Tohum savaşları gıda yoluyla toplumlara hakim olma hedefindeki tekeller ile bunun farkına varan toplumlar arasında devam ediyor.
Tohum tekelleri yerli atalık tohumların el değiştirmesini, kökeni bilinerek ve korunarak paylaşılmasını istemezler. Devletler de bu şirketlerle dirsek dirseğedir. Ellerinden geldiğince tohum paylaşımını engellemeye çalışırlar. Bunun için her türlü mevzuatı çıkarırlar. En berbat örneklerden biri de ülkemizdir. Tohumculuk kanunu tohum tekelleri dışında kimseye hayat hakkı vermez. Bu şirketler dışında kimse tohum paylaşamaz. Hatta şirketlerden alınmamış tohumları ekerek elde edilen ürünlerin satışı da yasaktır.
Bu durum dünyanın tüm ülkelerinde hemen hemen benzerdir. Şirketlere gelince dünyanın tüm ülkelerinde hemen hemen aynı 5-10 şirketi görürsünüz.
Ülkemiz bu duruma karşı en pasif olanlardan biridir. Son 4-5 yılda ücretsiz tohum takas etkinliklerinin dışında tohumları yaşatmak, kayıt altına alarak dünya mirasına dahil etmek gibi bir faaliyeti yoktur.
Oysa başka ülkelerde toplumlar muhtelif oluşumlar halinde yerli atalık tohumların korunması ve yaşatılması için uzun süredir organize oluyorlar, bu konuda bir çok önemli faaliyetleri var.
Bunlardan biri ABD'li "
Seed Saver Exchange" (Tohum koruyucuları Takası - şeklinde çevrilebilir) 37 yıllık geçmiş olan muhtemelen binlerce üyesi olan kâr amacı gütmeyen bir organizasyon. ABD her nasılsa yerli atalık tohumların kişi veya küçük aile şirketlerince satılabilmesini henüz yasaklamamış. Bir çok aile şirketi kendi bahçelerinde ürettikleri atalık çeşitlerin tohumlarını satarak dağıtabiliyor.
Bir diğer örnek Hindistandaki
Navdanya (Türkçesi Dokuz Tohum). GDO tekellerine karşı bayrak açmış Vandana Shiva'nın kurduğu bir organizasyon. Hintli çiftçileri tohum tekellerinin elinden kurtarmak için olağanüstü gayret sarfediyorlar.
Buna benzer hemen her ülkede bir çok organizasyon var ve hepsinin tüm gayreti global tohum şirketlerinin devletlerle iş birliği içindeki tohum ve gıda tekelini insanlar ve toplum yararına kırmak, bir gedik açmak, elbette ki sayısı yüz binlere varan dünya mirası çeşitleri tohumları korumak ve yaşatmak.
ABD'li Seed Saver Exchage üyesi amish'lerden ve Kızılderili aile şirketlerinden bugüne kadar bir çok tohum aldım. İngilteredeki bir organizasyondan da bir çok tohum aldım. Sicilyadan ve Kuzey İtalyadan da bir çok tohum getirttim.
Amish'lerin ne kadar kapalı ve muhafazakar bir toplum olduğunu bir çok kişi bilir. Tohum istediğimde "sen de kimsin, Türkiye de nere" demediler, aksine bayıla bayıla gönderdiler, ödediğim üç kuruş için de değil, bir de tavsiyede bulundular, yetiştir, tohumlarını al, devamında kendi aldığın tohumlardan yetiştir dediler. Çünkü tohumun yetiştirilerek korunup yaşatılacağını biliyorlar.
Tohumun belli bir coğrafyaya hapsedilmesi gibi bir mevhum da yok. Dünya mirası bir atalık tohum iklimi uygun olan her yerde yetiştirilebilir, yeterki adı, orijini kaybolmasın, orijinalliğini koruyabilsin. Öyle olsaydı, Türkiyede başta domates olmak üzere hiç bir sebzenin olmaması lazımdı, ya da sadece bilmem hangi tekelin harf ve rakamlardan oluşan kodlarla tanımladığı hibridler olurdu. Oysa bir çoğumuz ayaş domatesinin yanısıra cherokee purple da yetiştiriyoruz. Kestane kabağının ulabildiğince uzağında adını Kuzey İtalyadaki bir kasabadan alan Marina Di Chioggia kabak da yetiştiriyorum. Hatta bahçenin çaprazdaki en ucunda da birnefestoprak'ın gönderdiği Kars Yumurtası kabakları da yetiştiriyorum. Bu yıl sakız kabağı olarak da Jade çiftliğinin sahibesinin gönderdiği, kökeni Brezilya Topraksızlar Hareketi olan kabak ektim. Bir kaç yıl sonra, kendi ıslah ettiğim Alis'Pembe Kiraz'ın
tomatoville forumunda yetiştirme deneyimlerinin paylaşıldığını, bir amish'in bahçesinin bir köşesinde yetiştirdiğini bilmek bana sadece mutluluk verir. Atalık tohumların korunup yaşatılması bir dünya mirası olarak coğrafya bağımsız doğru eller tarafından yetiştirilmesinden geçiyor. Yoksa tohum tekellerinin elinde bu gen havuzu zaten var.