BUDAMA NEDİR?
Meyve ağaçlarının düzgün ve kuvvetli bir taç oluşturmalarını, uzun zaman iyi ve bol ürün vermelerini, verimden düşen ağaçların tekrar verimli hale getirilmeleri için ağaçların toprak üstü organlarına uygulanan kesme, bükme, tomurcuk, sürgün ve yaprak alma işlemlerinin tümüne budama denir.
Budama yapılmayan ağaçlarda;
*taç düzensiz gelişir,
*fazla verim nedeniyle dallar kırılır,
*küçük ve verimsiz meyve oluşur,
*sık dallanma sonucu iç kısımdaki dallar ışık almaz,
*kısa zamanda verim düşer,
*periyodisite (ürün bir yıl var ve bir yıl yok) görülür.
BUDAMANIN FAYDALARI
*Gövde üzerinde ana dalların sayıları ve dağılışları düzenlenerek meyve ağaçlarının sağlam,düzenli ve dengeli bir taç oluşturmaları sağlanır.
*Meyve ağaçlarının en kısa sürede ürün vermesine yardımcı olunur.
*Güneş ışığından ağacın iyi bir şekilde faydalanması sağlanmış olur.
*Budama ile meyve iriliği,meyve kalitesi ve meyve kabuk renklenmesi artar.
*Ağaç büyüklüğü ve dalların sıklığı direk kontrol altına alına bilir.
*Püskürtülerek yapılan ilaçlamanın etkinliği artırabilir.
*Hastalıklı ve kuru dallar alınarak mücadeleye yardımcı olunur.
*Alet ve ekipmanların çalışabilmesi için gerekli boşluklar oluşturulmuş olur.
*Verimden düşen ağaçlar budama ile gençleştirilerek yeniden verimli ağaçlara dönüşmeleri sağlanır.
*Bazı meyve türlerinde görülen bir yıl çok bir yıl az veya hiç ürün vermeme durumu azaltılmış olur.
*Hasat daha kolay yapılır.
BUDAMANIN GENEL KURALLARI NELERDİR
Meyve ağaçlarının budanma şekli, meyve tür ve çeşidine, ağaçların yaşına, toprak ve iklim koşullarına, budamadan beklenen amaca ve ağacın gelişme gücüne göre değişir. Bu nedenle her meyve tür ve çeşidinin değişik iklim ve toprak koşullarındaki gelişme gücünün ve bunların budamaya karşı gösterdiği tepkilerin iyi bilinmesi gerekir. Ayrıca dalların kesilmesi, bırakılacak ve kesilecek dalların iyi seçilmesi konusundaki genel kuralların da bilinmesi zorunludur. Bazı kurallar aşağıda sıralanmıştır:
BUDAMA ZAMANI
Budama zamanı, meyve ağacının toplu büyümesini, kesime karşı göstereceği tepkiyi, verimini, fizyolojik ve ekonomik ömrünü etkiler.Budama kış ve yaz (yeşil) olmak üzere iki ayrı ve zıt mevsimlerde yapılır.
Kış budama zamanı, kışı ılık geçen yerlerde meyve ağaçlarının kış dinlenmesine girmelerinden sonraki süre, budama bakımından en uygun bir zaman dilimidir.Ancak kışı sert geçen şiddetli donlardan önce,budamanın yapılması doğru olmaz.Meyve ağaçlarını budamak için en uygun dönem, yaprak dökümünü izleyen günlerle ilkbahar gelişme periyodunun başlaması arasında geçen dönemdir
Yaz budaması, yaz boyunca meyve ağaçlarında sürgünlerin seyreltilmeleri, uç alma, bükme, eğme, dalların açılarının genişletilmesi veya daraltılması işlemlerin tümüdür.Yaz budamasında amaç meyvelerin daha iyi renklenmelerini sağlamak, kış aylarında yapılacak budama işlemlerini azaltmak ve derim işleri ile kültürel işlemleri kolaylaştırmaktadır.Yaz budaması özellikle meyve ağaçlarının şekillendirme yıllarında yapılması gerekli olan önemli bir teknik işlemdir.Meyve ağaçlarında, yaz budaması ilkbahar gelişme periyodunun sonu ve yaz gelişme periyodu içerisinde sürgünler odunlaşmaya başladıktan sonra yapılabilir.
AMAÇLARINA GÖRE BUDAMA ÇEŞİTLERİ
*ŞEKİL BUDAMASI (TERBİYE): Meyve ağaçlarının toprak üstü organı olan taca verilecek şekli ekolojik şartlara ve ağacın morfolojik yapısına göre değişir.Günümüzde dünyada ve ülkemizde en yaygın olarak verilen şekil ‘Merkezi Lider Terbiye Sistemi’dir .Bu terbiye sistemi elma, armut, kayısı, kiraz, vişne, erik, şeftali ve ceviz gibi birçok meyve türü için en uygun şeklidir.Biz burada ceviz türüne uygun olan sistemi sizlere anlatmaya çalışacağız.
“Merkezi Lider Terbiye Sistemi”: Bu tip budama şeklini çöğür, MM111, MM106 gibi kuvvetli veya yarı bodur gelişen anaçlar ve ceviz uygulamak mümkündür.Genç elma ağaçları için kolay terbiye sistemi Merkezi Lider sistemidir.
Meyve bahçesine dikilecek fidan dallı veya kamçı şeklinde dalsız olabilir. Eğer fidan kamçı şeklinde dalsız fidan ise dikimden sonra 75 cm’den tepesi vurulur. Tepesi vurulurken son göz aşı noktasının ters tarafında olmalıdır. Eğer bir veya iki yaşlı dallı fidan dikilecekse 4-5 adet geniş açılı yan dal bırakılır, tepesi de en üstteki yan dalın 25 cm üzerinden vurulur. Toprak seviyesinden itibaren 30-45 cm’ye kadar olan dallar dipten çıkarılır.
Birinci Yıl:
Dikimi takip eden yaz ayları başında şekil verme işlemlerinde başlanır. Sürgünler 7,5-10 cm olunca yaz budamasına başlanır. Fidanın üst tarafına yakın dik büyüyen bir dal lider olarak seçilir.Yaz aylarında süren sürgünlerden 4-6 tanesi ana dal olarak seçilir.Diğer sürgünler çıkartılır.Lidere yakın olup onunla rekabet edecekler çıkartılır.Böylece birinci oluşturacak dallar seçilmiş olur.Durgun dönemde birinci katı oluşturan dalların en üstündekinin 50-60 cm yukarısından liderin tepesi vurulmalıdır.Yan dalların ucu 1/4 oranında kesilir.Yan dalların ucu lider seçilen daldan aşağıda olmalıdır.
