|
SAKIZ AĞACI VE SAKIZ ÜRETİMİ
Latince adı “Pistacia Lentiscus varyete chia” olan sakız ağacı, Dünyada en fazla Sakız Adası’nda yetişmektedir. Ülkemizde ise Çeşme Yarımadası üzerinde , kalker ve andezit ana kayadan oluşan topraklarda , güney , güney-batı mailelerinde ; Yunanistan’ın da aynı şartlarda güney, güney-doğu ve güney-batı mailelerinde doğal ve kültür olarak yer almaktadır. Ülkemizde mevcut verimli sakız ağaçları genellikle yöre içerisinde dağınık olarak ,topluluk halinde olan ve sakızlık olarak isimlendirilen 117 fert Alaçatı Belediye sakızlar restourant yanındadır.Ayrıca tek veya bir kaçı bir arada olmak üzere dağınık olarak yarımadanın değişik yerlerinde bulunmakta,çelikten üretilmiş 19 adet erkek sakız ağacı Meteoroloji Müdürlüğü bahçesinde,400 adet yine çelikten yetiştirilmiş bahçede Çeşme Sarnıç mevkiinde Melih KURA’ya ait alanda bulunmaktadır. Ayrıca son üç yıldır Öztüre Holding tarafından Germiyan Köyü sapağında yabani sakızların aşılanması sureti ile bir sakızlık oluşturulmuştur. TEMA Vakfı tarafından İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü yerleşkesinde de münferit yabani sakızlar aşılanmak sureti ile sakızlık kurma çalışmaları sürdürülmektedir.
İklim ve toprak şartları itibarı ile sakız yetiştirmeye elverişli potansiyel alanlarda sakızlık teşkili 3 değişik yöntemle yapılabilir;
1- Mevcut dejenere durumdaki sakız çalılarının ıslahı : toprak yüzeyine yatmış bitkilerin toprak seviyesinin altından kesilerek elde edilecek kök sürgünlerine 2-3 yaşına geldiğinde aşı yapmak sureti ile.
2- Mevcut “Pistacia Lentiscus” çalılarına,Menengiçlere ve Çitlenbiklere değişik aşı yöntemleri ile sakız ağacı aşılanmasıyla,
3- Çelikten üretilmiş ya da aşı yapılmış sakız ağacı fidanlarının dikimiyle, gerçekleştirilebilmektedir.
Dikimde mümkün olabildiğince erkek fertler kullanılmalıdır. Zira sakız maddesi döllenme ürünü değil, ağacın bir salgısıdır ve bu salgı erkek fertlerde daha kalitelidir.
Dejenere sakız çalılarının ıslahı sonucunda , yeni sürgünlerden 1-2 yıl sonra sakız elde etmek mümkündür. Yabani sakızların aşılanmasında bu süre 3-4 yıla çıkmakta, fidan dikimleri suretiyle kurulan sakızlıklarda ise 5 ve 6 ncı yaştan itibaren sakız elde edilebilmektedir. Sakız üretimi 12nci veya 15nci yaşlarda maksimuma erişmekte, 70 yaşından sonra verim gücü azalmaktadır. John PEQİKOS’a göre normal bir ağaç 32 gram/yıl sakız vermekte , bu rakam azami 1kg./yıl’a çıkabilmektedir.(Ege Üniversitesinden Doç.Dr. Şenol BOZTOK ise normal verimli ağaçlarda 1-2 kg./yıl, azmi verimi ise 3 kg./yıl olarak vermektedir.)
Çok yavaş büyüyen 100 yıldan fazla yaşayan (200 yıldan fazla yaşayan fertlere de rastlanmıştır) sakız ağaçları , sarı siyah renkli cilalanabilen odunlarının süs eşyası yapımında kullanılmaları nedeniyle kıymet ihtiva etmektedir. Sakız ağacının asıl değeri kabuğunun çizilmesi suretiyle elde edilen sakız maddesidir. Sakız, gıda (rakı, dondurma, tatlı) ve sağlık (ağız ve diş sağlığı, diş macunu, kozmetik, sakız yağı, ülser ve kolestrin tedavisi) sektörlerinde ayrıca resim boyası ve resim yağı olarak kullanılmaktadır. Yaprağını dökmeyen (Menengiç ile Çitlenbik(Dardağan-Atlantik Sakızı)yapraklarını kışın döker) ve 6-10 metreye kadar boylanabilen sakız ağacının salgıladığı sakızın 200-350 USD/kg. olduğu göz önüne alınırsa ülkemiz açısından ihmal edilemeyecek bir gelir kaynağı olabileceği göz önüne alınmalıdır.
Bozuk yabani sakız çalıları canlandırma kesimleri ile sakız ocakları tesis edilmeli ve daha sonra uygun aşı altlıklarına yörede doğal olarak bulunan sakız ağaçlarından aşı kalemleri alınarak Mart-Nisan-Mayıs aylarındada aşılama yapılmalıdır.
Yörenin sakız ağacına iklim açısından çok uygun olduğu,sakızın çizilmek sureti ile elde edilen balzamının değişik kullanım yerlerinin olması ayrıca şu anda ülkemiz üretiminin, tüketimin çok küçük bir bölümünü karşılayabildiği göz önüne alınarak aşılma çalışmalarında başarı sağlandığı takdirde çok büyük alanlarda çalışmaları yaygınlaştırmak mümkündür.
Sakız fidanının dikim dönemi Kasım ayı ortasından Şubat ayı ortasına kadardır. Bu mevsimler dışında dikilmeleri halinde kökleri ile suya erişimde sorunlar yaşamakta sulama yapılarak bu sorun aşılmak istendiğinde saçak kökler gelişmek sureti ile beslenmenin yalnızca bu köklere kalması sorununu ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle dikim dönemi dışında alınacak çöğür sakız fidanları olanaklı ise tüpleri(veya torbaları) ile toprağa konulmalı ve dikim zamanında çıkarılarak tüpün alt kısmı kesilip tüp alındıktan ve kök tuvaleti gerçekleştirildikten sonra toprakla buluşturulmalıdır. Toprakla buluşturulan sakız fidanlarına iki yıl sonra pistacia lentiscus var.chia aşısı yapılması gerekir. Barbaros.Karaköy,Demirciköy ve Özbek köylerinde aşı yapan aşı ustaları vardır.
Umarım verdiğim bu bilgiler tüm sakız dostlarının sorularına yanıt olur.
|