Daha once yazacaktim fakat vakit bulamadim. Forumda cokca gorulen bir egilim hakkinda birkac birsey soylemek istiyorum. Cesitli konu basliklarinda "Google'dan baktim boyle boyle diyor, demek ki siz yanlis biliyorsunuz", "bakin su internet sitesinde su universitede gorevli bir akademisyen soyle bir aciklama yapmis, demek ki isin dogrusu bu", "bakin soyle bir konferans bildirisi yayinlanmis, gercekler apacik ortada" gibi cok sayida ifade var.
Agaclar.net, bir bilimsel referans degil populer bir kaynak dolayisiyla burda kurulacak neden-sonuc iliskilerinde "akademik" kaynaklarin kullanilmasindan daha dogru birsey olamaz ama bunun da sinirlari belli. Genel bir tartisma yurutuyorsak, zaten kaynak gostermeden, kendi bilgimize/tecrubemize gore ilerliyoruz. Bir bilgiyi %100 dogru kabul etmeden once asagidaki listeleri gozden gecirmekte fayda var:
Mevcut bilginin aksini iddia ederken kaynak olarak neler kullanilabilir?
Istisnasiz tek kaynak, uluslararasi hakemli dergilerde (Science Citation Index) yayinlanan makaleler. Bu makalelerin bile cok buyuk bir kismi hicbir konuda kesin hukme varmazken internet siteleri ya da roportajlar kaynak olarak kullanilamaz. Soz konusu makalelerin sonuc kisimlarinda da genelde “boyle olabilir”,” bulgular bunu gosteriyor ama bu konuda ek olarak su su konularda da gozlemlerin yapilmasi gerekir” gibi ifadeler kullanilir. Zaten akademisyen olarak hazirladiginiz makaleyi %100 kesinlik iceren bir havada sunarsaniz, derginin hakemleri sizi makaleyi gonderdiginize pisman ederler
Belli sartlara bagli olmak uzere doktora tezi. Uluslararasi alanda yeterligi benimsenmis bagimsiz bir bilim kurumunun finanse ettigi ve gidisatini bilimsel kriterlere gore benimsedigi (bu kurumlar, calisma bilimsellikten uzaklasmissa sponsorluktan cekilirler) ya da bu niteliklerdeki (uluslararasi hakemli dergilerde yayin dahi yapmis olsa) bir doktora hocasinin yuruttugu bir doktora tezinin sonuclari bir konuyu savunmada delil olarak degil, konuya katkida bulunmasi ve uygulamada fikirler vermesi, ufuk acmasi adina kullanilabilir. Cogu durumda, doktora tezi tek basina birsey ifade etmiyor. Esas onemli olan, doktora tezinin sonuclarini kullanarak yukarda bahsettigim dergilerde yayinlayacaginiz makaleler. Yani, doktora tezi "hibrit domatesten alinan tohum meyve vermez" dese bile bu birsey ifade etmiyor. Ilk once, bu sonucun, SCI siralamasindaki dergilerden birinde kabul edilip yayinlanmasi gerek.
Mevcut bilginin aksini iddia ederken kaynak olarak neler kullanilamaz?
Yuksek lisans (ing. master) tezi. Genelde, ustune yazildigi konu hakkindaki mevcut bilimsel calismalarin derlendigi bir rapor gibidir. Ogrenci olarak sansliysaniz, bir miktar tecrube edinme sansiniz var. Yuksek lisans calismasi, hayatta sonraki asamaya gecmek, belli bir terfi almak icin kullanilan bir basamaktan cok fazlasi degil.
Yukardaki kapsamda olmayan doktora tezi. Kurumsal yeterligi uluslararasi alanda taninmamis bir kurumun finanse ettigi, uluslararasi hakemli dergilerde yayin yapmamis bir doktora hocasinin yuruttugu (kariyerinin ilk asamasinda olup bu dergilerde ilerleyen zamanlarda yayin yapacak olanlar haric) ve kendini belli kriterler bakimindan kanitlamamis bir doktora komitesinin yuruttugu doktora tezinin sonuclarinin, birakin kanit olarak kullanilmayi, tavsiye niteliginde kullanilmasi bile dogru degil. Bu tip bir kaynak kullanimi, yuksek lisans tezinin kullanimindan daha olumsuc sonuclar yaratir.
Konferans bildirgeleri, konferanslarda yapilan konusmalar, herhangi bir toplantida yapilan PowerPoint sunumlari, bilgi notlari, Facebook mesajlari, sifaci hocalarin (ozellikle vatandasin vergilerinden kesilen paralarla aylik 14,000 TL maas alanlar) kadin programlarinda soyledikleri tez curutmede kaynak olarak kullanilamaz. Cok unlu bir profesor de olsaniz konferans bildirgesini kanit olarak kullanamazsiniz.
Diger faydali kaynaklar (bunlarin da bilimsel bir iddiasi olamaz veya iddiaya ihtiyac olmayan durumlarda kullanilirlar ama ozellikle ulasimlarinin kolay olmasinin isimize yaradigi ornekler cok sayida):
Sadece genel-gecer, dogrulugu su goturmez ya da ustunde genel kanaat olusmus bilgiler icin Google. Ornegin; “Turkiye Cumhuriyeti’nin baskenti Ankara’dir.”
Bir akademisyenin kesinlik icermeyecek ve tavsiye niteligi tasiyacak sekilde yaptigi uygulamalardan verdigi ornekler. Or. dogadaki gozlemler, konu hakkindaki cesitli olasiliklari anlamamiza yardimci olacak saha calismalari.
Akademi baglantili olmayip faydali bilgiler ve uygulama ornekleri sunan, ufuk acan bloglar, Youtube videolari, derlenip internete yuklenmis faydali dokumanlar ve diger gorseller. Burda dikkat edilmesi gereken de kullanilan dilin bilimsel kesinlik tasimamasi. Turkce’de MeyveliTepe blogu cok iyi bir ornek, cok faydali bilgileri
bilimsel yontem kullanarak, ki bu az gorulen bir durumdur, elde edilen gozlemler, sonuclar empoze edilmeden veriliyor; bol bol faydalanin. Yani MeyveliTepe blogunda bile bilimsel yontem kullanilmasina karsin, verilen tavsiyelerde bir kesinlik olmadigi gibi, herhangi bir gozlemin "mucizevi" olarak nitelendirildigi bir ornek gormedim. Diger kaynaklar incelenirken de bu nitelikler aranmali.
*Aklima geldikce yukardaki listeleri yenilerim.