak için daha büyükçe veya küçük çakıl taneleri serpilir. Kompost her zaman nemli tutulmalı ama hiçbir zaman aşırı ıslak (nemli) olmamalıdır. 10-15°C lik ortam ısısı çimlenme için idealdir. Bu amaçla mutfağın bir köşesi uygun olabilir. Ama; canlı serası olanlar buradan bu amaçla faydalanabilir. Uygun ortam ve ısıda tohumlar 2-4 hafta içinde filizlenmelidir. Bir çift sağlıklı yaprak gelişene kadar filizler oldukları kapta tutulmalıdır. Bu aşamaya ulaşmış filizler ayrılarak 4 cm lik derinlikteki ayrı plastik kaplara aktarılabilir. Bu amaçla kullanacağımız toprak; filizlendirmede kullandığımız 1/kum + 1/torf karışımı olmalıdır. Bu karışıma çok az miktarda temel ihtiyaçları karşılayıcı gübre ilave edilir. Çok fazla gübre tabii ki istenmez, kaçınılmalıdır. Yeni ekildikleri yerde bundan sonraki 4-5 hafta gübrelememeliyiz. Bundan sonra sulandırılmış sıvı gübrelerle gübrelemeye başlanmalıdır.
Uç büyüme mevsiminde filizler 15-90 cm kadar büyürler. Bu büyüme boyu ağacın varyetesine göre değişir. Eğer filizlenme yazın ortasından sonra olmuşsa filizler filizlenme kabında bırakılmalı ve kışı geçirmeden önce kaplara aktarılmamalıdır. Tek kaplara aktarılması, izleyen ilkbaharda yapılmalıdır. Fideler düzenli bir şekilde sulanmalı ve yabancı otlarla mücadele edilmelidir. Fideler üç aylık olduğunda çok az miktarda gübrenin tohum yatağına eklenmesi yararlıdır. Bundan sonraki bakım işlemleri evin içerisinde **** dışarısında yapılabilir. Çamlar iki yıl, yavaş büyüyen yapraklılar hariç, diğerleri bir yıl sonra buradan sökülerek saksılanabilirler. Bu yöntemde 4-5 yıl içerisinde Bonsai şekil almaya başlar. Daha sonraki yapılacak bakım işlemleriyle muhteşem Bonsai’ler elde edilebilirler.
Filizler 2-3 yıl boyunca özgürce büyümeye bırakılmalı şekil verme ve eğitme çabalarına girişilmemelidir. Bu büyüme süresinde; gittikçe artan hacimdeki kaplara aktarılmalı **** bir bahçeye ekilmelidir. Burada daha çabuk büyürler. Bu süre sonunda gövde kalınlaşmış ve de boy artmış olacaktır.
Ortalama olarak, 3 yılın sonunda kurşun kalem kalınlığında bir gövdeye ulaşırlar. Bu aşamada ağaçlar Bonsai için eğitilmeye uygundurlar. Filiz 15-25 cm'e kadar kesilmelidir ve gövde istenilen temel şekle göre tellenmelidir. Dallara bu evrede dikkat etmek gerekli değildir, çünkü sonradan kesip ayrılabilirler. Gene bir ağacın dalları ne kadar çok olursa, ağacın gövdesi daha güçlü olur. Bu nedenle dalların ağaç gövdesinden çıkmasına izin verilmelidir.
Eğer amaç çok küçük "mame" Bonsai yapmak ise filiz 15 cm'den kısa yükseklikte tutulmalıdır. Ana kök kesilerek yan köklerin gelişmesi hızlandırılmalıdır. Daha sonra genç filiz "mame" çanaklarına yerleştirilir. Eğer Bonsai'nin daha kalın ve daha büyüğü isteniyorsa büyük saksılarda büyümesine müsaade edilmeli ve yılda bir daha büyük saksıya aktarılmalıdır.
Tohumdan bonsai yetiştirmek oldukça zevklidir. Ağacın gelişmesinin her aşamasını görürsünüz. Sanıldığının aksine de hızlı bir yöntemdir. Güzel görünümlü bir bonsai 6-7 yılda oluşabilir. Bu yaştaki bir ağaç 2,5 cm kalınlığında gövdeye sahip olabilir. Gürgen ve bazı akçaağaç (trident) türleri hızlı büyüyen variyetelerdir.
Sevgiyle kalın.
|